هفت‌برکه – غلامرضا آرمان‌مهر: یکی از راه‌های ارتباط با تاریخ و حفظ میراث فرهنگی، احیا و استفاده‌ی خلاقانه‌ی اقتصادی از بناهای تاریخی است. حمام دهباشی یکی از مناسب‌ترین بناهای تاریخی گراش برای استفاده‌ی اقتصادی است. بازگشتن این بنا به چرخه‌ی زندگی اجتماعی در گراش، با همت سرمایه‌گذاران بخش خصوصی امکان‌پذیر است.
جایگاه تاریخی و اجتماعی حمام دهباشی
حمام دهباشی گراش متعلق به دوران قاجاریه، یک نمونه‌ی شاخصِ کوچک از گرمابه‌های ایرانی است که از سه بخش اصلی سربینه، میان‌در و گرم‌بینه تشکیل شده است. این بنای ارزشمند در سال ۱۳۹۱ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
وجه تمایز حمام دهباشی گراش نسبت به سایر حمام‌های تاریخی منطقه، گنبد آجری سربینه آن است که زیبایی دوچندانی به بنا داده است. این گنبد در بین سال‌های ۱۳۹۶ تا ۹۸ مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. کاربرد آجر در این گنبد هم کارکردی سازه‌ای است و هم تزئینی؛ و چیدمان آجرها در کنار هم، دل‌نشینیِ دوچندانی به فضای سربینه داده است.
جدای از ارزش‌های معماری، این بنا از ارزش‌های تاریخی و اجتماعی فراوانی نیز برخوردار است. سازنده‌ی این بنا حاج اسدالله دهباشی یکی از شاخص‌ترین و تأثیرگذارترین شخصیت‌های تاریخی گراش است. همچنین کارکرد بنا فراتر از محلی برای بهداشت فردی، بلکه مکانی برای شکل‌گیری مراودات اجتماعی مردم گراش در طول تاریخ بوده است. این‌ها همه، حمام دهباشی را برای ما با‌اهمیت‌تر و شاخص‌تر می‌کند.
پیشنهاد ورود سرمایه‌گذار بخش خصوصی
حمام دهباشی از حدود ۲ دهه قبل توسط دوستداران آثار تاریخی گراش شناسایی، حفاظت، ثبت در فهرست آثار ملی کشور و گاه مرمت شده است و تاکنون به اینجا رسیده است. امروز به نظر می‌رسد برای تداوم حیات اجتماعی این اثر ارزشمند، نیاز به ورود سرمایه‌گذار بخش خصوصی است تا با مرمت و اعطای یک کاربری مناسب، آن را احیا و باززنده‌سازی کند.
این روالی است که در چند دهه‌ی اخیر، شاهد نمونه‌های موفقی از آن در کشور بوده‌ایم، ولی متاسفانه تاکنون چنین تجربه‌های موفقی در گراش و یا حتی منطقه نداشته‌ایم. امروز وقت آن رسیده که ارزش‌های تاریخی و اجتماعی این اثر تاریخی را تبدیل به ارزش‌های اقتصادی کنیم تا هم در این شرایطِ نه‌چندان خوب اقتصادی، فرصت شغلی ایجاد کرده باشیم و هم به نحوی درخور، ضامنِ ادامه‌ی حیات اجتماعی حمام دهباشی باشیم.
مزیت‌های اقتصادی حمام دهباشی
یک) فضایی دل‌نشین و منحصربه‌فرد در منطقه: خوشبختانه در سال‌های اخیر، استقبال از فضاهای تاریخی و معماری سنتی رواج بیشتری یافته است، تا جایی که بسیاری از فضاهای تجاری-تفریحی جدید به شکل سنتی طراحی و اجرا می‌شود تا مورد توجهِ بیشتری از سوی مشتریان قرار گیرد. نمونه‌ی موفق این مورد برای ما گراشی‌ها، رستوران حاتم واقع در بلوار خلیج فارس است که با ایجاد یک فضای سنتی و دل‌نشین، توانسته است میزبان بسیاری از همشهریان و اهالی منطقه باشد.
حمام دهباشی نیز پس از مرمت اصولی و با بهره‌گیری از اصول معماری تاریخی و رعایت تناسبات فضایی به همراه متریال‌های سنتی، فضایی گیرا و منحصربه‌فرد را در اختیار سرمایه‌گذار قرار می‌دهد که در کمتر بنایی در منطقه می‌توان مشابه آن را یافت.
