هفت‌برکه: #دَواچی نامی جدید برای یک ستون قدیمی در هفت‌برکه است. دکتر مینا جباری از چند سال پیش، زمانی که دانشجوی رشته‌ی داروسازی بود، در این ستون در مورد داروها می‌نوشت (اینجا را ببینید). حالا که او فارغ‌التحصیل شده و در انتظار شروع دوره‌ی طرحش است، فرصت بیشتری هست که از نوشته‌ها و توصیه‌هایش استفاده کنیم.
شما می‌توانید موضوعات و سوالات خودتان را در مورد داروها و مسائل دیگر حوزه‌ی بهداشت و درمان برای هفت‌برکه بفرستید یا مستقیما با دکتر مینا جباری از طریق ایمیل Minajabbari98@gmail.com مطرح کنید.
دکتر مینا جباری: مدتی است که نام ویروس «اچ‌پی‌وی» HPV و واکسن مربوط به آن، «گارداسیل»، فراگیر شده است و توصیه‌ها در مورد این ویروس و واکسن به شکل‌های گوناگون عرضه می‌شود. اما چرا؟
Human papillomavirus یا HPV ویروسی است که می‌تواند زگیل پوستی، زگیل تناسلی و برخی از انواع سرطان‌ها را ایجاد کند. این ویروس هر دو جنس زن و مرد را درگیر می‌کند. تخمین زده شده که ۸۰ درصد از زنان و مردانی که از لحاظ جنسی فعال هستند، حداقل یک بار در طول زندگی خود درگیر این ویروس می‌شوند. با توجه به اهمیت این موضوع در جامعه، و نیز مشکلاتی که ابتلا به این ویروس به همراه دارد، نکات مهمی درباره‌ی آن در این مطلب مرور خواهد شد.
این ویروس از چه راه‌هایی منتقل می‌شود؟
ویروس پاپیلومای انسانی از طریق تماس جنسی (رابطه جنسی و نیز تماس پوستی با نواحی تناسلی و دهان) به افراد دیگر منتقل می‌شود.
علائم و عوارض آن چیست؟
بسیاری از بیماران، علامتی از خود نشان نمی‌دهند و در واقع سیستم ایمنی ظرف یک یا دو سال، ویروس را از بدن حذف می‌کند. برخی اوقات نیز این ویروس موجب ایجاد زگیل تناسلی می‌شود که می‌تواند درد، خارش و خونریزی را به همراه داشته باشد.
نکته‌ی مهم این است: از آنجا که این ویروس می‌تواند علامتی نداشته و بیمار از وجود آن اطلاعی نداشته باشد، انتقال آن بسیار راحت است. اگر این ویروس خود به خود از بین نرود، می‌تواند باعث ایجاد تغییراتی در سلول‌های نواحی تناسلی (بخصوص دهانه رحم) شود و در نهایت در صورت عدم درمان، طی ۲۰-۱۵ سال به سمت سرطان پیش برود.
HPV نوع ۶ و ۱۱ عامل ۹۰ درصد از زگیل‌های تناسلی هستند. این دو نوع، جزو انواع کم‌خطر محسوب می‌شوند چرا که موجب ایجاد سرطان دهانه رحم نمی‌شوند. اما نوع ۱۶ و ۱۸ آن جزو انواع پرخطر محسوب می‌شود و عامل ۷۰ درصد از سرطان‌های دهانه رحم هستند.
درمان HPV چیست؟
هیچ درمانی برای خود ویروس وجود ندارد، اما در بیشتر موارد، ویروس با کمک سیستم ایمنی خودِ فرد از بین می‌رود. با اینکه ویروس را نمی‌توان از بین برد، اما تغییرات و مشکلات ناشی از آن، مانند زگیل‌های تناسلی و تغییرات سلولی و سرطان‌های مربوط به نواحی تناسلی قابل درمان هستند.
واکسیناسیون آن چگونه است؟
یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از ابتلا به این ویروس، واکسیناسیون است. واکسن HPV پیش از ابتلای فرد به این ویروس بهترین اثر خود را دارد و نمی‌تواند فرد مبتلا و یا هرگونه ناهنجاری در دهانه رحم را پس از ایجاد آن درمان کند.
دوز مصرفی واکسن بسته به سن افراد متفاوت است. برای افراد با سن کمتر از ۱۵ سال، دو دوز با فاصله‌ی حداقل ۶ ماه استفاده می‌شود. اما برای افراد با سن بیشتر از ۱۵ سال، سه دوز استفاده می‌شود، بدین صورت که دوز دوم ۱ یا ۲ ماه پس از دوز اول، و دوز سوم ۶ ماه پس از دوز اول می‌بایست تزریق شود.
