هفت‌برکه – فاضل نریمانی: بخش شدن دهستان فداغ خواسته‌ای است که حداقل ۲۶ سال از آغاز پیگیری آن می‌گذرد اما هر بار مسئولین، مردم فداغ را تا لب چشمه‌ی بخش شدن می‌برند و با تغییر دولت‌ها یا مدیران شهرستان، فداغی‌ها تشنه‌تر به خانه اول برمی‌گردند.
زمان شهرستان شدن گراش، حضور دو نماینده از گراش در مجلس و یا مقاطع پایانی دولت احمدی‌نژاد و دولت روحانی، زمان‌های طلایی برای بخش شدن فداغ از دست رفت و اکنون با استقرار دولت و استاندار جدید و احتمال تغییر فرماندار، فداغی‌ها همچنان پیگیر خواسته قدیمی خود هستند.
در آخرین پیگیری از استانداری، مدیر کل تقسیمات کشوری گفته است که «طرح در هیات دولت رد شده است» و با این وجود به نظر می‌رسد باید طرح تازه‌ای برای ارتقا فداغ ارسال شود. در این یادداشت ۶ راه برای ارتقا فداغ به بخش بررسی شده است.
۲۶ سال پیگیری برای یک ارتقا
مطالبه ۲۶ساله اهالی فداغ مبنی بر ارتقا دهستان فداغ به بخش، از ابتدای شروع به کار شورای اسلامی روستا در سال ۱۳۷۸ همچنان به عنوان اصلی‌ترین موضوع در لیست مطالبات در هر دیدار مردمی با استاندار، فرماندار، نماینده مجلس و… مطرح می‌شود و همه آنان قول پیگیری داده‌اند؛ پرونده‌ای که با هر دوره تغییر مسئولین محلی در شورای اسلامی روستا و یا جابجایی فرمانداران، بخشداران و نیز نمایندگان مجلس شورای اسلامی، با چالش جدیدی روبرو می‌شود و باعث شده تا این خواسته چندین ساله به عنوان موضوعی لاینحل در بین مردم شناخته شود.
استارت رسمی تقاضای ارتقا به بخش از زمان شورای دوره سوم کلید خورد و پرونده توسط افرادی خاص به نمایندگی از اعضای شورا در سطح استان و کشور پیگیری شد. حتی در ماه‌های پایانی دور دوم ریاست احمدی‌نژاد، خبرهای ارتقا منتشر شد. اما پرونده ارتقا فداغ که به هیات وزیران رفته بود به دلیل تک‌دهستانی بودن شهرستان گراش و برای رفع اشکالات به وزارت کشور برگشت داده شد.
تثبیت جمعیت مورد نیاز برای بخش پیشنهادی فداغ در دوره چهارم شورای اسلامی، نقطه عطفی در حل مسائل مربوط به پرونده ارتقا بود که مانع اصلی برای دسترسی به نتیجه را برطرف کرد. در سرشماری عمومی سال ۱۳۹۵ جمعیت بخش مرکزی گراش به ۱۲ هزار و ۴۰۹ نفر رسید تا شرط اصلی بخش شدن محقق شود. آمار ۶ هزار و ۵۳۳ نفری روستای فداغ هم این روستا را به پرجمعیت‌ترین روستای استان فارس تبدیل کرد تا فداغ هم شرایط بخش شدن و هم شرایط شهر شدن را داشته باشد.
بخش شدن فداغ در گرو دهستانی در بخش مرکزی گراش
از ابتدای شروع به کار شورای پنجم، پیگیری پرونده دوباره در دستور کار قرار گرفت اما چالش عدم وجود دهستان جایگزین برای بخش مرکزی، باعث شد مسیر دسترسی به نتیجه باز هم با بن‌بست روبه‌رو شود. پرونده بخش پیشنهادی فداغ شامل دو دهستان فداغ و خلیلی با جمعیتی بالغ بر ۱۳ هزار نفر، تمامی مولفه‌های لازم را برای رسیدن به نتیجه دارا بود و تنها مانع رسیدن به نتیجه نهایی، عدم وجود دهستان جایگزین در بخش مرکزی گراش بود.
با انتزاع دو دهستان مذکور از بخش مرکزی و تشکیل بخش فداغ، بخش مرکزی گراش فاقد دهستان می‌شد و به گفته فرماندار و مسئولین شهرستان گراش، این موضوع خلاف قانون و اصلی‌ترین مانع برای رسیدن به نتیجه نهایی است.
