هفت‌برکه – دکتر مینا جباری: احتمالا واژه «پروبیوتیک» را روی بعضی از ظرف‌های ماست در سوپرمارکت‌ها دیده‌اید و از آن استفاده کرده‌اید. این نوع ماست کمی گران‌تر است چون برای دستگاه گوارش خاصیت دارد، آن هم با داشتن باکتری‌های مفید! مادرها هم به احتمال زیاد تجربه‌ی استفاده از شربت‌های پروبیوتیک را برای نوزادانشان دارند.
اما پروبیوتیک‌ها چه هستند؟ به زبان ساده، در روده‌های ما، هم باکتری‌های خوب وجود دارند و هم باکتری‌های بد. پروبیوتیک‌ها مانند سربازان خوب هستند که به مبارزه با سربازان بد (باکتری‌های مضر) کمک می‌کنند و تعادل را در روده برقرار می‌سازند.
پروبیوتیک چیست؟
پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌هایی هستند که اگر به اندازه مصرف شوند، می‌توانند اثرات مفیدی بر بدن داشته باشند. این میکروارگانیسم‌ها می‌توانند شامل باکتری، قارچ، مخمر و حتی برخی ویروس‌ها باشند و در واقع زمانی که وارد بدن می‌شوند، میکروب‌های مفید آن را تقویت می‌کنند.
چه زمانی استفاده از پروبیوتیک‌ها توصیه می‌شود؟
زمانی که اختلالی در سیستم گوارش (یا دیگر قسمت‌های بدن) ایجاد شده باشد، پزشک یا داروساز جهت متعادل ساختن میکروبیوم، ممکن است پروبیوتیک‌ها را پیشنهاد دهد؛ به عنوان مثال، اگر بیمار اخیرا یک دوره آنتی‌بیوتیک مصرف نموده است، جهت برقراری این تعادل و افزایش مجدد باکتری‌های مفید بدن، استفاده از پروبیوتیک‌ها مفید است.
حتی برخی افراد جهت حفظ سلامت عمومی بدن خود، این مکمل‌ها را مصرف می‌کنند؛ چرا که قدرت سیستم ایمنی بدن را افزایش و التهاب را نیز کاهش می‌دهند.
پروبیوتیک‌ها در شرایط زیر نیز می‌توانند کمک‌کننده باشند:
- سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر
- اسهال عفونی
- اسهال ناشی از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها
- بیماری‌های پوستی مانند اگزما
- مشکلات دستگاه ادراری-تناسلی
- پیشگیری از آلرژی‌ها و سرماخوردگی‌ها
- سلامت دهان و دندان
- و…
آیا کاملا بدون عوارض است؟
اگرچه پروبیوتیک‌ها در مجموع ایمن محسوب می‌شوند، اما بی‌عارضه هم نیستند و همواره پیش از شروع مصرف آن (بخصوص در نوزادان، افراد مسن و افرادی با ضعف سیستم ایمنی) باید با پزشک یا داروساز مشورت کرد.
منابع پروبیوتیک‌ها
پروبیوتیک‌ها را در برخی منابع طبیعی همچون ماست، کلم ترش، پنیرهای کهنه (مانند چدار)، زیتون، شکلات تلخ و… می‌توان یافت.
در زیر به برخی از محصولات حاوی پروبیوتیک‌ها که در داروخانه وجود دارد می‌پردازیم. بدیهی است تعداد مکمل‌های پروبیوتیکی در بازار بسیار بیشتر از مکمل‌های معرفی‌شده در زیر است و جهت انتخاب پروبیوتیک مناسب، باید با پزشک یا داروساز مشورت شود.
- فمی‌لاکت:
این مکمل جهت تقویت سیستم ایمنی، بهبود یبوست، سوء هاضمه و اسهال، بهبود عملکرد روده و در مجموع جهت تنظیم باکتری‌های مفید دستگاه گوارش استفاده می‌شود.
تمام اعضای خانواده می‌توانند از آن استفاده کنند (به شکل روزانه ۱ تا ۲ کپسول قبل از غذا).
همانگونه که پیش از این نیز گفته شد، تمام پروبیوتیک‌ها موارد منع مصرف و تداخلاتی دارند که پیش از شروع مصرف باید به آن‌ها دقت نمود.
- ژری‌لاکت:
ویژگی‌های کلی این مکمل شبیه به فمی‌لاکت است اما حاوی پروبیوتیک‌هایی است که برای دستگاه گوارش افراد سالمند مناسب‌تر است.