توصیه می‌شود که واکسن HPV در سن ۱۱ یا ۱۲ سالگی زده شود. درواقع بهترین زمان دریافت آن از سن ۹ تا ۲۶ سالگی است. این واکسن در حال حاضر جهت تزریق در طول بارداری توصیه نمی‌شود.
آیا واکسن‌ها ایمن هستند؟
همانگونه که گفته شد، بهترین زمان تزریق این واکسن پیش از شروع فعالیت جنسی است. برخی والدین گمان می‌کنند که دریافت این واکسن در سن کودکی می‌تواند موجب بلوغ زودرس شود. این باور غلطی است.
از سویی دیگر، برخی بابت عوارض آن نگران هستند که باید گفت مطالعات نشان داده واکسن‌های موجود و در دسترس، بسیار ایمن هستند.
اگرچه مشخص نیست این واکسن تا چه مدت زمانی می‌تواند محافظت ایجاد کند، اما از سویی هیچ مدرکی مبنی بر از دست رفتن اثر آن در طول زمان نیز وجود ندارد.
واکسیناسیون در خانم‌ها در پیشگیری از ابتلا به عفونت‌های ناشی از HPV و سرطان‌های ناشی از آن بسیار موثر است. همچنین انجام واکسیناسیون در خانم‌ها، ریسک ابتلای شریک جنسی خود به زگیل تناسلی را نیز کاهش می‌دهد.
واکسیناسیون در آقایان نیز ریسک ابتلای آنان به زگیل تناسلی و عفونت‌های ناحیه تناسلی را کاهش می‌دهد. واکسیناسیون در هردو جنس، ریسک ابتلا به سرطان‌های مقعدی و دهانی را هم کاهش می‌دهد.
لازم به ذکر است که واکسن HPV باعث جلوگیری از ابتلا به دیگر عفونت‌های مقاربتی از جمله HIV، هرپس، گنوره و… نمی‌شود.
چه واکسن‌هایی در دسترس است؟
سه نوع مختلف از واکسن HPV وجود دارد که بسته به محل زندگی، برخی از آنها در دسترس هستند. در حال حاضر در بازار ایران، هم واکسن خارجی و هم واکسن ایرانی وجود دارد؛ نوع خارجی آن گارداسیل نام دارد و از شرکت MSD است که هم ۴ و هم ۹ ظرفیتی آن موجود است. نوع ایرانی آن با نام «پاپیلوگارد» ۲ ظرفیتی است و از ابتلا به سویه‌های ۱۶ و ۱۸ ویروس پیشگیری می‌کند.
در خصوص دسترسی به واکسن‌ها، واکسن ایرانی راحت‌تر از نوع خارجی آن قابل خریداری است. نوع خارجی ممکن است صرفا در برخی داروخانه‌های خاص موجود باشد. در حال حاضر قیمت واکسن خارجی حدودا دو برابر نوع ایرانی آن می‌باشد.
آیا تستی جهت تشخیص وجود دارد؟
توصیه می‌شود تمام بانوان از سن ۲۱ سالگی، تست‌های پاپ اسمیر و HPV را انجام بدهند و مراقبت‌های لازم را به عمل آورند. پاپ اسمیر تستی است که در آن سلول‌ها از قسمت دهانه رحم جمع‌آوری می‌شود و تغییرات سلول‌ها که می‌تواند زمینه‌ی ایجاد سرطان دهانه رحم باشد، بررسی می‌شود.
بازه‌ی زمانی انجام این تست‌ها بسته به سن و سابقه‌ی سلامتی بیمار متفاوت است:
۱. بانوانی که سن آنان بین ۲۱ تا ۲۹ سال است، باید تست پاپ اسمیر را هر ۳ سال یک بار انجام دهند. تست HPV به تنهایی می‌تواند برای بانوانی که سن آنان بین ۲۵ تا ۲۹ سال است در نظر گرفته شود، اما انجام پاپ اسمیر ارجح است.
۲. برای بانوانی که سن آنان بین ۳۰ تا ۶۵ سال است، سه گزینه وجود دارد: انجام تست پاپ اسمیر و HPV به صورت همزمان هر ۵ سال یک بار؛ انجام تست پاپ اسمیر به تنهایی هر ۳ سال یک بار؛ انجام تست HPV به تنهایی هر ۵ سال یک بار.
