هفت‌برکه: به لطف ساخت فیلم‌های کوتاهی همچون «کایه» و «باگ»، سریال‌هایی چون «کاشوخین» و همچنین کار به عنوان مدیر فیلمبرداری و تدوین چندین فیلم کوتاه و پروژه‌های تلویزیونی، کیوان محسنی شناخته‌شده‌ترین سینماگر گراشی، چه در شهر خودش گراش و چه در ایران است. اما او از چند سال پیش، مسیر دیگری را برای شهرت در عرصه بین‌المللی برگزیده است: فیلمسازی در دبی با ویزای طلایی امارات.
به مناسبت روز ملی سینما، با سه نسل فیلمسازان گراش در گزارشی مفصل همراه شدیم (اینجا) اما گفتگو با محسنی به علت حضورش در امارات کمی بیشتر زمان برد.
از تیزر جشنواره تهران تا ویزای طلایی امارات
آخرین کار رسمی کیوان محسنی در ایران در مقام سازنده را شاید بتوان تیزر سی و نهمین جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران دانست؛ تیزری که او با نقش‌آفرینی همسرش، عاطفه امین‌زاده، و بازیگر لاری سریال کاشوخین، صالح شهبازی، ساخت و بارها در تلویزیون و شبکه‌های مختلف پخش شد. کیوان می‌گوید: «من که سال‌ها تیزر جشنواره فیلم کوتاه کل گراش را ساخته بودم، فرصتی برایم پیش آمد که تیزر جشنواره فیلم کوتاه تهران را هم بسازم. اما پس از ساخت تیزر، پخش آن با اتفاقات سال ۱۴۰۱ همزمان شد و بعد از آن دیگر این نوع کارها و همراهی با این نوع سیاست‌ها را کنار گذاشتم.» کیوان محسنی در این دوره یکی از اعضای انتخاب بخش بین الملل جشنواره بود (اینجا).
کیوان می‌گوید شرایط ادامه کار، چه برای ساخت سریال و چه ساخت فیلم بلند، برایش در ایران فراهم بود، اما به دلایل شخصی، ادامه مسیر فیلمسازی در ایران را برنمی‌تابید: «در مراحل اولیه ساخت یک فیلم بلند بودیم، آن را کنار گذاشتم. چند پیشنهاد هم برای ساخت سریال برای شبکه‌های اینترنتی همچون فیلیمو داشتم که آنها را هم رد کردم. به جای کارگردانی، تمرکزم را بر فیلمبرداری و تدوین گذاشتم، البته با سختگیری زیاد در مورد موضوع و نحوه‌ی تامین بودجه‌ی پروژه‌ها. در آن شرایط، فکر می‌کردم این بهترین کار است. هنوز هم از این تصمیم پشیمان نیستم و سعی می‌کنم مسیرم را در جایی که محدودیت‌ها و فشارهای کمتری برای فیلمسازان وجود دارد ادامه بدهم.»
محسنی مسیر جدیدش را در همسایگی و از طریق ویزای طلایی امارات انتخاب کرده است: «چندی بعد، از یکی از دوستان شنیدم که وزارت فرهنگ امارات به هنرمندان شناخته شده، در قالب استعداد هنری Artistic Talent ویزای طلایی ده‌ساله می‌دهد که هم اقامت و هم شرایط کار را در امارات را برای هنرمند و خانواده فراهم می‌کند. من هم برای دریافت این ویزا اقدام کردم و اوایل سال ۲۰۲۴، یعنی بهمن‌ماه ۱۴۰۲ و بعد از پروسه‌ای چندماهه، ویزا را برای خود و خانواده دریافت کردم.»
گلدن ویزای امارات متحده عربی یکی از ارزشمندترین امتیازات اقامتی در امارات است که به هنرمندان، کارآفرینان و نخبگان علمی و فرهنگی اعطا می‌شود. کیوان محسنی این ویزا را به عنوان کارگردان سینما و تلویزیون دریافت کرده است.
در رفت و آمد بین ایران و امارات / هنر و تبلیغات
در دو سال اخیر و پس از گرفتن ویزای طلایی امارات، کیوان محسنی چند پروژه را همزمان دنبال می‌کند: فیلمبرداری و تدوین چند کار مستقل از فیلمسازان ایرانی، ساخت تیزرهای تبلیغاتی در امارات، و نوشتن پروژه‌های آینده خودش.
کیوان می‌گوید: «به عنوان منبع درآمد از راه تبلیغات، با چندین شرکت و آژانس به صورت مستقل کار می‌کنم. یکی از آنها شرکت VoidX است که یکی دیگر از هنرمندان گراشی، سعید روانبخش، هم در این شرکت است. من در این شرکت در بخش Production House کار می کنم.»
