هفت‌برکه: الف ۷۹۰ هفته پیش با یک مطلب خبری در رثای حمید سبزواری و چند صفحه ثابت در جلسه‌ی ۸۹۰ انجمن ادبی منتشر شد. یادداشت مصطفی کارگر به مناسبت در گذشت حمید سبزواری، شاعر انقلابی پیش از این در هفت‌برکه منتشر شده بود (اینجا)؛ اما بقیه مطالب این شماره الف را می‌توانید در این پست بخوانید و یا کل نشریه را به فرمت پی‌دی‌اف دانلود کنید (اینجا کلیک کنید).
کتابخواری
محمد خواجه‌پور
«جامعه‌شناسی تاریخی ازدواج»
نویسنده:
دکتر محمد مهدی لبیبی/
لیدا حیدری ورنامخواستی
موضوع: داستان و رمان
ناشر: علم
تعداد صفحات: ۳۵۶
چاپ اول: ۱۳۹۱
قیمت: ۱۶۵۰۰۰
توقع خیلی بیشتری از این کتاب به عنوان یک کتاب جامعه‌شناسی داشتم. اما در نهایت به نظر می‌رسد که یک کار علمی دانشگاهی که گردآوری از منابع مختلف است به شکل کتاب ساماندهی شده است. عنوان «آیین‌های ازدواج در ایران از خلال سفرنامه‌های شرق‌شناسان» می‌توانست عنوان دقیق‌تری برای این کتاب باشد. در عنوان به منبع اصلی بررسی یعنی سفرنامه‌ها اشاره نشده است.
دکتر محمدمهدی لبیبی که پیش از این بیشتر در حوزه جامعه‌شناسی رسانه فعالیت داشت به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر بر روی جامعه‌شناسی خانواده تمرکز کرده است و این کتاب هم در ادامه همین روند است. از نویسنده دوم هم کارنامه خاصی در اینترنت پیدا نکردم به جز پایان‌نامه ایشان: «مطالعه جامعه شناختی انتظار از ازدواج»، لیدا حیدری ورنامخواستی (۱۳۹۲)، کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
توقع داشتم در بخش‌های مختلف با یک بررسی تاریخی در نهایت نگاهی جامعه‌شناسانه به مفاهیم مرتبط با ازدواج داشته باشیم. کتاب در شش فصل تنظیم شده است. در فصل اول نویسنده درباره سفرنامه توضیح می‌دهد و در فصل ششم هم سفرنامه‌های معروف در مورد ایران را معرفی کند این بخش از نظر معرفی سفرنامه‌های مطرح فهرست خوبی است اما ارتباط مستقیمی با موضوع کتاب ندارد. این اطلاعات می‌توانست در درون فصل‌های دیگر و در زمان نقل قول از سیاحان آورده شده و نویسنده در مورد اعتبار مطلب نقل شده اظهار نظر کند.
این عدم مقایسه بین منابع مختلف و ساماندهی آن‌ها در چهار فصل دیگر نیز دیده می‌شود. فصل دوم: ازدواج در گذر زمان، فصل سوم: تحول مفهوم ازدواج، فصل چهارم: مراسم و مناسک ازدواج، فصل پنجم: خانواده، اقوام و اقلیت‌ها نام دارد. در تمامی فصل‌ها بیشتر با نقل قول مستقیم از منابع مختلف روبه‌رو هستیم. حتی گاهی یک مطلب در فاصله کمی تکرار شده است همانند نقل قول از دالمانی در صفحه‌های ۱۱۴ و ۱۱۷ این مساله نشان می‌دهد کتاب نیاز به یک ویراستاری قوی دارد.
نویسندگان از این دیدگاه حمایت می‌کنند که پدیده‌های مدرنیسیتی باعث تغییر فرآیند سنتی ازدواج شده‌اند و این مساله می‌تواند در نهایت برای جامعه خطراتی در پی داشته باشد. با همین رویکرد انواع ازدواج و سبک‌های زندگی غربی همانند ازدواج هم‌جنس رد شده یا از کنار آن عبور شده است و در مقابل در مورد روش‌هایی همانند چند همسری در ایران بیشتر منابع تایید‌کننده ذکر شده است.
روی جلد کتاب هم کمی گمراه‌کننده است. عکس یک ازدواج غیر ایرانی باعث شد گمان کنم با کتابی جامع در مورد مفهوم ازدواج از دیدگاه جامعه‌شناسی روبه‌رو هستم ولی در نهایت کتاب به طور کامل به ازدواج ایرانی از نگاه گردشگران غربی توجه داشت و حتی سیر تکاملی مفهوم ازدواج در دوره‌های مختلف تاریخی در ایران را نیز به صورت گذرا و چند صفحه، در کتاب وجود دارد.
حداقل می‌شد در نقل‌قول‌ها از منابع به دوره تاریخی منبع اشاره کرد تا مشخص شود هر کدام از مفاهیم و آیین‌ها مربوط به چه دوره تاریخی است. با توجه به منابع مورد استفاده نگاه نویسنده بیشتر معطوف به نیمه آخر دوره قاجار و پهلوی اول است.
به کتاب نگاه انتقادی داشتم اما باز هم کتاب از نظر گردآوری مجموعه‌ای از منابع تاریخی در مورد ازدواج قابل تامل و ارزشمند است. این گردآوری می‌تواند با بررسی تطبیقی و همچنین توجه به دیگر ساختارهای اجتماعی، جنبه جامعه‌شناسانه قوی‌تری پیدا کند.
یادداشت‌های ۳:۲۱ نیمه‌شب
اینستاگردی
کل نشریه را از اینجا دریافت کنید.
