هفتبرکه: انعقاد قرارداد همکاری فرهنگی تجاری بین موزه مردمشناسی اوز با تجار عمانی را میتوان یکی از دستآوردهای منطقه جنوب فارس از نمایشگاه اکسپو شیراز در مهرماه ۱۴۰۴ برشمرد. به گزارش سایت موزه، «در جریان رویداد اکسپو ۲۰۲۵ شیراز، یک پیشقرارداد مابین شریف بازرگانی، مسئول موزه مردم شناسی اوز؛ و تجار عمان تنظیم و امضا شد. این قرارداد در مورد تولید و صدور صنایع دستی جنوب ایران خصوصا شهرستان اوز میباشد.»
سارا اسکندری در گفتگو با شریف بازرگانی، مدیر موزه، در مورد ابعاد مختلف این قرارداد و تاثیر آن بر اقتصاد صنایع دستی در اوز و دیگر شهرها و روستاهای منطقه پرسیده است. بازرگانی در این گفتگو، این قرارداد را فرصتی برای تمام منطقه میداند تا علاوه بر تبادل فرهنگی با عمان، به ابعاد اقتصادی صنایع دستی نیز پرداخته شود.
اسکندری: آقای بازرگانی، لطفاً بفرمایید این قرارداد با تجار عمانی دقیقاً شامل چه نوع همکاریهایی است و از چه زمانی اجرایی میشود؟
بازرگانی: این قرارداد با هدف بازاریابی و فروش هنرِ دستِ مردم منطقه در خارج از کشور، بهویژه در عمان، منعقد شده است. علاوه بر بعد تجاری، بُعد فرهنگی آن هم برای ما اهمیت دارد تا مبادلات و تعاملات فرهنگی شکل بگیرد. در واقع همکاری از زمان امضای تفاهمنامه آغاز شده و در سفر پیشِروی بنده به کشور عمان، درباره جزئیات بیشتری گفتوگو خواهیم کرد.
اسکندری: ایدهی این مبادله از کجا شکل گرفت؟ آیا از سمت موزه مطرح شد یا پیشنهاد طرف عمانی بود؟
بازرگانی: در نمایشگاه اکسپو شیراز، غرفهی اوز بیشترین بازدید را داشت. در همان زمان، تجار عمانی دو بار از غرفهی ما بازدید کردند و هر بار با شور و اشتیاق از شباهت صنایع دستی اوز با هنرهای سنتی قدیم عمان صحبت کردند. همین علاقه باعث شد ارتباطات ادامه پیدا کند و در نهایت به امضای پیشقرارداد منجر شود.
چه عواملی باعث شد عمان به عنوان شریک فرهنگی و تجاری انتخاب شود؟ نزدیکی جغرافیایی، پیشینهی تاریخی، یا شناخت از صنایع دستی اوز؟
بازرگانی: یکی از اهداف اصلی موزه مردمشناسی اوز، ترویج و تولید صنایع دستی منطقه است. سالهاست که در همین مکان، آموزش این هنرها به علاقهمندان داده میشود و پس از پایان دوره، کارت صنعتگری برایشان صادر میگردد. ما همواره از هنرمندان حمایت میکنیم و در فروش آثارشان یاریرسان هستیم. حالا با این تفاهمنامه، فرصت بسیار خوبی برای گسترش این حمایت فراهم شده است.
آیا این قرارداد فقط در حوزهی صنایع دستی است یا مبادلات فرهنگی و نمایشگاهی هم در نظر گرفته شده؟
بازرگانی: اگرچه این تفاهمنامه در اصل جنبهی تجاری دارد، اما چشمانداز ما فراتر از آن است. قصد داریم مبادلات فرهنگی و نمایشگاهی نیز داشته باشیم. به عنوان مثال، در موزهی سلطان قابوس، تفنگهایی از ساخت اوز وجود دارد که نشانهی پیوند تاریخی دو سرزمین است.
چه سازمانها یا نهادهایی از ایران و عمان در این پروژه نقش دارند؟
بازرگانی: طبیعتاً نهادهای مختلفی درگیر خواهند بود. از سوی ایران، میراث فرهنگی حامی اصلی ماست و اتاق بازرگانی نیز در بخش همکاریهای اقتصادی نقش مهمی دارد.
بخش دوم: جزئیات همکاری و تأثیرات اقتصادی
در این قرارداد، دقیقاً چه نوع صنایع دستی مورد مبادله قرار میگیرند؟
بازرگانی: عمدتاً شامل دوختودوز بانوان منطقه، بافتههای حصیری از برگ نخل، و زیورآلات سنتی ساختهشده توسط هنرمندان جنوب کشور است.
