هفت‌برکه – ابراهیم مهرابی: بازی نرد در گراش با یک وسیله‌ی چوبی (از جنس درخت گَز، کُنار، گردو، سپیدار، بنه، انجیر، بلوط، بادام و یا …) که به صورت کله قند تراش خورده و صیقل داده شده انجام می‌شود. در پایین‌ترین و نازک‌ترین قسمت نرد، قطعه‌ای فلزی و میخ مانند (فولادی یا آلومینیومی) تعبیه می‌شود (که به زبان گراشی به آن زُرُنج Zoronj گفته می‌شود) و به خاطر تیز بودنش، به چرخش آسان نرد کمک می‌کند. چرخش آن به وسیله‌ی بندی از جنس پنبه است که از پایین به سمت بالا دورتادور نرد پیچیده می‌شود و سپس نرد با مهارت ویژه‌ای پرتاب و نخ به سمت پرتابگر کشیده می‌شود. نرد با چرخش بسیار زیاد به زمین می‌نشیند و دَوَران می‌کند. این وسیله با نام «فرفره نخی» هم شناخته می‌شود. بازی نرد گراشی با بازی «تخته نردِ» مشهور فرق دارد.
سرعت و دوام چرخش نرد
سرعت و دوام چرخش نرد بسته به این موارد متفاوت خواهد بود: ۱. فرم رهاسازی و کشیدن بند؛ ۲. زاویه‌بندی پرتاب؛ ۳. ساختار و شکل نرد؛ ۴. جنس نوک یا زرنج؛ ۵. نوع محل فرود و اصطکاک بین نوک و زمین؛ ۶. تیزی زرنج؛ ۷. قدرت پرتابگر؛ ۸. سوراخ‌دار بودن یا بدون سوراخ بودن؛ و….
اگر نرد را یک مثلث تصور کنیم که قاعده آن رو به آسمان باشد، می‌توان گفت نسبتِ قاعده به راس (که به سمت زمین است) هر چقدر بیشتر باشد، چرخش آن سخت‌تر اما ماندگارتر خواهد بود. این نوع نرد برای مسابقه‌ی استمرار چرخش مناسب‌تر است.
آراستن نرد
نرد را به دو صورت تزیین می‌کنند: ۱. رنگ‌آمیزی طبقه‌ای که معمولا در آن از سه نوع رنگ به دلخواه بهره می‌برند (معمولا برای چوب‌های سپیدار، گز، انجیر و…)؛ ۲. روغن‌کاری یا جلادهی (معمولا جهت نردهایی با چوب بادام، بنه، کُنار، بلوط، گردو و…).
برای تکمله تزیین دو کار انجام می‌شود: ۱. سوراخ کردن قسمت بالایی نرد که به دو صورت است: الف) تک‌سوراخه؛ ب) دوسوراخه عمود بر هم. این سوراخ‌ها جهت ایجاد صدا ایجاد می‌شود. صدای نرد را «غوکَه» می‌نامند. هرچه سرعت چرخش بالاتر باشد، صدای نرد زیرتر (با لاندای کوتاه) و دلنشین‌تر خواهد شد. هرچه سرعت آن کمتر باشد صدای آن بم‌تر (با لاندای بلند) و ناخوشایند خواهد بود.
۲. بدنه‌ی برخی نردها را به صورت موجدار می‌سازند که این خود نیز دو کارکرد را دارد: الف) برای بهتر و محکم‌تر پیچیده شدن بند به دور آن؛ ب) ایجاد صدایی آرام و دلنشین در هنگام چرخش.
مسابقه با نرد (نَردُ شَلکُت)
با نرد می‌تواند چند نوع بازی و مسابقه انجام داد:
الف) مسابقه سرعت: این بازی با ۲ الی n تعداد نردباز اجرا می‌شود. همه نردبازها، نرد خود را مسلح و هم‌زمان پرتاب می‌کنند. اولین نردی که از حرکت باز ایستاد، بازنده و از دور مسابقه اخراج می‌شود. در مرحله بعد ۱- n شرکت‌کننده حاضر هستند. مجددا نردها را مسلح و پرتاب می‌کنند. باز اولین نردی که ایستاد، اخراج می‌شود تا همینطور تعداد افراد شرکت‌کننده کم شود. این چرخاندن آنقدر تکرار می‌شود تا فقط دو نرد باقی بمانند و فینال را با دو نرد برگزار کنند. در فینال، فرد برنده مشخص می شود. او کسی خواهد بود که کالا یا جایزه را تصاحب خواهد کرد.
در این نوع رقابت، مهارت پرتاب، دقت در کشیدن بند و فرود آوردن نرد در زمین کم‌اصطکاک، از مهم‌ترین مهارت‌هایی هستند که نردباز باید به آن توجه کند.
ب) مسابقه قدرت و دقت: در این نوع رقابت برای تعیین نرد محکوم، از روش سرعت استفاده می‌کنند. ابتدا هم‌زمان نردها را پرتاب می‌کنند و می‌چرخانند؛ هر نرد زودتر ایستاد، باید در وسط زمین گذاشته شود و افراد باقیمانده به نوبت نرد خود را به سمت نرد محکوم با قدرت و دقت زیاد پرتاب کنند تا نوک نردشان به بدنه نردِ خوابیده برخورد کند. اگر نوک نرد پرتاب شده به نرد خوابیده و محکوم برخورد نمی‌کرد، خود باید جای نرد محکوم بخوابد و مورد ضربه نردها قرار بگیرد.
اگر نردها به نرد خوابیده اصابت کنند، همچنان باید بخوابد و ضربات دیگر را تحمل کند. نرد خوابیده، نوعا زخمی و یا شکسته و برای همیشه طرد و بی‌ارزش می‌شد و در این صورت، تکه‌ای چوب و هیزم بیش نبود.
