شعر پریسکه، شعر امروز

هفتسانه- سمیه رادمرد: «پریسکه» قالب جدید شعری است برای طرفداران شعر کوتاه، این قالب هنوز یک ساله نشده اما طرفداران زیادی پیدا کرده است و پریسکه‌سراهای زیادی به وجود آمده‌اند. این قالب در هشتم آبان ماه ۹۱ به ثبت وزارت ارشاد رسیده‌ است.

 ناشناخته و نو بودن این قالب ما را کنجکاو کرد تا بیشتر در مورد این سبک جدید در دنیای شعر بدانیم و ثمره‌ی این کنجکاوی مصاحبه‌ای بود با سازنده‌ی پریسکه. علی رضا بهرهی  متولد ۱۳۵۴ در خرم آباد و اکنون ساکن تهران است او در رشته‌ی علوم سیاسی مدرک کارشناسی ارشد دارم مصاحبه را از همین نکته شروع می‌کنم.

ـ بیشتر فعالیت‌های شما در زمینه‌ی شعر و ادبیات است و این چه ارتباطی با رشته‌ی تحصیلی‌تان دارد؟

با توجه به علاقه‌ی شدید به شعر و ادبیات در کنار تحصیل، مطالعه‌ی ادبیات را دنبال می‌کردم.

ـ از چه زمانی به فکر ایجاد پریسکه بودید؟

از حدود چهار، پنج سال قبل با توجه به نابسامانی‌ای که در شعر فارسی به خصوص شعر کوتاه دیدم که هرکس به فراخور ذهن خود نام‌های مختلفی چون هایکو، طرح و… بر شعر کوتاه فارسی می‌گذاشت که هیچ کدام تمام‌کننده و کامل نبودند. از طرفی هایکو یک واژه‌ی خارجی است که در زبان ما وارد شده بود و علاوه بر این هر چه قدر شاعران ما در این زمینه طبع آزمایی می‌کردند، باز به نام فرهنگ ما تمام نمی‌شد و آن را در دسته‌ی هایکو که یک نوع شعر ژاپنی است قرار می‌دادند. از طرفی می‌بینیم در گوشه و کنار ایران قالب‌های شعر کوتاه وجود دارد که هر کدام به فراخور فرهنگ و آداب و رسوم و طبیعت آن منطقه شکل گرفته است. مانند “لیکو” در سیستان و بلوچستان و لیکوهایی از جنوب کرمان، چهل سرود (چل سرو) در لرستان و بخش هایی از ایلام و کرمانشاه و سیاه چونه کردستان و شعر‌های دیگر در شهر‌های مختلف ایران. با توجه به این موارد شعر چهار فصل پریسکه را ایجاد کردیم که عنوانی فارسی دارد و نمود فرهنگ ایرانی اسلامی است.

ـ واژه ی پریسکه به چه معناست؟

پریسکه به معنی جرقه‌ی آتش است و در حال حاضر بسیاری از قومیت‌های مختلف این سرزمین آن را در گویش خود مورد استفاده قرار می‌دهند.

ـ علت انتخاب این واژه برای نام قالب چیست؟

به دلیل این که شعر کوتاه مانند جرقه‌ای در تاریکی، ذهن انسان را لحظه‌ای روشن و او را برای مدتی درگیر و مجبور به فکر کردن می‌کند.

ویژگی‌های این قالب شعری چیست؟

موجز بودن و موجزگویی مؤلفه‌ی اصلی این قالب است. در این قالب از کلیه آرایه‌های ادبی همچون ایهام، جناس و تشبیه استفاده می‌شود، تصویر‌سازی کاری مهم در نوشتن پریسکه است که مخاطب را وادار به تفکر می‌کند و مفهوم چندلایه‌ای تولید می‌کند. پریسکه می‌تواند موزون«مثل شعر نیمایی» یا ناموزون شبیه «شعر سپید» و یا هجایی باشد.

ـ شعر پریسکه از لحاظ روساخت به چه شکلی است؟

این شعر می‌تواند در یک، دو، سه و چهار فصل سرایش شود. حتی شاعر می‌تواند در یک فصل شعر را شروع و تمام کند، در صورتی که شعر کامل باشد و از تمام قوانین شعری پیروی کرده باشد.

ـ طبق اطلاعات موجود ظرف کمتر از چند ماه استقبال زیادی از این قالب در داخل و خارج از کشور شد به نظر شما علت این موضوع چیست؟

علت این استقبال به چند عامل وابسته است؛ اول این که ظرفیت شعر کوتاه، ظرفیتی بکر و دارای پتانسیل بالایی بود که در شعر کوتاه ایران وجود داشت اما مجرا و محل مناسبی برای به راه انداختن این سیل خروشان وجود نداشت. عامل دیگر این که در شعر پریسکه، شاعر توانایی به تصویر کشیدن تمام توان شعر و قلم خود را دارد و دست شاعر به شکل فوق العاده‌ای جهت خلق مضامین گوناگون باز است و در کل محدودیتی  برای شعر وجود ندارد به جز محدودیت ساختاری، عامل سوم این که در شرایط کنونی وقت و زمان مردم به گونه‌ای است که قصاید بلند و مثنوی‌های طولانی خارج از حوصله‌‌ی آن‌هاست و همه چیز حتی در عرصه‌ی ادبیات داستانی به سمت کوتاه شدن رفته است و دیگر از رمان‌های چند صفحه‌ای خبری نیست. در شعر هم به همین‌‌گونه است و پریسکه شعری است که در حین کوتاهی از تمام اصول شعری پیروی می‌کند.

