هفت‌برکه – گریشنا: در هفته گذشته، خبر سقوط یک کارگر جوان در یک ساختمان در حال ساخت و مرگ او منتشر شد (خبر در گریشنا). مهندس غلامرضا فدایی، کارشناس ارشد سازه و عضو نظام مهندسی شهرستان گراش، در این مطلب به لزوم رعایت نکات ایمنی و دلایل اصلی عدم رعایت آنها در گراش پرداخته است.

مهندس فدایی: در ابتدا لازم می‌دانم پیام تسلیت خودم را به بازماندگان خانواده مرحوم تسلیت عرض کنم. با توجه به حساسیت موضوع در ادامه بعد از ارائه تعریفات، توضیحاتی را درباره ایمنی و وظایف مهندس ناظر از نظر کارگاه ساختمانی ارائه می‌کنم.

تعریف ایمنی

 ایمنی عبارت است از:

الف: مصون و محفوظ بودن کلیه کارگران و افرادی که به نحوی در کارگاه ساختمانی با عملیات ساختمانی ارتباط دارند.

ب: مصون و محفوظ بودن کلیه افرادی که در مجاورت و یا نزدیکی (شعاع موثر) کارگاه ساختمانی عبور و مرور، فعالیت و یا زندگی می‌کنند.

پ: حفاظت و مراقبت از ابنیه، خودروها، تاسیسات، تجهیزات و نظایر آن در داخل یا مجاورت کارگاه ساختمانی

کارگاه ساختمانی باید با رعایت مفاد بخش ۱۲-۵-۹ به طور مطمئن و ایمن محصور شده و از ورود افراد متفرقه و غیر مسئول به داخل آن جلوگیری به عمل آید. همچنین در اطراف کارگاه ساختمانی نصب تابلوها و علایم هشداردهنده که در شب و روز قابل رویت باشد، ضروری است.

وسایل و تجهیزات حفاظت فردی شامل کلاه ایمنی و عینک ایمنی و سپر محافظ صورت، ماسک تنفسی حفاظتی، کفش و پوتین ایمنی، چکمه و نیم چکمه لاستیکی، دستکش حفاظتی، لباس کار، گوشی حفاظتی، جلیقه نجات، و گتر حفاظتی است.

جلوگیری از سقوط افراد:

طبق بند ۱۲-۲-۳-۱ قسمت‌های مختلف کارگاه ساختمانی و محوطه اطراف آن از قبیل پلکان‌ها، سطوح شیبدار، دهانه‌های باز در کف طبقات، چاه های آسانسور، اطراف سقف ها و دیوارهای باز و نیمه تمام طبقات، محل های عبور لوله های عمودی تاسیسات، چاه‌های در دست حفاری آب و فاضلاب، کانال ها و اطراف گودبرداری ها، گودال‌ها، حوض ها ، استخر ها که احتمال خطر سقوط افراد را در بر دارد، باید تا زمان پوشیده شدن و محصور شدن نهایی یا نصب حفاظ‌ها و نرده های دایم و اصلی، با رعایت مفاد بخش های ۱۲-۵-۲ و ۱۲-۵-۶ به وسیله پوشش ها و یا نرده های حفاظتی محکم و مناسب، حسب مورد با استفاده از شبرنگ‌ها، چراغ ها و تابلوهای هشداردهنده‌ی مناسب و قابل رویت در طول روز و شب، به طور موقت حفاظت گردند.

در کلیه موارد فوق، چنانچه احتمال سقوط و ریزش ابزار کار و مصالح ساختمانی وجود داشته باشد، باید موقتا نسبت به نصب پاخورهای مناسب طبق شرایط مندرج در بخش ۱۲-۵-۳ اقدام گردد.