تلاش‌های مسئولین شهرستان و استان برای تشکیل دهستان جایگزین تاکنون به نتیجه نرسیده است و به نظر می‌رسد راهی طولانی برای ایجاد این دهستان در پیش است.
گزینه الحاق به بیرم منتفی شد
طولانی شدن پروسه ارتقا و ناامیدی از به نتیجه رسیدن پرونده زیر نظر شهرستان گراش در بین عامه مردم و همزمانی آن با درخواست بخش بیرم برای ارتقا به شهرستان مستقل، باعث شد تا زمزمه انتزاع از گراش و الحاق به شهرستان پیشنهادی بیرم در قالب بخش مستقل فداغ در بین جمعیت کثیری از اهالی فداغ شنیده شود.
در سال ۱۴۰۲ این درخواست عمومی در جلسه‌ای خصوصی که با حضور بیش از یکصد نفر از معتمدین فداغی و اعضا شورای اسلامی برگزار شد، مطرح شد که قبل از به نتیجه رسیدن و طرح منطقی موضوع، با بی‌نظمی افراد اندکی که مخالف انتزاع از شهرستان گراش بودند، این جلسه بی‌نتیجه پایان یافت.
یک سال بعد، با تشکیل جلسه‌ای دیگر و دعوت از معتمدین و اصحاب رسانه، چالش‌های پیش روی پرونده به صورت خلاصه بیان شد و نهایتا با درخواست اکثریت حضار، مقرر شد با توجه به عدم دسترسی به نتیجه در پرونده ارتقا به بخش، فعلا موضوع ارتقا به شهر توسط نمایندگان اهالی در شورای اسلامی پیگیری شود.
در حال حاضر، همچنان اولویت اصلی منطقه ارتقا فداغ به بخش زیر نظر شهرستان گراش است. در این مقاله برآن شدیم تا شش روش قابل اجرا برای این مسأله را بررسی و بیان نماییم. هریک از این روش‌ها دارای مزایا و معایب خاص خود است که انتظار داریم مخاطبین فرهیخته، بالاخص اهالی شریف منطقه بزرگ فداغ و خلیلی، با دقت تمام، این مسائل را بررسی نمایند و بهترین روش را برای پیگیری به مسئولین محلی پیشنهاد دهند.
روش اول: تشکیل روستاها و آبادی‌های جدید در اطراف گراش
در این طرح که تنها گزینه پیشنهادی از طرف مسئولین شهرستان گراش است، با ایجاد روستاها و آبادی‌های جدید در اطراف گراش، یک دهستان جدید تشکیل می‌شود. پس از تشکیل این دهستان، بخش مرکزی می‌تواند بدون مشکل کمبود دهستان به فعالیت خود ادامه دهد و بخش فداغ نیز مستقلا تشکیل شود. این روش به عنوان یک راهکار بلندمدت برای توسعه منطقه و افزایش جمعیت مطرح شده است که نیازمند برنامه‌ریزی دقیق برای جذب ساکنین جدید، ایجاد زیرساخت‌های لازم و توسعه امکانات در اطراف گراش است.
تنها موفقیت به دست آمده در طی این ۲۰ سال ایجاد چند روستای کوچک در محدوده دشت بالا و بونمات گراش و اخذ کد آبادی برای محمدآباد بود که تا ثبت رسمی چند روستا و ایجاد یک روستای بزرگ که ظرفیت مرکز دهستان را داشته باشد، راه زیادی باقی مانده است.
کاهش مشکل حاشیه‌نشینی در شهر گراش، توسعه منطقه‌ای از جمله زیرساخت‌ها و افزایش امکانات در اطراف گراش مانند ساخت جاده‌ها، مدارس، مراکز بهداشتی و سایر امکانات عمومی، افزایش جمعیت با جذب ساکنین جدید، رشد اقتصادی و اجتماعی منطقه، از مزایای این طرح است.
اما مهمترین مساله در این طرح «زمان» است چون تشکیل هر کدام از این روستاها و در نهایت تدوین طرح ایجاد دهستان، هر کدام چندین سال زمان خواهد برد. البته باید به چالش‌های دیگر مانند نبود بودجه‌های دولتی، مسائل مربوط به جذب ساکنین جدید و مسائل تامین زمین و منابع طبیعی هم اشاره کرد.