دو) موقعیت مکانی عالی: از نظر موقعیت مکانی، حمام دهباشی به خاطر قرار گرفتن در مرکز شهر و یک خیابان پرتردد که چند محله‌ی مهم و پرجمعیت را به هم وصل می‌کند، و نیز به خاطر مجاورت با مکان‌هایی نظیر مدرسه علمیه، برکه حاج اسدالله، مدرسه ابدی، کتابخانه عمومی و… از نظر موقعیت مکانی در یک نقطه‌ی استراتژیک قرار دارد و این سنگ بنای اولیه برای یک فعالیت اقتصادی است.
سه) عرصه‌ی در اختیار حمام دهباشی: بنای حمام دهباشی حدود ۲۰۰ متر مربع زیربنا دارد که می‌توان با اعطای کاربری مناسب، از فضاهای داخلی حمام استفاده مفید شود. اما در کنار این، حدود ۵۰۰ متر مربع فضای باز در اطراف حمام وجود دارد که یک موقعیت منحصربه‌فرد دیگر نیز به حمام دهباشی اضافه می‌کند. سرمایه‌گذار می‌تواند با یک فضاسازی خوب و هوشمندانه، فضایی جذاب و زنده را برای ارائه خدمات هرچه بهتر به مخاطبان خود ارائه نماید.
چهار) سهولت در بروکراسی اداری: بنای حمام و فضای باز آن در مالکیت شهرداری گراش است و مرمت و احیای آن باید با نظارت اداره میراث فرهنگی انجام شود. طی سالیان اخیر، به وضوح مشخص بوده است که مجموعه شورای شهر و شهرداری گراش، اداره میراث فرهنگی، انجمن دوستداران میراث فرهنگی، مؤسسه توسعه و همیاری، انجمن ایکوموس و… که از متولیان و دست‌اندرکاران اصلی حمام دهباشی بوده‌اند، خوشبختانه همگی از تعامل خوب و اتفاق نظر در رابطه با حمام دهباشی برخوردارند. این تعامل، زمینه‌ی مساعدی برای ورود سرمایه‌گذار بخش خصوصی به حمام را فراهم می‌کند.
کاربری‌های پیشنهادی
با توجه به شناختی که از شرایط فیزیکی بنا و محوطه اطراف آن و نیازهای آن‌منطقه و شهر داریم، این کاربری‌ها را می‌توانیم پیشنهاد کنیم. چنانچه علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری در حمام دهباشی، کاربری دیگری را مد نظر داشته باشند، حتما مورد بررسی قرار می‌گیرد و اگر با شرایط فیزیکی بنا و ضوابط میراث فرهنگی مطابقت داشته باشد، پذیرفته خواهد شد.
▫️ سونا و جکوزی و مرکز تخصصی ماساژ + کافه
▫️ عطاری و مرکز فروش انواع داروها و دم‌نوش‌های محلی و درمانی
▫️ قهوه‌خانه
▫️ سفره‌خانه و رستوران سنتی
▫️ و…
نحوه‌ی همکاری ادارات مربوط
در آینده‌ای نزدیک قرار است با همت شهرداری و شورای شهر و بخشی هم با کمک خیرین، محوطه‌ی اطراف حمام تسطیح شود و جداره‌ی ورودی به سایت حمام از سمت حسینیه چهارده معصوم(ع) طراحی و اجرا گردد تا هم از ورود افراد به محوطه جلوگیری شود و بنای حمام از آسیب بیشتر در امان بماند و هم اینکه حریم بنا مشخص و محفوظ بماند.
نحوه‌ی همکاری نیز بدین‌صورت است که در صورت پذیرفتن شرایط طرفین، توافق‌نامه‌ای میان سرمایه‌گذار، شهرداری و اداره میراث فرهنگی نوشته و امضا خواهد شد. بنای حمام با هزینه‌ی سرمایه‌گذار و طبق کاربری توافق‌شده، زیر نظر اداره میراث فرهنگی، مرمت و احیا خواهد شد. بعد از آن، حمام از طرف شهرداری به عنوان مالک، به مدت مشخصی (مثلا ده‌ساله) برای بهره‌برداری در اختیار سرمایه‌گذار قرار خواهد گرفت.
۲۰ شهریور ۱۴۰۲
برکه نجات دادند؟ حالا رفتند سراغ حمام!