هفت‌برکه: کتاب «مقدمه‌ای بر نیازهای زیست‌اقلیمی کشت نخل در ایران» تالیف دکتر قاسمعلی مقتدری و دکتر رقیه معصوم‌پور امیرآبادی از سوی انتشارات صبح گل منتشر شد.
دکتر مقتدری متولد دوم مرداد ۱۳۴۵، دارای مدرک دکترای آب و هواشناسی از دانشگاه تهران، رئیس دانشگاه پیام نور اوز و عضو هیئت علمی این دانشگاه است. می‌توانید معرفی بیشتر دکتر مقتدری را از اینجا و اینجا بخوانید. دکتر معصوم‌پور امیرآبادی هم کارشناس پژوهشکده‌ی اقلیم‌شناسی تهران است.
دکتر مقتدری درباره‌ی هدف تالیف این کتاب در گفتگو با هفت‌برکه گفت: «هدف از نگارش این کتاب این بود که بسیاری از اصول علمی کاشت، داشت و برداشت محصول خرما و درخت نخل برای بسیاری از افراد بخصوص در گراش که به مسئله وارد نبودند روشن شود و کسانی که علاقه‌مند هستند، با مطالعه‌ی این کتاب محصول بهتر و بیشتری دریافت کنند.»
این کتاب ثمره‌ی هشت سال مطالعه و تحقیق مستمر دکتر مقتدری درباره‌ی این موضوع است. او می‌گوید: «خیلی وقت بود که کتاب آماده بود اما به دلیل مشغله‌های زیاد موفق نشدم آن را زودتر منتشر کنم. در حال حاضر مشغول نگارش کتاب دیگری با عنوان «شیمی جذر» هستم و اگر مشغله‌های تدریس و دانشگاه اجازه دهد سعی دارم آن را تکمیل کنم.»
اهمیت این کتاب برای منطقه‌ی جنوب، زادگاه او، که نخل در آن ارزش غذایی، زیست‌محیطی و اقتصادی دارد و نوعی تجارت به شمار می‌رود روشن است. بر اساس اطلاعات فائو (۲۰۲۱) نیز «در حال حاضر ایران در زمینه‌ی تولید خرما در جهان مقام سوم را داراست. (ص ۳۰)». مولفان نیز در پیشگفتار کتاب به اهمیت این مساله پرداخته و نوشته‌اند: «خرما نقش مهمی در تامین امنیت غذایی، اقتصاد ملی، ایجاد اشتغال، صادرات، ارزآوری، تامین مواد اولیه صنایع محلی تبدیلی و بسیاری موارد دیگر در مملکت دارد. از آنجا که اکثر نخلستان‌های کشور در نقاط محروم و مرزی واقع شده‌اند و قشر قابل‌توجهی از مردمان سخت‌کوش نیمه جنوبی کشور از طریق کاشت و پرورش آن ارتزاق و امرار معاش می‌کنند بنابراین تولید این محصول نه تنها به لحاظ اقتصادی و اشتغال‌زایی حائز اهمیت می‌باشد بلکه از منظر اجتماعی امنیتی و حتی زیست‌محیطی بسیار در خور توجه است. (ص ۱۱)»
در ادامه می‌خوانیم که این کتاب محصول بیش از دو دهه مطالعه علمی و عملی نویسندگان است و از این رو منبع معتبر و مفیدی برای بهره‌گیری از اطلاعات آن برای افرادی است که در زمینه‌ی کشت نخل و برداشت محصول آن مشغول به کارند.
کتاب به سه فصل تقسیم شده و هر فصل اطلاعات کامل و دقیقی از خرده موضوعات مربوط به نخل است.
در فصل اول که جامع‌ترین فصل کتاب حاضر است، نویسندگان ضمن تقسیم‌بندی مناطق مزروعی ایران در رابطه با تولید گیاهان زراعی و پراکندگی جغرافیای نخل خرما و عملکرد آن در ایران، به معرفی ارقام تجاری خرمای ایران پرداخته و نوشته‌اند: «در ایران بیش از ۴۰۰ رقم خرما گزارش شده است. در بین مهم‌ترین ارقام ایران می‌توان استعمران، مضافتی، کبکاب، شاهانی، زاهدی، ربی، خضراوی، برهی، حلاوی، خاصی، آل‌مهتری، خنیزی و مرداسنگ را نام برد که هر کدام در مناطق و استان‌های مختلف دارای اهمیت خاص خود هستند. (ص ۴۶)» نویسندگان سپس با تشریح قسمت‌های مختلف درخت نخل و مراحل گرده‌افشانی، به تقسیم‌بندی انواع نخل نر و ماده اشاره کرده‌اند. بررسی مراحل مختلف فنولوژیکی تکامل و رسیدن خرما و نام‌های آن، بخش بعدی این فصل است. نویسندگان با بررسی آفات و بیماری‌های درخت نخل این فصل را به پایان می‌برند.
در فصل دوم، نیازهای اقلیمی نخل خرما برای کاشت، رشد و ماندگاری آن بررسی شده است. عواملی نظیر دما، بارش، رطوبت نسبی، تبخیر و باد در بخش‌های جداگانه با تحلیلی علمی مورد کندوکاو قرار گرفته است و عوامل طبیعی دیگر مانند ارتفاع و عرض جغرافیایی، نور و فتوسنتز و گرد و غبار هم در این فصل بررسی شده است. در فصل سوم، مولفان ضمن بررسی نیازهای اقلیمی کشت نخل در ایران، برای توسعه‌ی مناطق کشت نخل در ایران با توجه به عناصر اقلیمی، روش‌های به‌روز و علمی را برای این موضوع تشریح کرده‌اند. فصل‌های اول و دوم دارای نمودارها، عکس‌ها، جدول‌ها و تصاویری است که تحلیل علمی و مستند از موضوعات مورد بحث به خواننده می‌دهد و منابع و ماخذ فراوان در هر بخش پشتوانه‌ی علمی مباحث کتاب را تایید می‌کند.
در فصل اول کتاب ذیل عنوان «علل ریزش میوه» می‌خوانیم: «ریزش میوه عارضه‌ای است که می‌تواند سبب کاهش معنی‌داری در میزان محصول گردد. عوامل مختلفی در ریزش میوه از مرحله شکوفه دادن تا رسیدن کامل آن، دخالت دارند. مهم‌ترین این عوامل عبارتند از: عقیم ماندن گل، اثر هورمون‌ها، حمله آفات و پرندگان و عوامل نامساعد فیزیولوژیکی. (ص ۶۵)»
پشت جلد کتاب نیز اینفوگرافیک درخت نخل به زبان انگلیسی به تصویر در آمده است. این کتاب در ۱۷۴ صفحه و با قیمت ۲۵۰ هزار تومان در دسترس علاقه‌مندان است.
