هفت‌برکه – غلامرضا آرمان‌مهر: با انتخاب ترکیب جدید شورا و حضور پررنگ جوانان در شورای ششم، امیدها برای ایجاد تحول در عرصه‌های گوناگون شهر و تحرک و بهره‌وری بیشترِ مدیریت شهری در گراش افزایش یافته است. به تبع این، در موضوع میراث فرهنگی و حفظ آثار تاریخی نیز امیدواریم با دغدغه‌مندی، همکاری و همدلی اعضای محترم شورای اسلامی شهر و با اتخاذ رویکردی خوب و منطقی، شاهد موفقیت‌های بیش از پیش در این حوزه باشیم.
میراث فرهنگی از ارکان مهم توسعه‌ی پایدار شهری
امروزه ضرورت حفاظت از آثار تاریخی بر همگان ثابت شده و خواه‌ناخواه باید بپذیریم که مسیر توسعه‌ی پایدار از میراث فرهنگی می‌گذرد. در بعد مدیریت شهری، دست‌یابی به توسعه‌‌ای همه‌جانبه بدون نگاه به حفاظت از آثار تاریخی، نگاهی ناقص است و حفظ بافت و آثار تاریخی بخشی جدانشدنی از توسعه‌ی شهری است.
در شهرمان گراش طی دهه‌های گذشته، علی‌رغم تلاش‌های صورت‌گرفته، هیچ‌گاه شاهد طرحی مدون، علمی و بلندمدت در راستای حفظ و احیای بافت تاریخی از سوی مدیران شهری نبوده‌ایم و این سبب آشفتگی در حوزه‌های مختلفی همچون میراث فرهنگی، بافت تاریخی، صنایع دستی و گردشگری و… شده است.
یادآوری شعارهای تبلیغاتی منتخبین شورای ششم
در زمان تبلیغات، شعارهای میراثی پای ثابت شعارها و وعده‌های نامزدهای انتخاباتی پیش از برگزاری انتخابات بود. این امر نشان از این دارد که اعضای محترم شورای شهر اهمیت توجه به میراث فرهنگی را درک کرده‌اند و هرکدام به فراخور شناخت خود در این حوزه، طرح‌ها و برنامه‌هایشان را به مردم ارائه دادند.
منتخبین مردم به خوبی می‌دانند که برنامه‌های پیشنهادی و شعارها و وعده‌هایشان در اذهان عموم و همچنین رسانه‌ها باقی خواهد ماند و حالا با ورود به شورای ششم موقع عمل به وعده‌هاست.
شرح وضع موجود میراث فرهنگی در گراش
خوشبختانه در سال‌های اخیر تحرکات بسیار خوبی در موضوع میراث فرهنگی و حفظ و احیای آثار تاریخی در گراش صورت گرفته که مرمت و احیای مسجد تاریخی آخوند، خانه‌ی تاریخی رسولی‌نژاد و مجموعه چل‌پسین، مرمت حمام دهباشی و پروژه بزرگ مرمت و احیای سرای سعادت که این روزها مراحل پایانی خود را پشت سر می‌گذارد تا به زودی به یک مجموعه‌ی فرهنگی‌گردشگری تبدیل شود، نمایانگر آغاز مسیری ارزشمند و تاثیرگذار در این حوزه است. بازتاب این حرکت‌ها توانسته است توجهات و تحسین بسیاری را در منطقه به خود جلب کند.
امروز با تلاش‌های زیادی که صورت گرفته، جاده‌ی میراث فرهنگی در حال زیرسازی است و باید دست در دست هم دهیم و آن را تکمیل و آسفالت کنیم تا سرعت پیشرفت در این عرصه‌ی ماندگار بیشتر و بیشتر شود. نباید فراموش کنیم علی‌رغم همه‌ی این تلاش‌ها، آثار ارزشمند بسیاری از جمله برکه‌ی حاج‌اسدالله و برکه‌ی کل در معرض خطر تخریب قرار دارند و اگر زود نجنبیم، پشیمانی‌های زیادی حاصل خواهد شد.