علاوه بر موارد گفته شده در بالا، ژری‌لاکت می‌تواند در بهبود بیماری‌های قلبی عروقی، بهبود متابولیسم گلوکز و کاهش قند خون ناشتا، پیشگیری از پوکی استخوان و افزایش سنتز ویتامین‌های گروه B نیز مفید باشد.
- پارسی‌لاکت:
این مکمل جهت تنظیم فلور باکتریایی روده، تقویت عملکرد و پاسخ‌های ایمنی، بهبود حرکات روده و نفخ، اسهال و یبوست و کاهش علائم سندروم روده تحریک‌پذیر قابل استفاده است.
به شکل ساشه است و روزانه محتوای یک ساشه (به طور مستقیم، همراه با آب یا مواد غذایی مختلف) می‌بایست مصرف شود.
- بایوفلورا و بایو آی‌بی‌اس:
این دو مورد نیز جهت کمک به عملکرد صحیح دستگاه گوارش و کاهش عوارض ناشی از سندروم روده تحریک‌پذیر استفاده می‌شوند.
- بایو دایاب:
این مکمل دارای اثرات مفید در کنترل سطح قند خون می‌باشد. از این پروبیوتیک می‌توان جهت کاهش مقاومت به انسولین، کاهش التهاب افراد دیابتی، بهبود وضعیت آنتی‌اکسیدانی و نیز تعدیل و تنظیم پاسخ‌های سیستم ایمنی استفاده کرد.
- لاکتوفم:
کپسول خوراکی لاکتوفم در مواردی همچون پیشگیری و درمان عفونت‌های واژینال، متعادل‌کردن فلور طبیعی واژن، تقویت سیستم ایمنی و کاهش مقاومت به انسولین کاربرد دارد.
- لاکتوواژ:
این کپسول که به صورت واژینال مورد استفاده قرار می‌گیرد در مواردی همچون پیشگیری از عود مجدد عفونت‌های ادراری-تناسلی در بانوان، کاهش علائم یائسگی مانند خشکی واژن و کمک به افزایش ترشحات و حفظ و بازسازی فلور باکتریایی نرمال مخاط واژن کاربرد دارد.
- پدی‌لاکت:
قطره پدی‌لاکت جهت برطرف شدن نفخ و کولیک نوزادان، اسهال ناشی از مصرف آنتی‌بیوتیک، رفع یبوست، برطرف‌نمودن ریفلاکس، انواع آلرژی نوزادان و نیز بهبود قدرت دفاعی بدن استفاده می‌شود.
- کیدی‌لاکت:
ساشه کیدی‌لاکت برای کودکان ۲ تا ۱۰ سال مناسب است و در مواردی همچون اسهال ناشی از ویروس یا باکتری، اسهال ناشی از مصرف آنتی‌بیوتیک، درمان عفونت‌های تنفسی و نفخ و یبوست کودکان کاربرد دارد.
روزانه ۱ الی ۲ ساشه با آب، آبمیوه، شیر یا غذای کودک مخلوط و استفاده شود (آب، شیر یا غذا نباید خیلی گرم باشد).
- لاکتوگام:
قرص مکیدنی لاکتوگام جهت حفظ سلامت دهان، دندان و لثه‌ها، بهبود سلامتی گلو و گوش و رفع بوی بد دهان استفاده می‌شود.
هرچه این قرص مکیدنی بیشتر در دهان بماند اثرگذاری آن بیشتر خواهد بود. همچنین تا نیم ساعت پس از مصرف این فرآورده باید از مصرف غذا یا نوشیدنی خودداری نمود تا پروبیوتیک مدت بیشتری در دهان بماند.
و چند نکته:
- نحوه نگهداری پروبیوتیک‌ها به نوع محصول بستگی دارد؛ برخی باید در یخچال نگهداری شود و برخی دیگر در دمای اتاق قابل نگهداری‌اند. در این خصوص باید به برچسب محصول توجه نمود.
- دستور مصرف پروبیوتیک‌ها توسط پزشک مشخص می‌شود و یا طبق دستور شرکت سازنده استفاده می‌شوند.
- در صورت بروز هرگونه عارضه یا حساسیت، مصرف مکمل را قطع و به پزشک مراجعه کنید.
- نکته‌ای که در مورد تمام پروبیوتیک‌ها وجود دارد این است که این مکمل‌ها با آنتی‌بیوتیک‌ها تداخل دارند. توصیه می‌شود که حداقل با فاصله زمانی دو ساعت از یکدیگر مصرف شوند.
