هفت‌برکه – گریشنا: آیا آثار تاریخی در شهری مثل گراش ارزشمندند؟ چه لزومی به حفظ آنها وجود دارد؟ چطور می‌شود در دنیایی که به سرعت به سمت مدرن شدن می‌رود، در فکر حفظ آثار تاریخی بود؟ در این سلسله یادداشت‌ها که به صورت هفتگی در روزهای چهارشنبه منتشر می‌شود، مهندس غلامرضا آرمان‌مهر، دبیر انجمن ایکوموس و مسئول مرمت و احیای سرای سعادت، حیطه‌های مختلف میراث فرهنگی و زیر و بم کار در این حیطه‌ها را باز می‌کند تا به جوابی برای این سوال‌ها برسد.
مهندس غلامرضا آرمان‌مهر: چالش بین دو موضوعِ توسعه‌ی شهر و حفظ بافت تاریخی شهر، همواره چالشی قابل بحث در ادوار مختلف شهرسازی ایرانیان بوده است. با مروری بر ادبیات موضوع و تجربه‌های مرمت شهری در ایران می‌توان دریافت که نه «حفاظت بدون توسعه» می‌تواند پاسخگوی شرایط بافت‌های باارزش شهری در ایران باشد، و نه «توسعه بدون حفاظت».
در تمام شهرهای معاصر که به سرعت پیشرفت می‌کنند، بیشترین نگرانی‌ها در نگهداری از هسته‌های تاریخی شهرهاست. باید راهی پیدا کرد که میان این دو مساله، یعنی داشتن شهر مدرن و حفظ بناهای تاریخی، تعادل ایجاد شود.
پروفسور فابریزیو توپتی، معمار برجسته ایتالیایی، با تاکید بر لزوم حفظ هویت تاریخی شهرها و بهره‌مندی از امکانات یک شهر مدرن می‌گوید: «حفظ همزمان روند حرکت به سمت مدرنیته و حفاظت و نگهداری از بافت‌های تاریخی، اصل مهم در حفظ هویت تاریخی شهرهاست و به بهانه نگهداری از آثار تاریخی، نمی‌توان حرکت شهرها بر روند مدرنیته را متوقف کرد، چون شهرها هیچوقت به عقب باز نمی‌گردند و در همین راستا، توجه مردم به سمت بافت‌های تاریخی به عنوان هویت شهرها باید بیشتر شود.»
در خصوص بافت تاریخی واجد ارزش در گراش، مانند دیگر شهرهای کشور، در دهه‌های گذشته اقدامات موثری از سوی سطوح مختلف مدیریت شهری شکل نگرفته و تنها می‌توان به حفظ تک‌بناهای ارزشمند مانند مسجد آخوند، حسینیه سنگ آوی و مسجد جامع و ثبت آنها در فهرست آثار ملی کشور اشاره کرد. این البته اقدام ارزشمند و تاثیرگذاری است که شرط اولیه‌ی تداوم حیات یک اثر را باعث شده و امروز زمینه دیگر اقدامات حفاظتی و مرمتی را فراهم نموده است.
باید توجه داشته باشیم که ارزش‌ها در بافت تاریخی شهر محدود به ارزش‌های کالبدی نمی‌شود، بلکه ارزش‌های زیست‌محیطی، فرهنگی و اقتصادی و عوامل سازنده آنها نیز از جمله ارزش‌های مهم در بافت تاریخی شهر هستند. به عنوان مثال، وجود خانه‌های امام در بافت تاریخی گراش، یادآور مبادی راسخ اعتقادی و تبلور باور و اعتقاد قلبی مردم گراش به امام حسین در طول سده‌های پیشین بوده است؛ و یا حتی وجود پیرمردهای نابینای هم‌نسلی که در کودکی به خاطر شیوع بیماری خاصی بینایی خود را از دست داده‌اند، به بخشی از حافظه‌ی تاریخی مردم گراش تبدیل شده است.
اما برخی از ارزش‌ها به تبعِ تفاوتِ دیدگاه‌های گروه‌های درگیر در بافت، با یکدیگر در تقابل و تزاحم بوده‌اند و برخی دیگر از ارزش‌ها تقویت‌کننده و پشتیبان یکدیگر هستند. این تقابل و هم‌افزایی ممکن است مساله ذاتی ارزش‌ها باشد و یا اینکه در نمونه موردی خاص رخ بدهد.
در راهبرد جهانی حفاظت به این نکته تاکید می‌شود که بشر به عنوان بخشی از طبیعت نمی‌تواند آینده‌ای داشته باشد مگر آنکه از طبیعت و منابع طبیعی حفاظت به عمل آید. تنها با تاکید بر تعامل میان حفاظت و توسعه، واژه «توسعه پایدار» معنی می‌یابد. توسعه پایدار در گرو مراقبت از زمین است و مراقبت از زمین میسر نمی‌گردد مگر آنکه اقتصاد پایدار، جامعه پایدار، بهره‌برداری پایدار و ارزش‌های پایدار تحقق یابد. در این بین و در حوزه حفاظت از بناها و بافت‌های تاریخی، موضوع ارزش‌ها و نقش آن در تداوم توسعه پایدار از اهمیت فوق‌العاده ای برخوردار می‌شود، چرا که این موضوع، لزوم حفاظت و توسعه‌ی توأمان را پررنگ‌تر می‌کند.
