هفت‌برکه: امسال دو سیاه‌چادر، یکی در گراش و دیگری در لطیفی، دو روی متفاوت داشت: سیاه‌چادرِ شهرداری در پارک شهر پس از دو شب برچیده شد اما سیاه‌چادرِ انجمن حافظان محیط زیست پس از ۹ شب فعالیت، هنوز هم در لطیفی پابرجاست و قرار است با پخت نان محلی و پخت آش نذری در شب‌های قدر به فعالیتش ادامه دهد. قصه‌ی این دو سیاه‌چادر که یکی برچیده و دیگری کوچیده شد، لزوم شفافیت در مورد این خلا را نیز پررنگ می‌کند: چه کسی مسئول اجرای برنامه‌های نوروزی در شهر است؟
کوچ انجمن محیط زیست به لطیفی
انجمن محیط زیست دو سال است که در تعطیلات نوروز سیاه‌چادر برپا می‌کند. اولین برپایی در روز گراش سال ۱۴۰۱ بود و پس از آن در تعطیلات نوروز پارسال، دوباره این سیاه چادر برپا شد.
در گفتگو با دو نفر از اعضای انجمن حافظان محیط زیست، اسد محسنی و حیدر حجازی، آنها می‌گویند هدف از برپایی این سیاه‌چادر جذب مردم به انجمن و توجه دادن افکار عمومی به مقوله‌ی کلی محیط زیست است. موضوعی که در کشورهای توسعه‌یافته در صدر برنامه‌های دولت‌هاست. اسد محسنی، مدیر انجمن، به خاطر گرفتگی صدا و آسیب حنجره نمی‌تواند صحبت کند. پارسال ده مدرسه اجرا داشته‌اند و این فشار کاری، دلیل این آسیب است که حالا نیاز به عمل جراحی دارد. حجازی، عضو دیگر انجمن، همراه این گفتگو است.
امسال انجمن این سیاه‌چادر را به سومین جشنواره‌ی بومی-محلی نان چرخوی لطیفی برد. سال گذشته آنها به دعوت شهرداری لطیفی تنها یک شب به آنجا رفتند اما امسال تمام شب‌های جشنواره در لطیفی بودند. حیدر حجازی می‌گوید: «تمام فعالیت‌ها در این دو سال با حمایت‌‌های مردمی بوده است و دلیل اجرا در خارج از گراش، موقعیت عالی آن به دلیل حضور مسافران در اتصال بین فارس و هرمزگان است. گردشگر بیشتری دارد و بیشتر می‌توانیم فرهنگ و سنت شهرمان را معرفی کنیم که حتی بتوانیم گردشگر برای گراش جذب کنیم.»
اما به گفته‌ی حجازی، قابل انکار نیست که شهرداری‌ها و ادارات مرتبط باید از سمن‌ها به این خاطر که استقلال کامل ندارند و ناچار به هماهنگی با نهادهای دولتی هستند همکاری کنند یا حداقل اینکه در مسیر آنها سنگ‌اندازی نکنند. اجرای منظم آنها در لطیفی به خاطر حمایت همه‌جانبه‌ی شهرداری لطیفی بوده است: «اگر در گراش، گوشه‌ای از این توجه بود، برنامه‌های بهتری می‌توانستیم اجرا کنیم.»
اجرای برخی مراسم‌های سنتی گراش، پخت نان و کباب گراشی، اجرای گروه‌های موسیقی از گراش در فضا و دکور سنتی این سیاه‌چادر، از جمله برنامه‌های متنوع این گروه است که شهروندان و مسافران زیادی را برای تماشا، حتی از شهرها و روستاهای اطراف به لطیفی کشاند. بیشترین استقبال بازدیدکنندگان از این سیاه‌چادر در لطیفی، کبابِ گراشی بوده است که انگار دردسرهایی هم برای انجمن به دلیل نصب پوستر و پسوند «گراشی» داشته است از جمله قطع برق‌شان؛ ولی آنها توانسته‌اند تا الان در برابر این تهدیدها مقاومت کنند!
