هفت‌برکه: یادداشت دکتر علی‌اصغر خالقی با هشتگ انگشت اشاره و عنوان «صحرو مجری، یک رسم غلط» (اینجا بخوانید) با واکنش‌های زیاد و غیرمنتظره‌ای روبه‌رو شد. حمید محمودزاده، دانش‌آموخته ارشد روانشناسی بالینی که خلبان دوم هم هست، در این یادداشت دیدگاهی متفاوت از دکتر خالقی ارائه کرده است.
حمید محمودزاده:
وقتی صحبت از «دورهمی مجردی» می‌شود، خیلی‌ها سریع یادِ فاصله گرفتن از همسر یا حتی سردی رابطه می‌افتند. بعضی‌ها هم فکر می‌کنند این‌جور دورهمی‌ها تهدیدی برای زندگی مشترک است. اما واقعیت چیز دیگری است. از نگاه روانشناسی، اگر این دورهمی‌ها سالم باشند و به‌اندازه، نه‌تنها آسیبی به رابطه نمی‌زنند، بلکه می‌توانند حال و هوای تازه‌ای به زندگی مشترک بدهند. این فاصله‌های کوتاه باعث می‌شود آدم‌ها هویت شخصی‌شان را حفظ کنند و وقتی کنار همسرشان هستند، حال بهتری داشته باشند.
پژوهش‌ها چه می‌گویند؟
پژوهش یانگ در سال ۲۰۲۴ بر اساس یادداشت‌های روزانه افراد نشان داد: وقتی آدم‌ها زمانی را مستقل از همسرشان می‌گذرانند، حس کنترل بیشتری روی زندگی پیدا می‌کنند و فشار روانی‌شان کمتر می‌شود. در واقع همین فاصله‌های کوچک، فرصتی برای آزادی فردی و نفس تازه کردن است.
از طرف دیگر، بررسی‌های اجتماعی در سال ۲۰۱۸ نشان داده‌اند که یکی از ابعاد مهم احساس رضایت از زندگی، داشتن شبکه‌های اجتماعی متنوع است. یعنی دوستانی که بتوانیم با آنها وقت بگذرانیم، از ما حمایت کنند، به ما حس ارزش بدهند و در سختی‌ها کنارمان باشند. این احساس تعلق و پیوستگی می‌تواند در برابر افسردگی و تنهایی مثل یک سپر عمل کند. چرا باید خودمان را از چنین منبع حمایتی محروم کنیم؟
یکی از مهم‌ترین شواهد علمی هم تحقیق ۸۰ ساله دانشگاه هاروارد است که نشان داد مهم‌ترین عامل خوشبختی و سلامت روان در میان‌سالی، کیفیت روابط اجتماعی است. و این روابط فقط محدود به همسر نمی‌شود؛ بلکه شامل دوستان، خانواده و حتی آشنایان هم هست. نکته جالب این است که این تحقیق هرگز دورهمی‌های مجردی یا وقت‌گذرانی با دوستان را آسیب‌زا معرفی نکرد، بلکه آن را بخشی از روابط اجتماعی سالم دانسته است.
یک نکته فرهنگی
با احترام به دغدغه‌مندانی که در حوزه مسایل اجتماعی و خانوادگی قلم می‌زنند، لازم است به چند نکته در خصوص یادداشت دکتر خالقی اشاره شود. به نظر می‌رسد در این یادداشت از چند نکته عمدتا فرهنگی غفلت شده است.
۱. امروزه در گراش بانوان متاهل هم مانند آقایان، دورهمی‌های مجردی خود را دارند و نمی‌توان این را به خودی خود آسیب خواند. چون به انتخاب خود انجام می‌دهند و از این دورهمی‌ها حس و حال خوبی دریافت می‌کنند. علاوه بر این، امروزه خیلی از گروه‌های دوستی، به صورت خانوادگی دورهمی می‌گیرند که تعدادشان رو به افزایش است. باید توجه داشت عمده این دورهمی‌ها در سالم‌ترین شکل خود برگزار می‌شود که کاملا منطبق بر آموزه‌های دینی و فرهنگی گراش است.