اما او سعی کرده ارتباطش را با دنیای سینما بین ایران و امارات تقسیم کند. به گفته‌ی خودش، «یکی از دلایلی که آمدم دبی این است که به ایران خیلی نزدیک است و حس مهاجرت به آدم نمی‌دهد. عملا انگار در ایران هستی. البته جدا از محدودیت‌هایی که ایران داشت. هرچند در امارات هم محدودیت هایی وجود دارد اما این محدودیت ها مانع ادامه فعالیت هنری من نیست.»
علاوه بر آشنا بودن نام او برای فیلمسازان و تهیه‌کنندگان ایرانی (لینک صفحه در IMDb) او وبسایت مشترکی را با همسرش، عاطفه امین‌زاده، نیز دارد که کارنامه و فعالیت‌های این زوج در آن منعکس می‌شود (اینجا). کیوان می‌گوید: «علاوه بر این، فیلم‌ها و سریال‌هایی که در این سال‌ها ساخته‌ام، راه ارتباطی دیگری با من است. هنوز هم هستند کسانی که به عنوان مثال، «کاشوخین» را تازه دیده‌اند و تماس می‌گیرند که با آنها در ساخت فیلمی همکاری کنم. در طول سال ممکن است دو یا سه پروژه بزرگ را در ایران به خاطر شرایطی که وجود دارد رد کنم، که بیشتر آنها هم سریال‌های اینترنتی است.»
پروژه‌ها و حضور در جشنواره‌ها
آشنایی فیلمسازان مستقل، مخصوصا در حوزه فیلم کوتاه، با نام کیوان محسنی و توانایی او باعث شده است او همچنان یکی از گزینه‌های فیلمبرداری و تدوین پروژه‌ها باشد. یکی از همراهان همیشگی کیوان در این سال‌ها، عطا مجابی بوده است. عطا مجابی فیلمنامه‌نویس سریال «کاشوخین» بود و پس از آن، کیوان مدیر فیلمبرداری چند فیلم کوتاه از مجابی از جمله Psychicken و Rekindle بوده است.
کیوان در مورد ساخته شدن و افتخارات این فیلم اخیر داستان‌های جذابی دارد: «عطا مجابی که نویسنده سریال کاشوخین است پیشنهاد داد که فیلمبرداری و تدوین فیلم Rekindle را که معادل فارسی‌اش را «دیدار» گذاشتیم، به عهده بگیرم. مثل اکثر فیلم‌های مجابی، یک فیلم نئونوآر و سیاه و سفید است. این فیلم قرار بود در فستیوال فیلم سون دیز Film Seven Days که در کازان روسیه برگزار می‌شود، تولید شود و در آن شرکت داده شود. تهیه‌کنندگان فیلم از ایران و روسیه بودند و بعدا یک تهیه‌کننده هلندی هم اضافه شد.»
او در مورد فرم جذاب این فستیوال سینمایی توضیح می‌دهد: «شکل فستیوال اینگونه است که هفت روز ادامه دارد و فیلمسازان یک هفته فرصت دارند که فیلمشان را ضبط کنند و مراحل پس‌تولید را هم انجام دهند و در جشنواره پخش کنند. یعنی ساخت فیلم باید فقط در یک هفته انجام شود. هرچند مراحلی مثل نوشتن فیلمنامه و پیش‌تولید از قبل انجام شده بود. من با یک گروه از ایران شامل عطا مجابی و همسرم عاطفه امین‌زاده و دو نفر دیگر در بخش تهیه‌کنندگی و تولید به روسیه رفتم. البته بخش کوچکی از فیلم را که مربوط به جلوه‌های ویژه بود، در ایران و با کمک دستیار اولم ستار گودرزی فیلمبرداری شد. در کازان، چند دستیار روسی داشتم و برای من تجربه‌ی تازه‌ای بود که کاری در ابعاد حرفه‌ای با یک گروه خارجی که انگلیسی هم بلد نبودند انجام دهم! ما یک مترجم ایرانی داشتیم برای این کار. گروه بسیار جوانی بودند که با روشی که من کار می‌کردم خیلی آشنا نبودند، چون بر خلاف فیلم‌های که چند سال اخیر در ایران فیلمبرداری کرده بودم، برای این فیلم به خاطر کم بودن وقت و بودجه پروژه، تصمیم گرفتم از دوربین‌ها و لوازم سنگین استفاده نکنم و از سبک و سیاقی که خودم به آن علاقه دارم و کار کرده‌ام، یعنی با تجهیزات کوچک و جمع‌وجور، فیلمبرداری کنم. در سه جلسه، فیلمبرداری را در لوکیشن‌های مختلف انجام دادیم که فیلم از لحاظ بصری گویای فضای فیلمنامه باشد.»