اما بردن یک برنامه‌ی کامل با اسباب و لوازم و گروهی حداقل ۱۶نفره و رفت‌وآمد بین دو شهر در مسیری تقریبا طولانی آنقدرها هم کار آسانی نیست. حجازی می‌گوید: «ما از عصر تا نیمه های شب برنامه داریم. بعضی شب‌ها برخی از اعضا نمی‌توانند برای اجرای برنامه بیایند، به دلیل ماه رمضان هم مشکلات خاص خودمان را داریم. چند شب بارانی هم دردسرهای خودش را داشت ولی اینها دلیلی برای جمع آوری سیاه چادر نخواهد بود.»علاوه بر مهد کودک لبخند یاس‌ها، دو گروه موسیقی هم با سیاه‌چادر انجمن همراهی داشتند؛ یکی گروه موسیقی رستاخیز و دیگری گروه دف‌نوازی برشید، که دومی همان گروهی است که پارسال در روز گراش، با ممانعت مسئولین به دلیل حضور نوازندگان زن اجازه‌ی اجرا نیافت.
سیاه‌چادرِ شهرداری و لغو ناگهانی
از این سو، سیاه‌چادری که از طرف شهرداری و شورای اسلامی شهر گراش در ورودی پارک شهر برپا شده بود و قرار بود تا نهم فروردین بعد از افطار ادامه داشته باشد، ناگهان جمع‌آوری شد. این سیاه‌چادر که بخشی از برنامه‌ی شهرداری در نوروز امسال بود از چهارم فروردین برپا شد و اجرای موسیقی و بازی‌های محلی و پذیرایی و پخت غذاهای محلی برنامه‌هایی بود که با لغو این چادر ناتمام ماند.
برای پیگیری خبر به سراغ حلیمی، شهردار گراش، رفتیم. او می‌گوید در سال‌های قبل اصلا خبری از سیاه‌چادر در گراش نبوده! حلیمی می‌گوید: «این ایده‌ی شهرداری و شورای ششم بوده که در نوروز سال گذشته و امسال با همکاری نهادهای مردمی [سیاه‌چادر] برپا نمودیم و در ادوار گذشته هم چنین مراسمی و یا نصب سیاه‌چادر در شهر نبوده.»
شهردار گراش دلیل لغو این برنامه را نیز باد و باران و نزدیک بودن به روزهای شهادت عنوان می‌کند. او در این‌باره می‌گوید: «فعالیت سیاه‌چادر از طرف شهرداری و شورا با همکاری نهادهای مردمی شهر بود که قرار بود به مدت ۴ شب برنامه داشته باشیم که متاسفانه در روز سوم به دلیل باد و باران گرفتگی چادر پخت نان و همچنین سیاه چادر جمع شد و چون به ایام شهادت مولی الموحدین، امام علی(ع) نزدیک بودیم مراسمات تعطیل نمودیم و در مورد مکان با توجه به استقبال خوبی که داشتیم در حال بررسی هستیم تا انشالله در مراسمات بعدی در مکان مناسب‌تری برگزار نماییم.»
اگر سال گذشته انجمن در گراش حمایت می‌شد…
حجازی در مورد برنامه‌های نوروزی انجمن محیط زیست می‌گوید: «پارسال برنامه شاخص ما، هفت روز برای روز گراش و ۱۳ روز برای عید نوروز بود که در گراش بی‌مهری‌هایی دیدیم و مسئولین هیچ‌گونه حمایتی نکردند و هر چه بوده حمایت و تشویق مردم بوده است.»
حمایت شهرداری لطیفی مثلا برای اجرای گروه‌های موسیقی و فراهم کردن تجهیزات بسیار مهم بود. این را حجازی می‌گوید و اضافه می‌کند: «ما با همکاری اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی گراش، گروه های موسیقیِ انجمن موسیقی گراش را هر شب آنجا بردیم. سیستم صدابرداری و پخش صدا خیلی مهم است و پشتیبانی شهرداری لطیفی باعث شد سیستم دقیقا چیزی باشد که بچه‌ها می‌خواستند. ما حمایت مردم را داریم اما نیازمند حمایت مادی و معنوی مسئولین هستیم. پارسال تنها فردی از مسئولین که از ما حمایت کرد، مهندس حسین‌زاده نماینده بود.»
استقبال مردمی از سیاه‌چادر که اهدایی آقای قاسمی به انجمن است، محرک اصلی انجمن برای ادامه‌ی این برنامه بوده است. حجازی می‌گوید: «فعالیت مثبت این گروه ۱۶نفره آنقدر با استقبال مواجه شد که مدارس در دهه‌ی فجر گذشته خواهان حضورمان برای اجرای برنامه شدند. اعضای سیاه چادر بدون هیچ چشم‌داشتی برای اکثر مدارس، برنامه اجرا کردند و تنها هدف برنامه‌های سیاه چادر، جذب مردم به محیط زیست است و اینکه به فرهنگ محیط زیستی بها بدهند.»