روش دوم: حذف بخش مرکزی و تصویب بخش فداغ
در این طرح، پیشنهاد می‌شود بخش مرکزی گراش حذف شود و بخش جدید به مرکزیت فداغ جایگزین آن شود. با توجه به اینکه دو دهستان فداغ و خلیلی و روستاهای تابعه که در محدوده جغرافیایی مشترک قرار دارند، اصلی‌ترین توابع بخش مرکزی محسوب می‌شوند، در طرح بخش پیشنهادی فداغ نیز وجود دارند، حذف بخش مرکزی و تصویب بخش فداغ می‌تواند به سرعت انجام گرفته و پرونده را به نتیجه برساند.
امکان اجرای سریع، کاهش هزینه‌های مردم برای مراجعات اداری، تمرکز بر روی فداغ، بهبود خدمات‌رسانی و افزایش امکانات در منطقه از مزایای این طرح می‌باشد.
در مقابل، مواردی همچون ابهامات قانونی، نیاز به موافقت ویژه مسئولین شهرستان، استان و هیات دولت، وجود حساسیت‌های محلی در شهر گراش و نیز مسائل مربوط به ادغام محدوده‌های جغرافیایی از جمله چالش‌های پیش روی این طرح است که باعث شد این روش در عمل مورد موافقت مدیران شهرستان قرار نگیرد.
روش سوم: تغییر نام بخش مرکزی به نام بخش فداغ، بدون حذف یا جابجایی
پس از بررسی‌های مداوم و تحقیقات هدفمند در خصوص مشکل ارتقا فداغ به بخش، به یک مورد مشابه برخورد کردیم که در شهرستان‌های استان خراسان جنوبی انجام شده است.
در سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۸۷ با تصویب هیات دولت که در سامانه قوانین موجود است، نام بخش مرکزی شهرستان فردوس به اسلامیه، و نیز نام بخش مرکزی شهرستان «سرایان» از توابع استان خراسان جنوبی به بخش «آیسک» تغییر یافته است.
روند تغییر نام بخش‌های مرکزی مذکور نیز به دلیل وجود شهر با نام درخواستی در بخش مرکزی بوده که با موافقت هیات دولت همراه شده است.
یکی از قابل قبول‌ترین پیش‌نهادها برای بخش فداغ نیز پیگیری همزمان دو طرح ارتقا فداغ به شهر و نیز تغییر نام بخش مرکزی به بخش فداغ است. با توجه به محدودیت قانونی و زمانی شهرستان در تشکیل دهستان جدید و ارتقا فداغ به بخش، پیشنهاد تغییر نام بخش مرکزی می تواند آسان‌ترین، سریع‌ترین و کم‌هزینه‌ترین طرح پیشنهادی برای حل موضوع باشد.
با اجرای این طرح، نیاز به تشکیل دهستان یا بخش جدیدی نیست، به طوری که با حفظ همین وضع موجود، صرفا با یک تغییر نام می‌توانیم بخش فداغ را به تایید هیات دولت برسانیم. بخشدار جدیدی منصوب نمی‌شود و تا زمان تخصیص زیرساخت‌های مناسب در منطقه، بخشدار فداغ می‌تواند همچنان در گراش مستقر باشد و پس از آماده شدن ساختمان اختصاصی، بخشدار به مرکز بخش که شهر فداغ خواهد بود، منتقل خواهد شد.
عدم نیاز به تشکیل بخش جدید، حفظ وضعیت موجود و سرعت در اجرا از مزایای این طرح است. در مقابل، با چالش‌هایی همچون پیش‌نیاز ارتقا فداغ به شهر، نیاز به تاییدیه هیات دولت و نیز جلب رضایت مسئولین و اهالی منطقه روبه‌رو هستیم.
طرح چهارم: انتقال دفتر بخشداری مرکزی به مرکز دهستان فداغ
در این طرح، دفتر بخشداری مرکزی به مرکز دهستان فداغ منتقل می‌شود و بخشداری مرکزی به همراه تعدادی از نمایندگی‌های ادارات در فداغ مستقر می‌شوند.
این پیشنهاد نیز در سال‌های گذشته از سوی حسین‌زاده، نماینده وقت، و فرماندار گراش مطرح شد اما در نهایت شورای فداغ به دلیل این که عملا فرآیند بخش شدن فداغ اتفاق نمی‌افتاد، با آن موافق نبود و در نهایت از روی میز برداشته شد.
تقویت مرکزیت فداغ، بهبود خدمات‌رسانی، افزایش امکانات، استقرار رسمی بخشداری و نمایندگی ادارات و توسعه زیرساخت‌ها از جمله مزایای این طرح است. در مقابل، مواردی همچون نبودن نام «فداغ» در عنوان بخش، نیاز به تامین بودجه برای استقرار ادارات، آماده‌سازی زیرساخت‌ها و هماهنگی ادارات از جمله چالش‌های اساسی این طرح بود.
