شهربین ۱۴: شتاب در احداث سرعت‌کاه

هفت‌برکه – حسین ناصری: در کمتر از یک ماه، دو سرعت‌کاه در انتهای بلوار گلزار شهدا و چهار سرعت‌کاه آسفالته‌ی غیر استاندارد در بلوار حاج شیخ احمد انصاری ساخته شده است (علاوه ‌بر سرعت‌گیرهای موجود در این بلوار). بر اساس بدیهی‌ترین اصول ترافیکی و شهرسازی، احداث و نصب سرعت‌گیر در بلوار شیخ احمد انصاری غیر اصولی و نامناسب است، چون این بلوار محل تردد سازمان‌های امدادی مهمی همچون آتش‌نشانی، اورژانس و پلیس است و منجر به تاخیر در سرویس‌دهی این ارگان‌های مهم و حیاتی می‌شود.

این مثال به درک بهتر این موضوع کمک می‌کند: من یک شهروند ساکن انتهای خیابان درمانگاه هستم. در صورتی که بیمار قلبی در خانه داشته باشم و به آمبولانس نیاز داشته باشم، از ایستگاه اورژانس تا خانه‌ی من، دستِ کم ۱۶ سرعت‌گیر و سرعت‌کاه نصب شده است! اگر در ساعات پیک ترافیک خیابان امام خمینی باشد، حداقل زمانی که صرف توقف برای سرعت‌گیرها و گیر کردن در ترافیک می‌شود، نشان‌دهنده‌ی عمق فاجعه است، چرا که بیمار تا رسیدن آمبولانس، ۱۶ سکته‌ی خفیف هم رد کرده است. اگر سرعت‌گیرها و سرعت‌کاه‌ها در مسیر برگشت از خانه‌ی من به بیمارستان را نیز بشمرید، می‌توانید سرنوشت این سرویس‌دهی را حدس بزنید!

در چه مکان‌هایی نباید سرعت‌کاه استفاده شود

از بسیاری از رانندگانی که در سطح شهر تردد می‌کنند، گاه جملاتی با لحن و ادبیات تند[۱] را می‌شنویم که از تعداد زیاد سرعت‌گیرها و سرعت‌کاه‌ها شکایت می‌کنند و از آسیب‌هایی که به وسیله ‌نقلیه وارد می‌شود، نظیر خرابی فنر و جلوبندی و ترمز و … می‌نالند[۲]. در احداث یا نصب سرعت‌کاه‌ها و سرعت‌گیر‌ها به صورت غیر استاندارد، معایب زیادی وجود دارد؛ از جمله این که رانندگانی که تمایل به راندن با سرعت بالا دارند، پس از عبور از آنها، دوباره سرعت خود را افزایش می‌دهند؛ یا این که رانندگان به زدن ترمزهای ناگهانی مجبور می‌شوند و در برخی مواقع، این کار منجر به برخورد وسیله نقلیه پشت ‌سر می‌شود؛ یا باعث انحراف وسیله نقلیه و ایجاد حادثه می‌شود. از طرفی، باعث بالا رفتن مصرف سوخت، آلودگی صوتی و زیست‌محیطی نیز می‌شود.

از نظر قانونی، در این مکان‌ها نباید سرعت‌گیر و سرعت‌کاه نصب و ساخته شود: روی پل‌ها و آب‌روها، داخل پیچ، نزدیک دوربین‌های ثبت تخلف، و نزدیک دستگاه تردد شمار.

مسائل و نکات اصولی سرعت‌گیر و سرعت‌کاه

سرعت‌گیر speed bump عبارت است از «تمهید کالبدیِ اختلافِ سطح در سطح نوار سواره که عمود بر جهت حرکت خودرو ایجاد می‌گردد تا جلوی سرعت او را بگیرد. سرعت‌گیر راننده را مجبور می‌کند تا سرعت خود را با شرایط محلی تنظیم نماید»[۳].

همچنین جهت کاهش سرعت در مراکز خرید و اماکن عمومی مشابه در شهر استفاده می‌شود که ارتفاعی بین ۷ تا ۱۰ سانتی‌متر و طول ۳۰ سانتی‌متر دارد و در عرض مسیر نصب می‌گردد. جنس سرعت‌گیر از پلاستیک یا لاستیک است.

سرعت‌کاه speed hump کاهنده‌ی سرعت است. همانند سرعت‌گیر، ارتفاعی بین ۷ تا ۱۰ سانتی‌متر دارد اما طول آن بین ۵ متر و ۳۰ سانتی‌متر تا ۶ متر و ۷۰ سانتی‌متر و جنس مصالح استفاده شده در آن، آسفالت است. نکات و اصولی که باید برای استاندارد و مناسب بودن در احداث سرعت‌کاه‌ها رعایت شود عبارتند از:

– حداقل فاصله بین دو سرعت‌کاه یا سرعت‌گیر ۷۰ تا ۸۰ متر باشد.

– پس از احداث سرعت‌کاه، باید تابلوهایی جهت پیش‌آگاهی حدوداً در فاصله ۱۵۰ تا ۲۰۰ متر قبل از سرعت‌کاه‌ها نصب شود، ضمن اینکه استفاده از تابلو‌های فسفری تاثیر بیشتری نسبت به تابلوهای معمولی دارد.

– از رنگ‌های استاندارد جهت هاشور زدن و علامت‌گذاری استفاده شود و هر چند ماه یکبار این کار تکرار شود.

