رئخه، یه قل دو قل، پنج‌سنگ: یک بازی باستانی جهانی

هفت‌برکه (گریشنا): چند روز پیش یکی از دوستان ویدئویی را برای من فرستاد با شرح: «بازی رئخه گراشی در اسکاتلند». برایم جالب بود که پیرمرد این ویدئو دقیقا این بازی را همانطور که ما در گراش بازی می‌کنیم انجام می‌دهد:

از روی صحبت‌های مردان در این ویدئو نمی‌شود مطمئن بود که اینها اسکاتلندی هستند یا نه، اما یک جستجوی کوتاه در گوگل نشان داد که این بازی در اسکاتلند و ایرلند و ولز از قدیم‌الایام رواج داشته است، و به نام‌های مختلفی از جمله Fivestones خوانده می‌شده که معنی «پنج سنگ» می‌دهد. این لینک‌ها را ببینید: اینجا و اینجا.

احتمالا بیشتر خوانندگان می‌دانند که این بازی در ایران نیز رواج دارد، و به نام‌های مختلفی خوانده می‌شود، از جمله «یک قل دو قل»، «یک گل دو گل» و …. حتی مسابقه‌ی قهرمانی کشوری هم برای این بازی در مشهد برگزار می‌شود (اینجا)! کافی است سری به صفحه ویکیپدیای این بازی بزنید (اینجا).

از اینجا به بعد دیگر راحت می‌شود حدس زد که این یک بازی جهانی است که قدمت آن به هزاران سال پیش می‌رسد و از کشورهای مختلف عبور کرده و ردپایی به جا گذاشته است. در یک جستجوی کوتاه، رد این بازی در کشورهای مختلفی از شرق تا غرب دنیا پیدا شد: از مالزی گرفته (این سایت) تا هندوستان (این سایت) ترکیه (این سایت) تا یونان (این سایت).

و در نهایت، صفحه‌ای که این صحت این حدس را تایید می‌کند: در ویکیپدیای انگلیسی (اینجا)، صفحه‌ای به بازی Knucklebones اختصاص دارد که به معنی «استخوان بند انگشت» است، و در آن نام‌ها و انواع مختلف این بازی در سراسر جهان، و تاریخچه‌ی آن نیز آمده است. در این سایت آمده است که سوفوکل، نمایشنامه‌نویس بزرگ یونان در قرن چهارم پیش از میلاد، اختراع این بازی را به شخصیت افسانه‌ای پالامیدیس در جنگ تروا که شاید در قرن دوازدهم پیش از میلاد رخ داد، نسبت می‌دهد.

بازی‌ها بخش مهمی از فرهنگ هر مردم هستند، و ارتباطی که بین بازی‌ها در سراسر دنیا وجود دارد، به نوعی ارتباط بین فرهنگ‌ها را نشان می‌دهند. تحلیل این ارتباطات می‌تواند دریچه‌ی دیگری به چگونگی شکل‌گیری و توسعه‌ی فرهنگ‌های اقوام مختلف بگشاید.