طرح پنجم: انتزاع سه روستا از دهستان فداغ و تشکیل یک دهستان جدید
در این طرح، سه روستا از دهستان فداغ جدا می‌شود و یک دهستان جدید زیر نظر بخش مرکزی تشکیل می‌شود. این روش برای حل مشکل نبود دهستان در بخش مرکزی مطرح شد.
رفع مشکل کمبود دهستان و نیز توسعه بخش مرکزی، از مهمترین مزایای این طرح می باشد. در مقابل، با چالش‌های اساسی همچون مخالفت اهالی فداغ، حساسیت‌های منطقه‌ای و نیز زمان‌بر بودن طرح روبرو هستیم.
این طرح جزو اولین پیشنهادهای هیات محلی پیگیری در پرونده ارتقا فداغ بود که پس از انتشار طرح توجیهی در بین بعضی افراد، باعث مخالفت شدید بعضی معتمدین در فداغ و تعلیق کلی طرح گردید.
طرح ششم: تعریف صوری بخشی از گراش به عنوان دهستان یا شهر جدید
این طرح شامل تعریف صوری یک محله از گراش در وزارت کشور به عنوان مرکز دهستان یا شهر جدید است که به طرح گراش شرقی و غربی معروف است. در این طرح با معرفی یک محله از گراش به عنوان شهر یا مرکز دهستان جدید به همراه آبادی‌های اطراف گراش زیر نظر بخش مرکزی، مشکل کمبود دهستان برطرف می‌شود و بخش فداغ با دو دهستان فداغ و خلیلی به تصویب خواهد رسید.
رفع مشکل کمبود دهستان و نیز تمرکز بخش مرکزی بر آبادی‌های کوچک اطراف گراش و بالتبع توسعه بیشتر منطقه از مزایای این طرح است. در مقابل، با چالش‌هایی همچون اشکالات قانونی و آماری، زمان‌بر بودن، تامین هزینه، مخالفت شهروندان گراش و نیز نیاز به تایید مسئولین محلی روبرو هستیم.
جمع‌بندی
پس از بررسی دقیق و جامع تمامی طرح‌های پیشنهادی برای ارتقای دهستان فداغ به بخش، می‌توان به این نتیجه رسید که هر یک از این راه‌ها دارای مزایا و چالش‌های خاص خود است. با این حال، برخی از این طرح‌ها به دلیل سرعت اجرا، کم‌هزینه بودن و کاهش مقاومت‌های محلی، از اولویت بیشتری برخوردار هستند. در این بخش، به جمع‌بندی نهایی و ارائه پیشنهادهای راهبردی برای انتخاب بهترین راهکار پرداخته می‌شود.
با توجه به بررسی‌های انجام شده، تغییر نام بخش مرکزی به بخش فداغ به عنوان بهترین و عملی‌ترین راهکار پیشنهاد می‌شود. این طرح نه تنها نیاز به تغییرات ساختاری گسترده ندارد، بلکه با کم‌هزینه‌ترین و سریع‌ترین روش، بخش فداغ را تشکیل می‌دهد.
در کنار این طرح، برای گام اول و تسریع در فرآیند کار، انتقال دفتر بخشداری مرکزی به مرکز دهستان فداغ نیز به عنوان یک اقدام مکمل پیشنهاد می‌شود که می‌تواند به توسعه و آماده‌سازی زیرساخت‌های فداغ و بهبود خدمات‌رسانی به مردم منطقه کمک کند.
ارتقای دهستان فداغ به بخش یک گام مهم در جهت توسعه و پیشرفت این منطقه است و هر سال تاخیر در انجام این خواسته بحق، دارای تبعات اجتماعی و اقتصادی زیادی است و نتیجه‌ای به جز ناامیدی مردم ندارد. با انتخاب بهترین راهکار و اجرای دقیق آن، می‌توان به اهداف توسعه‌ای منطقه دست یافت.
پیشنهاد می‌شود مسئولین شهرستان در کنار حمایت‌های کلامی، این موضوع را عملا در اولویت خود قرار دهند و با همکاری نمایندگان مردم در شورا، مردم محلی و نهادهای مرتبط، با بررسی و دقت در این شش روش، یک مسیر مشخص و در دسترس را برای بخش شدن فداغ انتخاب و به مردم اعلام کنند تا با حمایت‌های مردمی این مسیر به سرعت پیموده شود. مردم فداغ و روستاهای همجوار بعد از ۲۶ سال انتظار به دنبال یک راه حل مشخص هستند.