– نصب چشم‌گربه‌ای نگین‌شیشه‌ای نیز برای آشکارسازی سرعت‌کاه‌ها در شب استفاده شود.

– در خیابان‌هایی که شیب مسیر بیشتر از ۸ درصد باشد، استفاده از سرعت‌گیر و سرعت‌کاه ممنوع است.

شیوه‌های جایگزین سرعت‌گیر و سرعت‌کاه

ایجاد و نصب سرعت‌گیر و سرعت‌کاه باید آخرین راهکار باشد اما به قول یکی از دوستان، واژه «سرعت‌گیر» باید به لوح یادبود حوادث رانندگی تغییر کند، چرا که بعد از هر حادثه رانندگی، یکی به تعداد سرعت‌گیرها اضافه می‌شود! گاهی به این فکر می‌کنم آیا از شورایی بودن تصمیم‌گیران ترافیک و مدیریت شهری خوشحال باشم یا متأسف… برخی از مسئولین مربوطه پس از مطلع شدن از آمار سوانح و حوادث رانندگی، اولین و سریع‌ترین راهکاری که به ذهنشان می‌رسد افزایش تعداد سرعت‌گیرهاست. اما برای مسافرین و رانندگان عبوری، افزایش سرعت‌گیر و علائم کاهنده سرعت، نشانه‌ی ضعف فرهنگ رانندگی در شهر است. از طرفی، نصب و احداث سرعت‌گیر توهین به شعور و شخصیت رانندگان است و به‌هیچ وجه با این راهکار، فرهنگ‌سازی انجام نمی‌شود.

در صورتی که راه‌های بسیار زیادی همچون جابه‌جا کردن مسیر، کاهش عرض خیابان، استفاده از رفوژ و جزیره، علامت‌گذاری و خط‌کشی در کف مسیر، استفاده از چراغ‌های هشداردهنده، آموزش و هشدار به شهروندان و رانندگان، و… نیز وجود دارد. به گفته‌ی روابط عمومی شهرداری، برای احداث هر سرعت‌کاه آسفالتی حدود ۵۰ میلیون تومان هزینه می‌شود (خبر در هفت‌برکه) و این در حالی است که بر اساس لیست هزینه و درآمد شهرداری، کل هزینه‌ای که در شش‌ماهه‌ی اول سال ۱۴۰۱ برای آموزش شهروندان هزینه شده است، تنها یک و نیم میلیون تومان است. به عبارتی، می‌توان به جای احداث هر سرعت‌کاه، بودجه‌ی آموزش شهروندان را ۳۳ برابر کرد! به نظر می‌رسد اگر نیمی از این هزینه نیز برای هشدار و آموزش به رانندگان صرف شود، تاثیرگذار خواهد بود. اما این کار نیاز به تخصص، حوصله و برنامه‌ریزی دارد، در حالی که احداث سرعت‌کاه فقط نیاز به کارگر و آسفالت دارد.

در آخر می‌توان گفت در مقابل واقعیتی به نام «سرعت» که همه جنبه‌های زندگی را در بر گرفته است، باید ساخت و سازگار شد؛ سرعتی که بر همه روابط و افعال دنیا تاثیر گذاشته است. سرعت به همه‌چیز می‌چسبد و بار ارزشی بی‌انتهایش را سوار آن‌ها می‌کند. به پول، به خاطره، به مرمت، به عبور و مرور و حتی به تفریحات ما هم می‌چسبد. سبک زندگی‌مان را هم تغییر می‌دهد و در آخر، خودش را سوار بر شهر می‌کند تا با سرعت روزافزونی، شهری را که ما می‌شناسیم، درنوردد و آن را نو کند[۴].

پانویس‌ها:

[۱] منظور فحش است، شبیه این: «لعنت بر کسی که اینجا سرعت‌گیر گذاشته.»

[۲] البته در یک نظرسنجی که در کانال تلگرامی هفت‌برکه انجام شد، از شهروندان این سوال پرسیده شد: «برای کاهش سرعت و پیشگیری از تصادفات در خیابان‌های اصلی گراش کدام مورد را ترجیح می‌دهید؟» از ۲۲۳ شرکت‌کننده در این نظرسنجی، ۱۲ درصد به گزینه‌ی نصب سرعت‌گیر و سرعت‌کاه؛ ۳۴ درصد به نصب دوربین و جریمه رانندگان متخلف؛ ۲۹ درصد به هر دو گزینه؛ و ۲۵ درصد به هیچ‌کدام رای داده بودند. این نشان می‌دهد که ۴۱ درصد مردم به کارآیی سرعت‌گیرها و سرعت‌کاه‌ها اعتقاد دارند؛ پس احتمالا فحش نمی‌دهند. البته می‌توان بحث کرد که دلیل این رضایت نسبی، ناآشنایی اکثر مردم با شیوه‌های دیگر برای حفظ امنیت سرعت در خیابان‌هاست.

[۳] پاکزاد. سرعت ۳۰. جهانشاه، ۱۳۹۴.

[۴] حبیب دانشور، نشریه شهرت، شماره سوم، ۱۳۹۴.

مطالب مرتبط:

شهربین ۲: مردم را فقط به سرعت‌گیر عادت داده‌ایم

دیگر نوشته‌های حسین ناصری را در این صفحه بخوانید.