میراث فرهنگی مولفه‌ای چندوجهی و همه‌جانبه
میراث فرهنگی به سبب گستردگی حوزه‌ها چه از بعد میزان مخاطبان و شهروندان، چه به لحاظ مدیریتی و ارتباط آن با دیگر ارگان‌های مدیریت شهری و چه به لحاظ محتوایی (تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی) دربرگیرندگی بسیار زیادی دارد. اقشار مختلف جامعه، مردان و زنان، کودکان و جوانان و سالمندان، فرهنگیان و بازاریان و کسبه، مسئولین حوزه‌های مختلف میراث فرهنگی، شهرداری، اوقاف و… همه و همه هرکدام به نحوی با میراث فرهنگی مرتبط خواهند بود و حتی در زندگی روزمره با ابعاد گوناگون آن مواجه خواهند شد. مزایا و دست‌آوردهای مثبت این حوزه نصیب همه‌ی اقشار جامعه خواهد شد و به همان میزان نواقص و زیان‌های ناشی از بی‌توجهی به میراث‌فرهنگی گریبان‌گیر همه‌ی ارکان جامعه خواهد شد.
پس توجه به حفظ و احیای آثار تاریخی و میراث فرهنگی یک وظیفه‌ی عمومی است و همه‌ی شهروندان و مسئولین و ادارات و ارگان‌ها و در رأس آنها شورای اسلامی شهر به عنوان بزرگترین نهاد مردمی شهر، باید دست در دست هم داده و با همدلی و همت جمعی، پاسدار مواریث ارزشمند نیاکانمان باشیم.
اولویت‌ها و پیشنهادها
۱. تهیه و تدوین «طرح جامع احیای بافت تاریخی گراش»
بافت تاریخی گراش به سبب دارا بودن عناصر شاخص تاریخی و معماری، وسعت، حیات اجتماعی سالم، دارا بودن مجموعه خانه‌های تاریخی زیبا و با اصالت و… یکی از ارزشمندترین بافت‌های تاریخی در جنوب استان محسوب می‌شود. متاسفانه علی‌رغم تلاش‌های فردی و حفظ تعدادی تک‌بناهای ارزشمند، مجموعه‌ی بافت تاریخی از وضعیت مناسب و درخور شأنی برخوردار نیست، چه به لحاظ حفظ آثار و چه به لحاظ برخورداری از خدمات شهری و آسایش ساکنین.
آنچه ضروری به نظر می‌رسد، تهیه‌ی «طرح جامع احیای بافت تاریخی گراش» است که در قالب یک نگاه بلندمدت و علمی بتوان تمامی مسائل مختلف از جمله نیازهای ساکنین، دسترسی‌ها، خدمات شهری، مراکز محله‌ای و فرهنگی، حفظ آثار ارزشمند و تعیین حریم‌ها و… خلاصه تمام ابعاد زندگی در بافت تاریخی را مبتنی بر شناختی دقیق و نگاهی همه‌جانبه بررسی کرد و با ارائه پیشنهادها و راهکارهای عملی و با یک همکاری همگانی و برنامه‌ریزی دقیق، بتوان ارزش و اصالت را به مجددا به بافت تاریخی شهر برگرداند.
۲. تکمیل مرمت حمام دهباشی
حمام دهباشی تنها حمام تاریخی بازمانده در گراش است که به‌حمدالله با همکاری خوب شورای چهارم و پنجم، میراث فرهنگی، شهرداری و موسسه توسعه و همیاری گراش طی سال‌های اخیر از خطر تخریب نجات یافت و بخش‌هایی از آن مرمت شد. می‌توان با نگاهی ویژه به این اثر و تکمیل مرمت و تزریق یک کاربری مناسب و مورد نیاز شهر، آن را به یک نقطه‌ی استراتژیک میراثی در مرکز شهر تبدیل کرد.
۳. برکه‌ی حاج‌اسداالله
در حال حاضر شاید بتوان گفت در میان اثر تاریخی گراش، بحرانی‌ترین شرایط مربوط به برکه‌ی حاج‌اسدالله است. علی‌رغم ارزش‌های تاریخی فراوان و همه‌ی تلاش‌های صورت‌گرفته، تاکنون اقدام موثری در جهت مرمت و رفع خطر انجام نشده است.
آخرین تلاش‌ها در این راستا مربوط به بازدید نماینده‌ی مجلس، دکتر حسین‌زاده، و پیگیری ایشان از طریق ادارهی کل اوقاف و امور خیریه فارس جهت اختصاص بودجه برای مرمت اضطراری بود که آن هم تاکنون به نتیجه‌ای منجر نشده است. می‌طلبد با همراهی و پیگیری جدی عزیزان در شورای شهر، این امر مهم تحقق یابد.