آیا این مبادله صرفاً صادراتی است یا نوعی تبادل فرهنگیـکالایی محسوب میشود؟
بازرگانی: هر دو هدف را دنبال میکنیم. من در بازدیدها متوجه شدم که تجار عمانی فرهنگ خودشان را در آثار ما میبینند، و همین امر باعث میشود این همکاری کاملاً دوطرفه باشد.
یکی از نگرانیهای رایج در چنین پروژههایی، حفظ اصالت آثار است. چه تمهیداتی اندیشیدهاید تا صنایع دستی اوز در مسیر تجاری شدن، هویت بومی خود را از دست ندهد؟
بازرگانی: در هر فعالیت اقتصادی، طبیعی است که رضایت مشتری اهمیت زیادی دارد، اما نکتهی ظریف و مهم اینجاست که در کنار در نظر گرفتن سلیقهی بازار، باید اصالت و روح بومی اثر را هم حفظ کنیم. مرز میان این دو بسیار حساس است و ما تلاش میکنیم تعادل را نگه داریم.
آیا برای ارتقای کیفیت یا بستهبندی محصولات برنامهای دارید تا کالاها در بازار عمان قابل رقابت باشند؟
بازرگانی: این موضوع در سفر پیشِرو به عمان مطرح خواهد شد و تصمیمهای نهایی پس از گفتوگو با طرف عمانی گرفته میشود.
در این میان، نقش زنان هنرمند منطقهی جنوب فارس که در بسیاری از هنرهای دستی پیشرو هستند، چیست؟
بازرگانی: واقعیت این است که تقریباً تمام این آثار، حاصل دست زنان هنرمند اوز و مناطق اطراف است. بسیاری از آنها حتی در خانههایشان با عشق و پشتکار کار میکنند. بهعنوان یک اوزی، به این موضوع افتخار میکنم که زنان منطقهمان چنین نقشی پررنگ در حفظ فرهنگ و اصالت دارند.
از نظر مالی، این پروژه چه تأثیری برای شهر و موزه دارد؟ میتوان انتظار رونق اقتصادی برای هنرمندان محلی داشت؟
بازرگانی: هدف ما دقیقاً همین است. البته میزان موفقیت به استقبال طرف عمانی و ظرفیت تولید ما بستگی دارد. اما در هر صورت، قصد داریم فرهنگ را گسترش دهیم و به بهبود وضعیت اقتصادی هنرمندان کمک کنیم.
بخش سوم: چشمانداز فرهنگی و آیندهی همکاری
آیا برنامهای برای برپایی نمایشگاه مشترک در مسقط یا جنوب فارس وجود دارد؟
بازرگانی: بله، من بهعنوان مدیر موزه در تلاش هستم تا تفاهمنامهای در قالب «خواهرخواندگی» میان موزهی اوز و یکی از موزههای عمان امضا شود. این اتفاق میتواند پلی فرهنگی میان دو کشور باشد و منافع آن نهتنها به اوز، بلکه به مردم هر دو سرزمین برسد. خواهرخواندگی معمولاً میان دو شهر انجام میشود، اما اگر میان دو موزه با پیشینه و فرهنگ مشترک شکل بگیرد، نتیجهای بسیار ارزشمند خواهد داشت.
در آینده، آیا احتمال دارد این همکاری به حوزههایی مانند گردشگری فرهنگی، آموزش، موسیقی یا خوراک محلی هم گسترش یابد؟
بازرگانی: قطعاً. همانطور که اشاره کردم، مفهوم خواهرخواندگی تمام این حوزهها را در بر میگیرد. بهویژه بخش خوراک محلی که نقش مهمی در پیوند فرهنگی دارد.
به عنوان مدیر موزه، خودتان این همکاری را بیشتر اقتصادی میدانید یا فرهنگی؟
بازرگانی: من ذاتاً فردی فرهنگی هستم و طبیعتاً نگاه فرهنگی برایم پررنگتر است. با این حال، کمک اقتصادی به هنرمندان و پشتیبانی از هنر شهر نیز برایم اهمیت دارد.
بازخورد مردم و هنرمندان اوز نسبت به این خبر چگونه بوده است؟
بازرگانی: بلافاصله پس از انتشار خبر، اعضای گروههای صنایع دستی ایران و حتی خارج از کشور با من تماس گرفتند و خواستند آثارشان را برای معرفی ارسال کنند. این استقبال گسترده، نشاندهندهی امید و انگیزهی بالای مردم منطقه است.
در پایان، اگر بخواهید این پروژه را در یک جمله خلاصه کنید، چه میگویید؟
بازرگانی: «هنر نزد ایرانیان است و بس»؛ هدف ما شناساندن هنر والای مردم منطقه به دنیاست.