پارسال یکی از مشکلات عجیب انجمن، اسکان دادن به گردشگرانی بوده است که تمایل داشته‌اند شبی را در گراش بمانند. گردشگری یک زنجیره‌ی اجرایی است که حلقه‌های نهادها و سازمان‌های مختلف با انجام وظایف خود باید آن را تکمیل کنند اما این زنجیره در گراش معیوب بوده. حجازی می‌گوید: «مسافران با مسئول اسکان نوروزی تماس می‌گرفتند و آنها جواب نمی‌دادند. ما هم مجبور بودیم آنها را یا به منزل خودمان ببریم یا در همان سیاه‌چادر اسکان بدهیم. به خاطر همین بی‌توجهی و عدم حمایت ها بود که مثلا فعالیت های نوروزی انجمن ایکوموس حذف شد.»
به سادگی می‌توان از استقبال بالای مردم و حتی دعوت از شهرهای دیگر، به تاثیر این سیاه‌چادر و برنامه‌های مرتبط با آن در ایجاد نشاط اجتماعی پی برد. حجازی درباره‌ی این موضوع می‌گوید: «با توجه به برنامه چندشبه سیاه چادر شهرداری گراش، برای ما، شهرداری و همه، روشن شده که استقبال مردم وجود دارد و مردم ما به برنامه های بومی محلی علاقه دارند.» حجازی به فشارهایی که از سوی نهادهای مختلف به اعضای این انجمن وارد شده است نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «ما با کار قانونی، پشتیبانی مردم و یاری خدا ادامه داده‌ایم و آنها تا الان نتوانسته‌اند جلو این فعالیت انجمن را بگیرند و درگیر حواشی نشدیم.»
اسباب‌کشی سیاه‌چادرِ انجمن محیط زیست، این گله و شکایت را از طرف مردم داشته که چرا آنها به شهر غریب رفته‌اند. حجازی خبر خوبی برای گراشی‌ها دارد و می‌گوید: «انشالله قبل از عید فطر، با حمایت مردم و پشتیبانی سایت‌های خبری، برنامه‌ی ویژه‌ای داریم و امیدواریم بتوانیم روز شادی برای مردم بسازیم.»
چه کسی مسئول برنامه‌های نوروزی است؟
هرچند شهردار گراش تاکیدش را روی سیاه‌چادر در دو سال اخیر می‌گذارد و می‌گوید در سال‌های گذشته چنین مراسمی برگزار نمی‌شده، اما باید به یاد داشت که در سال‌های پیش از آن، برنامه‌ی خونه کدیم با همکاری انجمن ایکوموس، بار برنامه‌های نوروزی در گراش را به دوش می‌کشید.
حلیمی می‌گوید از سیاه‌چادر استقبال شده و برای سال‌های آینده شهرداری برنامه‌هایی هم دارد که نیازمند همکاری انجمن‌های مردمی و حمایت مردم است. او اضافه می‌کند: «با استقبال خوبی که از اقشار مختلف شهروندان عزیز گراش و شهروندان غیر بومی شاهد بودیم در سال‌های آتی با برنامه‌های بهتر و از حضور هنرمندان و انجمن‌های نهاد مردمی سطح شهر که آمادگی خود را اعلام کنند، استفاده خواهیم کرد و مراسمات را برگزار خواهیم نمود.» اما به نظر می‌رسد امسال عدم همکاری شهرداری با انجمن حافظان محیط زیست که در صحبت‌های حیدر حجازی به آنها اشاره شد، در تناقض با تمایل شهرداری برای دعوت به همکاری سمن‌ها باشد.
در ۲۸ اسفند ۱۴۰۲ نیز روابط عمومی شهرداری در پاسخ به پیگیری خبرنگار هفت‌برکه گفته بود برنامه‌ای برای برپایی سیاه‌چادر در گراش ندارد.
در نهایت، به گفته‌ی حلیمی، شهرداری اجباری در برپایی این برنامه‌ها ندارد: «هدف از برپایی سیاه‌چادر ایجاد نشاط و شادی در مردم و همچنین برگزاری مراسمات بومی-محلی جهت زنده نگه داشتن مرسومات گذشته مردم و شناساندن مراسمات گراش به مسافرین و جوانان امروزی می‌باشد و فعال بودن یا نبودن، از اختیارات شهرداری و شورا است و هیچ اجباری در اجرای آن نیست.»
بهتر است ما داشته های خود را معرفی کنیم و به آنها بها دهیم نه اینکه کبابی که در کل ایران با نام دیگری شناخته میشود را به نام خود بزنیم که این کار جز بد نامی برای ما حاصل دیگری ندارد.