۲. هنوز هم بخش زیادی از دورهمی‌ها به صورت درون خانوادگی برگزار می‌شود، چون هنوز کانون خانواده‌ها خوشبختانه گرم است و همین باعث تقویت روابط فامیلی و صمیمیت بیشتر می‌شود. وقتی زمان زیادی به دورهمی خانوادگی اختصاص دارد. آیا زوجین حق ندارند میزانی از وقت خود را با دوستان خود به صورت مجردی بگذرانند؟ طیف زیادی از زنان تمایل دارند وقت زیادی با اعضای خانواده خود مانند پدر، مادر، خواهر و برادر بگذرانند و دوستان مجرد و دورهمی‌های دوستانه غیر فامیلی اولویت بعدی آنهاست. آیا باید آنها را اجبار کنیم تغییر رویه بدهند؟ این یک امر فرهنگی است و ممکن است متفاوت از فرهنگ کلان‌شهرها باشد.
۳. خیلی از گروه‌های دورهمی تعداد آنها بالاست. مثلا اگر تعداد ۱۵ نفر باشند، لزوما باید ۱۵ خانواده دورهمی بگیرند؟ آیا همه آنها میل دارند با هم باشند؟ پس خیلی از این گروه‌ها ترجیح می‌دهند به صورت مجردی دورهمی بگیرند و یا در گروه‌های کوچکتر دورهمی خانوادگی داشته باشند تا مدیریت و راه‌اندازی آن آسان‌تر باشد.
وقتی همه‌چیز فقط با همسر می‌گذرد…
حالا از آن طرف ماجرا را نگاه کنیم. اگر زوج‌ها همه‌ی وقتشان را فقط با هم بگذرانند چه می‌شود؟ اولین پیامدش کاهش استقلال فردی است. وقتی هویت شخصی فقط در رابطه با همسر تعریف شود، فرد کم‌کم فرصت رشد فردی و رسیدگی به علایق خودش را از دست می‌دهد.
دومین پیامد، وابستگی بیش از حد عاطفی یا همان «چسبندگی» است. در این حالت نبود همسر می‌تواند اضطراب‌آور باشد و کوچک‌ترین فاصله، حس خلأ ایجاد کند. همچنین به کنترل‌گری دامن‌می زند. مشکل دیگر، افزایش اصطکاک است. هر چه زمان بیشتری فقط با یک نفر بگذرانیم، احتمال برخورد با اختلافات کوچک بیشتر می‌شود. وقتی فضای تنفس و فاصله موقت نباشد، فرصت آرام کردن رابطه هم کمتر می‌شود.
پس نتیجه چه می‌شود؟
دورهمی مجردی نه‌تنها تهدیدی برای زندگی مشترک نیست، بلکه بخشی از روابط اجتماعی سالم است. همان‌طور که پژوهش‌ها نشان داده‌اند، این زمان‌های مستقل به افراد کمک می‌کند سلامت روانی‌شان را حفظ کنند، انرژی تازه بگیرند و حتی با عشق و اشتیاق بیشتری به رابطه‌شان برگردند.
زندگی مشترک یک پیوند است، اما پیوندی که اگر بیش از حد محکم و بدون فضای نفس کشیدن باشد، می‌تواند خودش را خفه کند. فاصله‌های کوچک، مثل اکسیژن تازه‌اند؛ چیزی که باعث می‌شود این پیوند دوام بیاورد و شاداب بماند.
در پایان باید به این نکته اشاره داشت که خیلی از موضوعات به ظاهر عمومی که در زندگی عادی با آن روبه‌رو هستیم باید در بستر علم مرتبط با آن تحقق و بررسی شود. به طور مثال در چند یادداشت قبلی دکتر خالقی که به موضوع ازدواج پرداخته بودند، بخش عمده‌ای از آن دور از مرزهای علمی مشاوره ازدواج و نظریه‌های زوج درمانی بودند و بیشتر در دسته روانشناسی زرد قرار می‌گرفتند. اگر هم گفته شود آن مطالب علمی نبوده و صرفا بر اساس تجربه شخصی بوده، باید گفت ارزش خواندن آن مطالب برای مردم در چیست؟ صرفا مطالعه تجارب و نظر شخصی یک فرد نمی‌تواند مفید باشد و حتی بعضا گمراه‌کننده است. یادداشت اخیر هم بیشتر نگاه جنسیتی به جامعه داشت که این نوع نگاه ذاتا آسیب‌زا است.
منابع:
Liz Mineo, “Work out daily? OK, but how socially fit are you?”. February 10, 2023.
Emma Young, “Seven ways to benefit from solitude”. ۱۲ September 2024.
https://www.bps.org.uk/psychologist/seven-ways-benefit-solitude?utm_source=chatgpt.com
Katja Pynnönen et al. “Associations between the dimensions of perceived togetherness, loneliness, and depressive symptoms among older Finnish people”. Aging Ment Health, ۲۲(۱۰):۱۳۲۹-۱۳۳۷, Oct. 2018.
