ثبت آیین‌های الغوث و سنگ‌آوی در فهرست آثار ملی

هفت‌برکه: دو آیین عزاداری حسینیه سنگاوی و الغوثی شب‌های قدر شهر گراش در فهرست ملی آثار ناملموس میراث فرهنگی ثبت شد. با اضافه شدن این دو اثر، آثار ثبتی شهرستان گراش به ۲۴ رسید. 

به گزارش هفت‌برکه، روابط عمومی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس، فهرست جدیدترین اثرهای ناملموس ثبت شده استان فارس را منتشر کرد که نام دو اثر ناملموس (معنوی) از گراش نیز در این فهرست دیده می‌شود.

سید مؤید محسن‌نژاد، مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی استان فارس، گفته است: «مراسم عزاداری حسینه سنگاوی و مراسم الغوثی در شهر گراش، مراسم هفت منبرون در شهر داراب، مهارت پخت نان شلشلی در لپویی، بازی کموس در شمال استان، مراسم پخت آش ماسوا در ایزدخواست، مهارت پخت آش کارده به پیشنهاد استان فارس در جلسه شورای ثبت میراث فرهنگی کشور مطرح شد که پس از بررسی نهایی در فهرست آثار ناملموس کشور به ثبت رسیدند.»

او با بیان اینکه ۸ اثر دیگر در استان فارس در انتظار ثبت در فهرست آثار ناملموس کشور هستند، تصریح کرد: «تاکنون ۱۰۹ اثر ناملموس در استان فارس ثبت ملی شده است.»

سید عفیف‌الدین زندوی، رییس اداره میراث فرهنگی گراش، در گفت‌وگو با هفت‌برکه در توضیح میراث فرهنگی ناملموس می‌گوید: «میراث فرهنگی ناملموس به تولیدات و فرایندهای فرهنگی گفته می‌شود که با گذشت زمان و از نسل‌های پیشین باقی مانده‌اند. بخشی از دارایی‌های فرهنگی، محصولاتی ملموس مانند ساختمان‌ها یا کارهای هنری هستند. با این حال بخش‌های زیادی از فرهنگ به‌ شکل ناملموس است، مانند ترانه، موسیقی، رقص، درام، توانمندی، آشپزی، هنر صنایع دستی و جشنواره‌های گوناگون.»

او در ادامه افزود :«این‌ها شکل‌هایی از فرهنگ به‌شمار می‌روند که که قابل ثبت و ضبط هستند ولی ملموس نبوده و قابلیت ذخیره در محل فیزیکی مانند موزه را ندارند ولی از طریق ابزارها و وسایلی که در آن‌ها به‌کار رفته‌اند، قابل تجربه‌ کردن هستند. این وسایل فرهنگی توسط سازمان ملل متحد گنجینه‌های بشری نامیده شده‌ است.»

زندوی در مورد روند ثبت این دو اثر گفت: «اقدام ثبت از طرف اداره میراث فرهنگی شهرستان گراش انجام شده. متاسفانه پروسه‌های ثبتی مثل چند سال قبل نیست. ثبت آثار تاریخی بیش از دو تا سه سال و ثبت اثرهای ناملموس یک سال زمان می‌برد آن هم به شرطی که شرایط مهیا باشد.»

او در خصوص قدمت مراسم عزاداری در حسینیه سنگ‌آوی و مراسم الغوثی در شهر گراش گفت: «قدمت مراسم عزاداری در حسینیه سنگ‌آوری مکتوب و مستند نیست طوری که فقط سینه به سینه نقل شده است و حدس ما این است که همزمان با ساخت این حسینیه به سال ۱۲۴۴ هجری شمسی بوده است.»

در حسینیه سنگ‌آوی آب باران در یک سنگ بزرگ کاسه‌مانند جمع‌آوری شده و در مراسم‌های مذهبی از این آب برای آماده کردن شربت استفاده می‌شود. برای تکمیل پرونده آیین عزاداری حسینیه سنگ‌آوی مهرماه سال ۱۴۰۱  با همکاری انجمن حافظان محیط زیست و جمعی از علاقه‌مندان میراث فرهنگی، آماده‌سازی شربت در سنگ بزرگ سنگاوی به صورت سنتی بازسازی شد. گزارش تصویری مجید افشار را از این مراسم در ادامه ببینید. 

مراسم الغوثی نیز بعد از انتشار  فیلمی از آن در پایگاه خبری هفت‌برکه مورد توجه اداره میراث فرهنگی قرار گرفت و تلاش برای ثبت آن آغاز شد. در مراسم الغوث الغوث در شب‌های قدر، یک نفر که معمولا از معتمدین و سالخوردگان است، ظرف آبی را روبه‌روی خود قرار می‌دهد و تسبیحی تمیز را که پیش از این استفاده نشده، در زمان خواندن دعای جوشن کبیر همزمان با گفتن «الغوث الغوث» در آب می‌گرداند. این آبِ متبرک شده بعد از پایان دعا برای نوشیدن به حاضرین داده می‌شود و یا برای بیماران و افراد حاجتمند فرستاده می‌شود. 

زندوی می‌گوید: «طبق نظر متخصصان و کارشناسان میراث فرهنگی، اثری که چه در حوزه ملموس یا ناملموس، منقول‌ یا غیرمنقول، ۷۰ سال قدمت داشته باشد دارای ارزش است.»

او با اشاره به اقدام برای ثبت ۵ اثر ناملموس و دو اثر تاریخی در شهرستان گراش در فهرست میراث فرهنگی کشور گفت: «روی پنج پرونده دیگر با همکاری جناب استاد صلاحی جهت ارائه به میراث فرهنگی کشور و ثبت آن، داریم کار می‌کنیم. که شامل نمایش دنگ، بازی دارتیپا، آجی پنگی، و از میان غذاها زلیبی گراشی و قیمه می‌شود. و دو پرونده آثار تاریخی شهرستان؛ شامل چهارطاقی فداغ و برکه خئر گراش بیش از دو سال است که ارسال شده است، موافقت اولیه صورت گرفته و منتظر مراحل تکمیلی ثبت هستیم.»