این سبک همیشگی کیوان است، «بودجه‌ی کم ولی با تصاویر شبیه فیلم‌های گرانقیمت». او این نکته را در گفتگو با پادکست تصویری «کوزی کرنر» Cozy Corner نیز مطرح کرده بود: «مسیر حرفه‌ای من با رویکرد «خودم انجامش می‌دم» شکل گرفت؛ رویکردی که بیشتر از آنکه انتخاب باشد، یک ضرورت بود.» قسمت ۵۲ پادکست کوزی کرنر را که به گفتگوی حسین نصیری با کیوان محسنی در مورد روند و سبک فیلمسازی‌اش اختصاص دارد، در سایت این پادکست (+) و یا صفحه یوتیوب پادکست (+) و یا صفحه آپارات هفت‌برکه (اینجا) ببینید.
فیلم «دیدار» Rekindle که با چالش‌های زیادی ساخته شده بود، در نهایت مقام اول جشنواره را کسب کرد: «خوشبختانه اتفاق بسیار خوبی هم برای فیلم افتاد و در جشنواره مقام اول را کسب کرد. بعد از آن هم در ۴۸مین جشنواره‌ی گرنز‌لند Grenzland در آلمان و همچنین جشنواره پورتوبلو Portobello لندن نیز پذیرفته شد. امیدوارم به زودی در ایران هم نمایش داده شود.»
اما این تمام فعالیت‌های کیوان در این سال‌ها نبوده است. او مدیر فیلمبرداری و تدوین فیلم کوتاه «نسبتا خوشبخت» به نویسندگی و کارگردانی مهران حیدری و تهیه‌کنندگی پریسا پورمشکی نیز بوده است. به گفته کیوان، «فیلمبرداری پرپلان و ژانر متفاوت این اثر مورد توجه منتقدان و مخاطبان فیلم کوتاه در ایران قرار گرفته است. اما پخش خارجی این اثر هنوز شروع نشده است.»
مدیریت فیلمبرداری فیلم کوتاه «میا» Haze Over به کارگردانی سیدعلی قاسمی و تهیه‌کنندگی نیما اقلیما نیز با کیوان محسنی بوده است. این فیلم که در شرایطی پرچالش در سیاهکل گیلان فیلمبرداری شده، علاوه بر حضور در چند جشنواره داخلی، در بیست و پنجمین جشنواره Imaginative کانادا که مورد تایید آکادمی اسکار است، نیز حضور داشته است.
کیوان جلوه‌های ویژه‌ی فیلم کوتاه «ابراهیم» به کارگردانی الناز قادرپور و رضا گمینی به تهیه‌کنندگی علی عسگری را نیز به عهده داشته که در ده‌ها جشنواره حضور داشته و جوایز متعددی را کسب کرده است. علاوه بر این، فیلم در چند جشنواره مورد تایید آکادمی اسکار هم پذیرفته شده است.
فیلمسازی در یک کشور جدید یعنی شروع از صفر
اما نه درآمد حاصل از ساخت تیزرهای تبلیغاتی و نه چالش‌های فیلمبرداری و تدوین فیلم‌های کوتاه، کیوان محسنیِ فیلمساز را قانع نمی‌کند. پادکست کوزی کرنر او را یک «یاغی تنها» نامیده است، یعنی کسی که عادت دارد تمام مراحل ساخت یک فیلم، از نوشتن فیلمنامه تا فیلمبرداری و تدوین و… را خودش انجام بدهد. کیوان در مورد عطش فیلمسازی‌اش می‌گوید: «من مدام در حال نوشتن هستم. خودم بسیار مشتاقم و دارم برنامه‌ریزی می‌کنم که این وقفه طولانی را که در فیلمسازی خودم اتفاق افتاده بشکنم و فیلم یا سریال جدید بسازم. البته بخش زیادی از این وقفه به خاطر تغییر شرایط در ایران بود، به طوری که همان لحظه‌ای که می‌خواست فیلمسازی من شروع شود، همه چیز متوقف شد. خوشبختانه چیزهایی که من و همکارم عطا نوشته بودیم، نشد که با آن شرایط به مرحله تولید برسد.»
کارنامه کیوان محسنی را که مرور کنید، می‌بینید که فیلم‌های او، چه مستند و چه داستانی و حتی سریال، ریشه در فرهنگ و جامعه‌ی بومی دارد؛ تا جایی که بسیاری از این فیلم‌ها با زبان گراشی ساخته شده و بعدا زیرنویس شده است. این نشان‌دهنده‌ی یکی از چالش‌های اساسی کیوان برای فیلمسازی در امارات است؛ چالشی که او باید هر چه زودتر پشت سر بگذارد و مسیرش را در فیلمسازی ادامه دهد: «برای ساختن یک فیلم خوب، باید در کشور جدید یک زیست اجتماعی داشته باشی و به شناخت خوبی از آنجا برسی. با این که برای ما امارات کشور بیگانه‌ای نیست، اما از لحاظ حرفه‌ای اینجا انگار همه چیز از صفر شروع می‌شود و باید با همه چیز از نو آشنا شوی.»
صحبت‌های کیوان محسنی را در شماره ۵۲ پادکست ویدیویی «کوزی کرنر» با مدت زمان ۸۲ دقیقه ببینید.