با وجود لازم الاجرا بودن رعایت مفاد مبحث ۱۲ مقررات ملی ساختمان در خصوص «ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا»، در موارد بسیاری رعایت نکات ایمنی مورد بی توجهی قرار گرفته و حوادث بسیار و خسارات جبران ناپذیری را سبب گردیده است. چرا علی‌رغم اینکه در ذهن بشر، موضوع لزوم رعایت نکات ایمنی ساختمان امری بدیهی و الزامی برای انجام کار است، متاسفانه در عمل، این امر مهم مورد کم‌توجهی قرار می‌گیرد و فرآیندهای مربوطه در ایمنی کارگاه های ساختمانی پیاده‌سازی نمی‌شود و عملیاتی نمی‌گردد؟

آیا وظایف مهندس ناظر ساختمان، ساده است؟

برخی گمان می‌کنند وظایف مهندس ناظر ساختمان ساده است، و تنها وظیفه‌اش این است که بنای اجرا شده را با نقشه تطبیق دهد. اما وظایف مهندس ناظر ساختمان بسیار فراتر است. بسیار پیش می‌آید که در طراحی و ترسیم نقشه اشتباهاتی رخ دهد. شرایطی پیش می‌آید که نمی توان ساختمان را دقیقا مطابق نقشه‌ها اجرا کرد. و نکات بسیاری هستند که در نقشه‌های ساختمانی وجود ندارند. حتی در بعضی از جاها، ضوابط و مقررات نیز ساکت مانده است.

در همه این موارد، همه چیز بستگی به نظر مهندس ناظر ساختمان دارد و او باید تصمیم بگیرد و مسئولیت تصمیماتش را نیز بپذیرد. او باید با اتخاذ روش صحیح تفکر و تفکر مبتنی بر پیدا کردن راه حل (یعنی تفکر مهندسی) بهترین روش را برگزیند.

نکته مهم این است که مطابق مقررات ملی ساختمان، اجرای ساختمان باید به دست مجری انجام شود. مهندس ناظر باید بر کار مجری نظارت کند. اما متاسفانه، در حال حاضر بسیاری از پروژه ها فاقد مجری هستند و یا مجری آنها صوری است. در این شرایط است که وظایف مهندس ناظر ساختمان دو چندان می شود.

معمولاً پروژه های کوچک  فاقد مجری هستند. شاید برخی تصور کنند، پروژه های کوچک، برای مهندس ناظر ساختمان، چندان مشکل ساز نیستند. اگر اینگونه فکر کنیم متاسفانه کاملاً در اشتباه هستیم. کافی است، سری به سازمان نظام مهندسی بزنیم.  بیشتر پرونده ها در شورای انتظامی، مربوط به همین پروژه های کوچک هستند. البته در چنین خسارت بزرگی مطمئنا تمام تقصیر بر عهده یک نفر نیست و نیاز به نظریه کارشناسی دقیق دارد.

اما چرا موارد ایمنی رعایت نمی‌شود؟

متاسفانه در بسیاری موارد، ارکان مختلف پروژه معتقدند که ایمن سازی کارگاه در مقابل خطرات ممکن، امری زمان‌بر و هزینه‌بر است و این موضوع می تواند منجر به کند شدن روند اجرایی پروژه و یا تعطیلی مقطعی آن گردد. لذا با این عقیده نادرست، از پیاده سازی نکات ایمنی و اجرای دستورات مهندسین ناظر فرار می‌نمایند. لیکن تجربه نشان داده که زمان و هزینه های ذخیره شده بدین روش، کاذب است و در صورت بروز حادثه، چند برابر آن می بایست زمان و هزینه صرف نمود تا شاید بتوان پروژه، کارگاه و شرایط آن را به وضع قبل از بروز حادثه بازگرداند.

نتیجه‌گیری:

لذا با توجه به مواردی که متذکر گردید، کلیه کارفرمایان وپیمانکاران و کارگران موظفند تمامی نکات ایمنی را که از طرف مهندس ناظر و مسولین مربوطه تذکر داده می‌شود، در ساختمان رعایت نمایند.

در مورد ساختمانی که هفته پیش حادثه‌ساز شد نیز با توجه به سوابق مثبت مهندس ناظر می‌توان نتیجه گیری کرد که وی قطعا تذکرات لازم را داده و کلیه مسایل ایمنی را طبق مبحث ۱۲ مقررات ملی ساختمان متذکر شده است و بدون شک پیمانکار و مالک ساختمان  نیز مسایل مربوطه را در حد توان به مرحله اجرا در آورده اند. در نهایت امیدواریم که از این پس  شاهد اتفاقات و حوادث تلخ کارگاهی در گراش نباشیم.

Mohandes Fadaei