گزارشی از قبرستان های گراش

ابوالحسن محمودی و محمدامین نوبهار

در حال حاضر دو قبرستان «دارالسلام» (گلزار شهدای ناساگ) و «دارالرحمه» (جعفرآباد) پذیرای مرده‌هایی هستند که آنها را در زمینی به مساحت دو متر در یک متر و عمق یک متر جای می‌دهند. و این آخرین خانه یک انسان از این دنیا است.

اگر این مرده در جایی مانند بهشت زهرای تهران دفن شود، ارزش این خانه‌ی دو متری میلیون‌ها تومان است. اما اگر در یکی از دو قبرستان فوق دفن شود، این خانه سی هزار تومان بیشتر ارزش ندارد. برای یک کودک از دنیا رفته نیز قیمت آن پنج هزار تومان است. البته در مقاله‌ای که پیش‌تر ابوالحسن حسینی با عنوان «مردن هم خرج دارد» نوشت، عنوان شده بود که کل هزینه‌ی دفن و مخارج بعد از آن به طور میانگین در حدود چهار میلیون تومان است؛ که البته با هزینه‌های امروز این مقدار قطعاً بیش از این خواهد بود. خدا پدر این خیرین و غسال‌ها را بیامرزد که بدون هیچ مزد و منّتی به تجهیز قبرستان و تهیه کفنی و کافور و غسل میّت می‌پردازند. جا دارد تشکری هم بکنیم از تابلودزدهای سر قبرها که چند سالی می‌شود که کمتر دست به این عمل می‌زنند!

علت این که نام دیگر قبرستان دارالرحمه، جعفر آباد است نیز این است که اولین دفن شده‌ی این قبرستان، مرحوم حاج جعفر اسدی به سال ۱۳۵۳ (ه.ش.) است. این قبرستان قدمتی بیش از دارالسلام دارد، و در حال حاضر در حدود یک ششم از مساحت آن به قبور و دیگر بخش‌های قبرستان اختصاص دارد و حدود ۸۵% فضای آن خالی است.

از اقدامات شهرداری در زمینه قبرستان‌ها می‌توان به ممنوع کردن رزرو قبر، از بین بردن آرامگاه‌های خانوادگی، ثابت ماندن نرخ هر قبر، کمک به تجهیز قبرستان‌ها و نیز ممنوعیت نوشتن آیه بر روی سنگ قبر نام برد.

آمار فوت سال‌های گذشته

نگاهی هم می‌اندازیم به آمار متوفیان سال‌های گذشته:

 این آمار نشان می‌دهد که در شش سال گذشته، ۶۲۷ مورد فوتی وجود داشته که به طور میانگین ۵/۱۰۴ مورد فوتی در هر سال بوده است؛ و این یعنی به ازای هر سه روز و نیم یک نفر در یکی از قبرستان‌های دارالسلام یا دارالرحمه دفن شده‌اند. در این بین به نظر می‌رسد که آمار جمعیت جوان فوت شده بیش از میزان متوسط آن در کشور است.

گلزار شهدا

قبور شهدا از جمله قبرهایی هستند که هر عصر پنجشنبه ارادت‌مندان زیادی را به اطراف خود جمع می‌کند. چند سالی است که طرحی با عنوان همسان‌سازی قبور، تعویض قبور و مسقف کردن قبور شهدا در سطح کشور انجام می‌شود. علی‌رغم اجرای این طرح در فداغ، ارد و خلیلی، در گراش اجرایی نشده است. طبق برآورد انجام شده و به گفته‌ی زاهدی، رییس بنیاد شهید گراش، حدود ۷۰۰ میلیون تومان اعتبار فقط برای مسقف‌سازی قبور مورد نیاز است که این مقدار در مقایسه با ۳ میلیون تومانی که بنیاد شهید به ازای هر قبر می‌پردازد ناچیز است. البته مشکلات دیگری نیز در اجرای این طرح وجود دارد. برخی از خانواده‌های شهدا حاضر به تعویض سنگ به دلیل قدمت آن سنگ و یا داشتن ارزش معنوی آن نیستند و به لحاظ قانونی هم اگر خانواده‌هایی رضایت تعویض سنگ را ندهند، نمی‌توان سنگ قبور را یکسان و متحدالشکل کرد. در حال حاضر در گلزار شهدای ناساگ ۷۷ شهید و در گلزار شهدای برق روز ۱۸ شهید مدفون شده‌اند.

سهم نهایی از دنیا

در این بین قبرهایی هم هستند که سال‌هاست حتی فرزندان مرحوم نیز بر سر آن حاضر نشده‌اند. وقتی به این موضوع دقیق‌تر می‌شویم، عمدتاً به این نتیجه می‌رسیم که آن پدر در طول حیات خود به زعم فرزندان برای آنها پدری نکرده و یا ارثیه را به طور عادلانه بین فرزندان تقسیم نکرده است. و این یک واقعیت است.

با این حال اگر هنگام خاک‌سپاری بیل را هم دست به دست نکنند و به زمین بیاندازند، نسل به نسل انسان را به داخل قبر می‌اندازند. فرقی ندارد که حاج حسین کارگر باشی و ۱۲۴ سال عمر کنی، و یا نوزادی باشی که دنیا را درک نکنی؛ آنچه مهم است این است که آب را یک‌پارچه روی قبرت می‌ریزند و به تو می‌فهمانند که سهم تو از این دنیا، دو متر زمین و یک تکه پارچه بیش نیست.