– وضعیت آشنایی شاعران خارجی با پریسکه چگونه است؟

در حال حاضر، پریسکه به عنوان یک قالب جدید شعری برای کشورهای اطراف شناخته شده، در کشورهای فارسی زبان از همان روزهای اول، پیگیری و استقبال قابل مشاهده بود و فعالیت در فضای مجازی بلافاصله فارسی زبانان خارج از کشور را با این قالب آشنا کرد و آثار زیادی از آن‌ها به دست‌مان رسید. مانند استاد شاه ولی، شاعر افغانی. علاوه بر این شعرای عرب و کرد و … پریسکه‌هایی تولید کرده‌اند که با زبان خودشان بوده است.

-تولید پریسکه با زبانی غیر از فارسی نشانه‌ی گسترش این قالب است. به نظر شما علت این گسترش آن هم در زمانی کوتاه چیست؟

علت این کار ظرفیت بالای شعر پریسکه است که از عمق فرهنگ و تمدن ایرانی- اسلامی نشات گرفته و جوابی به نیاز ذهن جستجوگر جوان معاصر در دنیای شعر و ادب است. شاید به جرأت می‌توان گفت قالب پریسکه اولین یا شاید قوی‌ترین قالبی باشد که توانسته است به غیر از حیطه‌ی زبان فارسی، به عنوان یک شعر مستقل در سایر زبان‌ها وجود داشته باشد و این قالب مختص زبان فارسی نشده است.

-پس از ایجاد این قالب چه کسانی در گسترش‌اش به شما کمک کرده‌اند؟ از همان روز‌های اولیه‌ی شکل‌گیری، استان احمد فولادی طرقی، سیروس ذکایی، دانیال رحمانیان، حسین سعیدی، افسانه راز، سمیرا صفاری و بسیاری از بزرگان دیگر که در گسترش این شعر کمک زیادی کرده‌اند.

_ در بین شاعرانی که در ایجاد و گسترش این قالب شما را یاری کرده اند چه کسانی بودند؟ آیا شاعری از استان فارس هم وجود دارد؟

بله. آقای دانیال رحمانیان و سید محمد آیت الهی از شهرستان جهرم هستند.

_ طبق اخباری که در خبرگزاری‌ها منتشر شده کتاب «سپیداری که به باران می پیچد» اولین کتابی که شعر پریسکه را انعکاس داده در هفته ی دوم به چاپ دوم رسیده و به شش زبان ترجمه شده، ضمن تبریک برای این اتفاق مهم لطفاً توضیحی راجع به این کتاب و سایر کتب در این زمینه بدهید.

متشکرم. کتاب سپیداری که به باران می‌پیچد مجموعه اشعار بیست و سه پریسکه‌سرا است که بنده آن را گردآوری کرده و توسط انتشارات نهر چاپ شده است.

 استقبال بی‌سابقه‌ای که از این کتاب شد ما را بر آن داشت که در چاپ همت مضاعفی داشته باشیم که ان‌شاا… در ماه جاری حداقل چند کتاب مستقل به هر شاعر و یک کتاب گزیده پریسکه‌سرا‌های مطرح کشور توسط تعدادی از پریسکه‌سرا‌ها گردآوری و تألیف شده و به بازار کتاب عرضه شود.

_ در حال حاضر انجمن پریسکه در کجا مستقر است و فعالیت‌تان به چه شکل است؟

در کل ۱۰ انجمن وجود دارد که انجمن مرکزی متشکل از ادبا، شعرا و اساتید هر هفته در تهران برگزار می‌شود و به پریسکه‌خوانی و نقد و کارگاه آموزشی می پردازند. ضمناً برای آن دسته از علاقه‌مندانی که نمی‌توانند در جلسات هفتگی تهران شرکت کنند، در فضای مجازی امکان تبادل نظرات و نقد وجود دارد و پریسکه‌سرایان می‌توانند با مراجعه به سایت انجمن ادبی پریسکه سرایان ایران که هر چند ساعت یک بار به روز می شود پریسکه ی خود را به نمایش گذارند و هم پریسکه‌ی شاعران مطرح را بخوانند. www.periskeh.mihanblog.com

_ توصیه‌ی شما به علاقه مندان شعر پریسکه چیست؟

از علاقه‌مندان می‌خواهم در زمینه‌ی شعر و ادبیات مطالعه داشته باشند. به خصوص شهر شاعران گذشته را بخوانند تا بتوانند پریسکه‌ی خوبی تولید کنند.

_ حرف آخر: حرف آخرم به مخاطبان این است که اگر شعری خواندید و از نظر شما اشکال داشت این اشکال مربوط به ضعف شاعر است نه نوع قالب. در کل قدرت و ضعف یک شعر بیشتر بستگی به قدرت و ضعف شاعر آن شعر دارد و نباید با ضعف یک شعر، اساس آن شعر را زیر سوال برد.

مصاحبه را با یک پریسکه از خودتان تمام می‌کنیم:

صخره هم که باشی

عاقبت‌

گریه های موجی شانه ات را خیس می‌کند