اول تا هفتم تیرماه هفته مبارزه با اعتیاد و مواد مخدر است. «امسال این هفته با شعار رمز شادابی و نشاط در زندگی، سلامتی است نه مواد» برگزار شد. سمانه زارع کارشناس روانشناسی بالینی واحد بهداشت روان شبکه بهداشت و درمان شهرستان گراش به مناسبت این هفته در یادداشتی از مشکلات اعتیاد برای خانواده‌ها نوشته است.
سیمای اعتیاد و خانواده
اعتیاد به مواد مخدر یکی از مشکلات بهداشتی و اجتماعی قرن حاضر و از مهم‌ترین دغدغه‌های فکری و یکی از ناگوارترین آسیب‌های اجتماعی است. اعتیاد نه تنها منجر به آسیب‌های شدید و عمیق جسمی و روانی در فرد مبتلا می‌گردد،بلکه باعث آسیب‌های اجتماعی متعدد نظیر طلاق،بزهکاری و بیکاری هم می شود. مطالعات زیادی نشان داده است که اغلب بیماران دچار سوءمصرف مواد هم زمان به بیماری جسمی متعدد مبتلا هستند. موقعیت استراتژیک ایران و قرار گرفتن آن در کنار کشورهایی همچون افغانستان و پاکستان که تولید کنندگان عمده مواد مخدر در جهان می‌باشند و از طرفی ترانزیت و عبور و مرور مواد مخدر از کشور ما به جهت ویژگی‌های خاص منطقه ای بازار مصرف داخلی مواد مخدر را تشدید کرده است.
با همه این نکته‌های مهم من باورم این است که : اگر از زمین و زمان مواد مخدر ببارد و سیلاب اعتیاد همه جا را بگیرد باز هم می‌توان فرزندی سالم داشت. اگر در عصر دانش و اطلاعات اصول و مهارت فرزندپروری را بدانیم.
اگر نیازهای طبیعی فرزندانمان را به تناسب مراحل مختلف رشد آنان بشناسیم و به هنگام به آنها پاسخ دهیم همانطور که نهالی را در تابستان آبیاری و در زمان خاصی سمپاشی می‌کنیم و اگر لازم باشد کود می‌دهیم، برای تربیت فرزندان سالم باید مراقبت‌ها را با توجه به شناخت نیازهای آنان در مراحل مختلف و حتی از زمانی که نطفه در رحم کاشته می‌شود و شاید حتی زودتر شروع کنیم . بنابر این چگونگی رفتار ما با فرزندان در شکل گیری شخصیت آنان تاثیر بسزایی دارد. می تواند از آنان شخصیتی قوی و توانمند و یا ضعیف و ناتوان بسازد و یا دوران مهم و حساس نوجوانی روزگاری است که فرزند نوجوان‌تان برای رد خرده فرمایشات شما پشت سرهم دلیل می‌تراشد، نه برای این که بخواهد با شما مقابله کند. این جزیی از ویژگی‌های دوران نوجوانی است که می‌خواهد استدلال کردن را یاد بگیرد و در حال تمرین است .هر روز ساز تازه‌ای می زند و دمدمی مزاج است و ما به راحتی دستش می‌اندازیم . نوجوان کنجکاو است، کنجکاوی هدیه‌ای زندگی به اوست می‌خواهد از ته و توی هر چیزی سر درآورد، به همین خاطر ریسک می‌کند.
نوجوان فضای هیجان و احساس
نوجوان گاه این گونه فکر می کند که همه ی دنیا دو چشم داشتند و دوتا چشم دیگر قرض گرفتند و غرق تماشای اویند و انگار روی صحنه‌ی نمایش است. به همین خاطر به ظواهرش زیاد توجه دارد و یا به جالب بودن و جاذب بودنش اهمیت خاصی می‌دهد!! خلاصه اینکه همه رفتارهای ما برپایه نیاز شکل می‌گیرد: نیاز سطوح مختلف هفتگانه دارد. که هرکدام سرجای خودش مهم است . ماهیت نیاز در انسان پاسخ‌گیری است اگر به آنها کم محلی کنیم و سرجایش به آنها پاسخ ندهیم تبدیل به آسیب‌های جسمانی و روانی می شود و یا به شکل گرایش به مواد مخدر، الکل و غیره از ما انتقام می‌گیرند!
*طبقه اول نیازها ، نیازهای جسمانی است که به آن نیازهای اصلی و پایه می گویند.
*طبقه دوم نیازها : نیاز به امنیت است .
*طبقه سوم نیازها ، نیازبه تعلق به گروه است
*طبقه چهارم نیاز به احترام و دوست داشتن و دوست داشته شدن
*طبقه پنجم نیاز به دانستن و آگاهی جزء نیازهای است .
*طبقه ششم نیازها نیاز به زیبایی است وقتی نیازهای فرزندانمان را نشناسیم و به نیازهای درست و طبیعی آنان در سنین مختلف پاسخ مناسب ندهیم. مانند این است که روی تنه نهالی، خراشی ایجاد کرده باشیم، همین خراش وقتی نهال ما به درختی خوش قد و قامت تبدیل می شود بزرگ می‌شود و جلب توجه می‌کند.
حالا ما چقدر به نیازهای طبیعی فرزندانمان توجه کرده ایم! و می خواهیم آنها همانی بشوند که ما می‌خواهیم . و یا در بمباران نیازهای جنسی، توجه‌طلبی، کنجکاوی، هیجان‌خواهی، آسیب‌های ریز و درشت جامعه، چشمان خود را بستیم و او را با بحران‌هایش تنها گذاشتیم.
*طبقه هفتم نیازها: نیاز به خودشکوفایی است. همه می‌خواهند دانه ی وجودشان گل کند و شکوفه دهد، همه می‌خواهند استعدادها و توانایی بالقوه‌شان به فعل تبدیل شود تا به احساس آرامش برسند.
با این اوصاف اگر بخواهیم راهکارهای عملی برای دور نگهداشتن فرزندانمان سیگار، الکل، مواد مخدر و رفتارهای پر خطر دیگر بیابیم . به نکات زیر توجه فرمائید:
۱: هماهنگی بین والدین در پاسخگویی به نیازهای روانی، عاطفی فرزندان.
۲: افزایش سطح دانش و آگاهی در خصوص ویژگی‌های سنین کودکی، نوجوانی و جوانی و شناخت نیازهای آنان
۳: شرکت در کلاس‌های آموزش مهارتهای زندگی، بهبود روابط خانوادگی و فرزندپروری.
