هفت‌برکه (گریشنا): عروسکهای چشم زخم گراش به عنوان میراث فرهنگی ناملموس ثبت ملی می‌شود.
به گزارش هفت‌برکه بعد از تکمیل پرونده ثبتی عروسکهای محلی در گراش و شیراز این پرونده برای ثبت در شورای ثبت میراث ناملموس به تهران ارسال شد.
آدمکه و پیپاخه در راه تهران
وی در توضیح جزئیات این پرونده اظهار داشت: مردم شهرستان گراش بر اساس باورهای دینی و اعتقادات عامیانه خود راه و روش سنتی جالبی برای فرار از بلا دارند چون از نظر آنها شور بودن چشم همیشه دردسر و رنج به همراه دارد. خیلی ها از آنها معتقدند آتش زدن اسپند در چهارشنبه بلا را دور می کند و همینطور با آویزان کردن نمک و اسپند و درست کردن عروسکهای پارچه‌ای روی سر در ورودی خانه‌ها مانع از بلا و یا اثر چشم شوری می‌شود.
مسؤول حوزه مطالعات مردم شناسی میراث فرهنگی فارس ادامه داد: عروسکهای پارچه‌ای و دست ساز معروف به چشم زخم دارای قدمت ۹۰ ساله در شهرستان گراش هستند و عمدتاً زرد رنگ با پاهایی به رنگ مشکی ساخته می‌شوند، سپس شکم آنها با نمک و اسپند پر شده و آن را در سردر خانه‌ها یا گهواره بچه آویزان می‌کنند.
مژگان ثابت‌قدم خاطر نشان کرد: به دلیل اینکه بر اساس باور قوی مردم گراش رنگ زرد مانع از کار کردن چشم شور می‌شود در ساخت این عروسک‌ها از این رنگ استفاده می‌شود و تا جایی این باور عمیق است که حتی مادرهای عروس و داماد در شب عروسی فرزندشان لباس زرد رنگ می‌پوشند.
به گزارش خبرگزاری فارس، طرح اسب، ماهی نشان، پنجه، پرنده دو سر، بته جقه، خروس، سرو، شتر و … از جمله طرح عروسک‌هایی هستند که با تزئینات خاص پولک، پارچه و نخ‌های رنگی بر اساس این باور ساخته می‌شوند.
انواع عروسکهای گراش
پیگری ثبت عروسکهای سنتی گراش از طریق انجمن دوستداران میراث فرهنگی و گروه گردآوری فرهنگ گراشی انجام شده است. عبدالعلی صلاحی از اعضای این انجمن در گفتگو با هفت‌برکه گفت: «از حدود یک سال پیش مراحل ثبت آغاز شد. خانم ثابت قدم به گراش مراجعه کردند و با همکاری دو نفر خانم‌های عضو انجمن بانوان نیک‌اندیش از مراحل ساخت و انواع عروسک‌ها فیلم و عکس تهیه شد.»
این پژوهشگر فرهنگ عامه در مورد انواع عروسک‌ها در گراش می‌گوید: «عروسک‌ها که در گراش «آدمکه» گفته می‌شود در سه نوع کاربرد دارد. کاربرد اول به عنوان اسباب‌بازی است که «بئنه» و «چی‌چکاله» گفته می‌شود. چی‌چکاله بیشتر برای خردسالان استفاده کرد. ۱۳ مدل عروسک نیز شناسایی کرده‌ایم که بالای گهواره نوزادان آویزان می‌شود. این عروسک‌ها به شکل انتزاعی آدمک‌ها، حیوانات و درختان ساخته می‌شود.»
صلاحی چشم زخم را تنها یکی از کاربردهای «آدمکه» می‌داند: «کاربرد سوم برای چشم‌زخم است. این عروسک‌ها به صورت آدمکه و پیپاخه pipakhe ساخته می‌شود. پیپاخه پارچه‌ای به صورت مثلث است که از پنیه پر می‌شود و سه مثلث کوچک دیگر در گوشه‌های آن آویخته شده است. در این مثلث‌ها مواد ضد چشم‌زخم مانند نمک و اسپند قرار می‌گیرد. آدمکه ولی در اشکال انسانی ساخته می‌شود و ممکن است از دو دست آن پیپاخه آویزان باشد.»
این کارشناس ارشد جامعه‌شناسی در مورد فرم ساخت این عروسک‌ها می‌گوید: «در قدیم در ساخت آدمکه از پولک استفاده نمی‌شد و به صورت پارچه تک‌رنگ و گاهی به همراه حاشیه بوده است . بعد با ورود یراق‌هایی از خارج از کشور، پولک و منجوق هم برای تزیین این عروسک‌ها استفاده می‌شود.»
صلاحی در مورد دیگر پرونده‌های در دست پیگیری برای ثبت آثار میراث فرهنگی گراش گفت: « در بخش آثار غیر ملموس به دنبال ثبت سیم‌بافی و پوشاک محلی گراش هستیم. در بخش بناهای ثبتی هم پرونده مسجد سیف‌الدین و برکه گبری تکمیل و ارسال شده است.»
۱۷ مرداد ۱۳۹۶
با سلام وخداقوت
جناب آقای صلاحی
عروسکهای به شکل انسان با نمک تخته هم در اندازه های مختلف درست میشده بهتره در این مورد هم تحقیق و ثبت بشه
۱۵ مرداد ۱۳۹۶
سیم بافی چیه
۱۵ مرداد ۱۳۹۶
اینا خیلی شیرینن❤