هفت‌برکه: نمایش موزیکال «سرزمین عجایب» در تئاتر ملی انگلستان در سال ۲۰۱۵ به مناسبت صد و پنجاهمین سال انتشار رمان «آلیس در سرزمین عجایب» نوشته لوییس کرول به روی صحنه رفت. سازندگان این نمایش، دیمِن آلبارن و موریا بوفینی، دست به اقتباسی آزاد از این رمان معروف زده‌اند تا دنیای نوجوانان گوشی‌به‌دست امروزی و ماجراهای آنها را در سرزمین شبکه‌ها و بازی‌های اینترنتی به تصویر بکشند. این نمایش موزیکال در جلسه چهل و پنجم تماشا روز چهارشنبه ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۳ پخش و نقد و بررسی شد. محمد خواجه‌پور، کارشناس ادبیات فارسی و مدیر رسانه‌های هفت‌برکه، به عنوان سخنران ویژه این جلسه، در بحثی با عنوان «آلیس نسل آنلاین» به بررسی ارتباط این اثر با رمان «آلیس در سرزمین عجایب» و همچنین نقش وب در زندگی امروز پرداخت.
«سرزمین عجایب» داستان دختری نوجوان به نام اِلی است که برای فرار از فشارهای خانواده‌ی درهم‌شکسته‌اش و همچنین غلدری همکلاسی‌ها جدیدش، به یک بازی اینترنتی به نام «سرزمین عجایب» پناه می‌برد و برای خودش آواتاری شبیه به آلیسِ رمان می‌سازد. از اینجاست که شباهت‌های نمایش با رمان شروع می‌شود، از دنبال کردن خرگوش سفید گرفته تا صحنه‌های طنزآلود دادگاه.
محمد خواجه‌پور در ابتدای صحبتش با اشاره به اقتباسی بودن این اثر گفت: «وقتی با چنین اثری روبه‌روییم، ارتباط آن با اثر اصلی و نوع خوانش جدیدی که از آن ارائه می‌شود، مهم می‌شود و با توجه به این ارتباط است که در نهایت تصمیم می‌گیریم که کار را پسندیده‌ایم یا نه. برای من، این نمایش از بعضی جنبه‌ها با رمان انطباق داشت اما از بعضی جنبه‌ها نتوانسته بود درونمایه اصلی آلیس را بازتاب بدهد. در آلیس ما با یک سفر درونی روبه‌روییم. اینجا هم این سفر در دوره ما به تصویر کشیده می‌شود. اما تمایزی که وجود دارد این است که به رازآلودگی آلیس نیست و زیادی سرراست است. حتی شخصیت‌های تیپیک هستند.»
خواجه‌پور در مورد جنبه‌ی سرگرم‌کنندگی و عامه‌پسند رمان آلیس و این نمایش موزیکال هم گفت: «آنجا این جنبه با کلمات اتفاق می‌افتد، ولی اینجا با موسیقی. که به نظر من قوت کلمات را ندارد.» او اعتقاد داشت یکی از تم‌های دیگر، تم زمان است.
اما به اعتقاد خواجه‌پور، تم اصلی نمایش، تم «دوجهانی یا دوساحتی بودن» و تمایز بین جهان واقعی و مجازی است: «این مساله‌ی مهمی است که در ابتدای حضور وب به وجود آمده بود. ما این تم را در خود آلیس هم داریم، ولی آنجا تفاوت بین دنیای واقعی و خیال بود که با توجه به پایان‌بندی‌اش می‌فهمیم که خواب بوده، هرچند چیزی از واقعی بودنش کم نمی‌کند. کم‌رنگ شدن مرز بین واقعیت و خیال را در دوره‌های گذشته هم داشته‌ایم ولی الآن دیگر نداریم. تم اصلی این نمایش هم این بود که چطور وب باعث شد مرز بین دنیای مجازی و واقعی از بین برود. نمایش نشان می‌دهد که این دو جدا نیستند و دو زیست در هم تنیده است. حتی از لحاظ زمانی هم ممکن نبود این دو دنیا را تفکیک کرد.»
خواجه‌پور به دلالت‌های سیاسی این بحث نیز اشاره کرد: «قاطی شدن این دو دنیا در آغاز عصر اینترنت یک نگاه سیاسی را وارد کرد که اینترنت می‌تواند یک عنصر آزادی‌بخش و رهایی‌بخش باشد، چون آدم‌ها می‌توانند خودشان باشند و به شناخت بهتری از خودشان برسند و همین مساله می‌تواند زیست بشری را به تعالی برساند. ولی هر چه پیش رفتیم، اینترنت جنبه‌های منفی‌اش را رو کرد و مشخص شد که توده‌های پراکنده نمی‌توانند رهایی‌بخش باشند و شرکت‌های بزرگ هم به جای این که به این امر کمک کنند، به جنبه‌های جدیدی از استثمار رو آوردند. هرچند به نظر من این نمایش هنوز در دوره اول است چون در نهایت تم نمایش این است که می‌توان بر اینترنت مسلط شد. ولی نگاه ما به طور کلی به اینترنت تغییر کرده است. نقد من این است که این نمایش نگاهی بیش از حد خوشبینانه و توجیه‌گر به فضای وب داشت، هم در نگاه و هم در روند داستان. بخشی از این مساله به این دلیل بود که مخاطبی که انتخاب کرده بود، مخاطب نوجوان بود. مثلا تقابل بین آدم‌ها از دید نوجوانانه بود.»
خواجه‌پور در انتها تجربه‌ی ساخت و تماشای اینگونه آثار را به این دلیل مهم دانست: «اتفاق خوبی که در دنیای غرب می‌افتد این است که هر نسل، روایت خودش را از متن‌های پایه ادبیات و هنر خودشان دارد. مثلا از روی رمان آلیس از ابتدای تاریخ سینما تاکنون بیش از ۳۰ فیلم سینمایی و بیش از ۷۰ فیلم تلویزیونی ساخته شده است و هنوز هم این اقتباس ادامه دارد.»
این پنجمین جلسه از دوره‌ی هفت‌جلسه‌ای تئاتر موزیکال است که از طرف انجمن نمایش گراش برگزار می‌شود. در این دوره نیز همانند دوره‌های پیشین، هفت فیلم‌تئاتر در این ژانر نقد و بررسی، و در انتها به شرکت‌کنندگان در دوره، گواهی شرکت معتبر اعطا خواهد شد. اسپانسر این برنامه هایپر گلستان، حامی هنر و هنرمندان است.
