هفت‌برکه: انتشار یک ویروس و مرگ اسب‌ها در باشگاه فاضل، درست چند روز مانده به برگزاری یک مسابقه‌ی کشوری در گراش در بهمن و اسفند ۱۴۰۲، خبری بود که اسب‌داران و سوارکاران منطقه را شوکه کرد. این ویروس به نام هرپس باعث از دست رفتن ۲۹ راس اسب با ارزش تقریبی ۳۰ میلیارد تومان شد. با وجود این که واکسن این ویروس در سایر کشورهای دنیا وجود دارد، در ایران در دسترس نیست.
این حادثه نه تنها هشدار و تلنگری برای گراش و منطقه، که در چند سال اخیر در زمینه‌ی صنعت اشتغال‌زای اسب رشد و گسترش داشته است، بلکه زنگ خطری بود برای کل کشور که بی‌توجهی به این صنعت می‌تواند چه خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به وجود بیاورد.
باشگاه فاضل یکی از قدیمی‌ترین باشگاه‌های سوارکاری گراش در حاشیه جاده فرعی تنگ آب قرار دارد. فاضل فتحی، مسئول باشگاه فاضل گراش، در گفتگو با هفت‌برکه گفت: «از ۲۴ بهمن‌ماه ۱۴۰۲ با ابتلای یک راس اسب به این ویروس، تلفات شروع شد و به تدریج افزایش پیدا کرد و تاکنون ۲۹ راس اسب تلف شده است.»
او در رابطه با دلیل این حادثه می‌گوید: «بر اساس نمونه‌های ارسالی به چندین آزمایشگاه داخلی و خارجی، جستجوی کلستریدیوم مثبت بوده و همچنین در برخی نمونه‌ها ابتلا به ویروس گزارش شد. به نظر می‌رسد هم‌زمانی دو منشا خوراکی و ویروسی باعث این اتفاق بوده است. این ویروس از طریق تماس مستقیم با حیوان آلوده یا از طریق تماس غیر مستقیم با اشیاء آلوده پخش می‌شود. البته منبع دقیق و عامل ورود این ویروس به باشگاه فاضل مشخص نیست.
«آنچه مشخص است این ویروس از مدت‌ها قبل در تعدادی از باشگاه‌های سراسر کشور وجود داشته که منجر به تلفات هم شده و در حال انتشار بوده و هست اما اطلاع‌رسانی کافی صورت نپذیرفته و نهادهای ذیربط نیز به هر دلیل موثر عمل نکرده‌اند.»
فتحی با اطلاعاتی که در این مدت به دست آورده است، می‌گوید: «دو نوع از این ویروس شامل EHV-4 و EHV-1 شایع‌تر است. نوع ۱ می‌تواند باعث بیماری تنفسی، سقط جنین و بیماری عصبی در اسب شود و در نوع ۴ معمولا بیماری تنفسی حادث می‌شود.»
فتحی می‌گوید: «با ابتلای اسب‌های باشگاه به این ویروس و تلف شدن آن‌ها، من خسارت زیادی دیدم اما این خسارت باعث نمی‌شود از یاد ببرم که باید از صنعت اسب در کشور دفاع کرد. برای همین چیزی که بعد از این خسارت برای من اهمیت دارد بررسی دلیل حادثه است. نمونه خون اسب‌ها به دو آزمایشگاه در کشور امارات و آزمایشگاه‌های در شیراز، شهرکرد و تهران ارسال شد. از طریق شبکه دامپزشکی نیز نمونه‌هایی اخذ و به آزمایشگاه ارسال شد که هنوز نتیجه‌‌‌ای به دست نیامده است.»
او ادامه می‌دهد: «موضوع در روزهای نخستین به اطلاع اداره دامپزشکی و جهاد کشاورزی شهرستان رسانده شد و نمایندگان اداره دامپزشکی ضمن حضور در محل نمونه‌ها را برای ارسال به آزمایشگاه برداشت نمودند. به نظر می‌رسد برای کنترل این ویروس و پیشگیری از تبعات آن نیاز به عزم جدی و عاجل تمامی نهادهای مربوطه و اراده آن‌ها در سطح ملی است.»
فتحی با اشاره به این که واکسن ویروس هرپس در غالب کشوهای دنیا به وفور یافت می‌شود و در دسترس عموم است، می‌گوید: «با وجود این که این ویروس واکسن دارد اما متاسفانه در کشور ما امکان دسترسی به این واکسن چندان فراهم نیست و افراد به صورت موردی از کشورهای حوزه خلیج فارس وارد می‌کنند. بروز اتفاقات اینچنینی که تقریبا در جای‌جای کشور شاهد آن هستیم ضرورت ورود جدی دولت به این موضوع جهت تولید و واردات واکسن هرپس را نشان می‌دهد. اقدام عاجل در این خصوص برای پیشگیری از وقوع حوادث مشابه درخواست جامعه اسبداری ایران است.»
برای پیشگیری و جلوگیری از شیوع این ویروس نیز راهکارهایی وجود دارد. فتحی می‌گوید: «رعایت قرنطینه و کنترل رفت‌وآمدها، واکسیناسیون، ضد عفونی کردن تجهیزات و امکانات و محل نگهداری، جداسازی اسب‌های بیمار و… از جمله این راهکارها است. چون هرپس ویروس یک بیماری عفونی واگیردار است و درمان قطعی ندارد در صورت ابتلا عمده اقدامات شامل مراقبت‌های حمایتی خواهد بود. استفاده از مایعات، داروهای ضد ویروس و کنترل‌کننده تب و داروهای مربوط به پشتیبانی سیستم ایمنی اسب مفید است. نگهداری در محیط بهداشتی و تمیز و تغذیه و استراحت کافی کمک‌کننده است. اما مهمترین مساله، تولید و تامین یا واردات به میزان کافی واکسن‌های مربوطه توسط نهادهای دولتی متولی موضوع است.»
او در جواب به میزان برآورد خسارت باشگاه فاضل در این اتفاق گفت: «اسب‌های موجود در این باشگاه گلچینی از بهترین اسب‌های دره شوری و تعدادی اسب کرد بود که انتخاب‌هایی حاصل از ۲۰ سال فعالیت و تجربه در این حوزه بود. به عنوان ذخیره‌های ژنتیکی نمی‌توان به سادگی ارزش ریالی میزان خسارت را تعیین کرد اما با توجه به جمیع جهات و نداشتن بیمه، خسارت وارده بیش از ۳۰ میلیارد تومان است که ممکن است تا ۵۰ میلیارد تومان هم برسد.»
۶ فروردین ۱۴۰۳
واکسن موجود برای این بیماری اسب به طور ۱۰۰ % موثر نیست، و قدرت ایمن زایی آن ۱۲-۱۰ هفته طول می کشد، ولی حتما باید استفاده شود. مادیان آبستن بایستی در بین ماه های ۵، ۷، و ۹ بعد از باروری و لقاح علیه این بیماری ویروسی واکسینه شوند. اسب هایی که برای نمایش، مسابقات، فروش، و موارد دیگر نقل مکان می یابند، بایستی هر ۶ ماه یک بار با واکسن هرپس ویروس مایه کوبی شوند. اسب های معمولی و تفریحی که به سفر برده نمی شوند باید به طور سالیانه مورد واکسیناسیون قرار بگیرند.