۴. تکمیل پروژه‌ی مطالعاتی و طراحی کلات
سال‌هاست ارگان‌های مختلفی از جمله شهرداری، شورای شهر، میراث فرهنگی، ستاد شهدای گمنام و… به دنبال اجرای طرحی برای کلات هستند؛ اما متاسفانه هربار به دلایلی به سرانجام نمی‌رسد. خوشبختانه در یک سال اخیر حرکت جدیدی آغاز شده و چند تن از مهندسان بومی در قالب یک تیم حرفه‌ای و با یک همکاری و همدلی خوب با ارگان‌های متولی، فاز جدیدی را در زمینه‌ی مطالعاتی و ارائه طراحی آغاز کرده‌اند. می‌توان با حمایت از این مسیر و اعتماد به جوانان متخصص بومی، برای کلات نیز به یک دست‌آورد بزرگ رسید که مزایای آن نصیب همه‌ی شهروندان گراش خواهد شد.
۵. نهضت احیای آب‌انبارها
چند سالی است که حرکتی در شهرهای منطقه به خصوص اوز و لار شکل گرفته که بسیار ارزشمند و قابل احترام است. دوستان دغدغه‌مند در لار و اوز با شناسایی آب‌انبارها و بررسی مشکلاتشان، عمدتا با کمک خیرین و بعضا حمایت‌های دولتی، اقدام به حفاظت، مرمت و احیای آب‌انبارها کرده‌اند و حتی در موارد بسیاری در اوز، در کنار آب‌انبارهای تاریخی، آب‌انبارهای جدید ساخته‌اند. حیف است که شاهد چنین حرکت زیبنده‌ای در گراش نباشیم. البته در گراش هم دوستانمان در انجمن حافظان محیط زیست به صورت خودجوش آب‌انبارها را شناسایی و لایروبی می‌کنند که حرکتی درخور تحسین است.
در این زمینه نیاز است گروه‌های دیگر مانند انجمن دوست‌داران میراث‌فرهنگی و انجمن ایکوموس وارد گود شوند و با همکاری همدیگر و حمایت مسئولین، حرکت‌ها جدی‌تر و جامع‌تر دنبال شود تا آب‌انبارهای زیبای گراش نیز همچنان سرفراز و پرشکوه به حیات اجتماعی خود ادامه دهند.
۶. پیگیری وضعیت موزه‌ها
اهدای خانه‌ی شهیدان عظیمی به موزه‌ی مردم‌شناسی گراش یکی از بزرگترین قدم‌های خیر در راستای میراث فرهنگی در گراش بود. اما با وجود بازسازی بخش‌هایی از این خانه در سال‌های گذشته، و با وجود اشیا و وسایل تاریخی بسیار ارزشمندی که در طی سالیان، بخصوص با تلاش‌های گروه گردآورندگان فرهنگ گراشی، برای این موزه جمع‌آوری شده است، شهر گراش هنوز از یک موزه‌ی مردم‌شناسی که بتواند گردشگران را به خود جذب کند محروم است. ادارهی میراث فرهنگی گراش که اکنون در این خانه مستقر است، الحق و الانصاف تمام توان خود را به کار گرفته و به نسبت جایگاه اداری خود، از هیچ تلاشی فروگذار نیست و عملکرد قابل قبولی دارد. اما متاسفانه از نظر ساختار اداری و چارت سازمانی، این اداره تقویت نشده است. ارتقای این اداره یکی از اولویت‌های حوزه‌ی میراث فرهنگی برای دست‌یابی به اهداف بالاتر است.
علاوه بر این موزه، مراحل اولیه‌ی احداث یک موزه‌ی جدید در ورودی شهر از طرف اوز نیز به انجام رسیده است و اگر همت شورای ششم به کمک بیاید، امیدواریم شاهد این باشیم که در پایان دوران شورای ششم، شاهد افتتاح این موزه‌ی جدید نیز باشیم.
اعلام آمادگی و همکاری
اینجانب غلامرضا آرمان‌مهر به نمایندگی از همه‌ی دغدغه‌مندان و فعالان حوزه‌ی میراث فرهنگی اعلام آمادگی می‌نمایم تا با استفاده از تجربیات ریز و درشتی که طی یک دهه فعالیت در عرصه‌های گوناگون معرفی، حفظ و احیای آثار تاریخی کسب کرده‌ایم، تمام توان خود را به کار گیریم تا با همکاری و همدلی اعضای محترم شورای شهر و دیگر سازمان‌های مرتبط بتوانیم با اتخاذ رویکردی علمی و عملی، گام‌های تاثیرگذار، شایسته و درخوری در پاسداری از ارزش‌های تاریخی و فرهنگی شهر و اعتلای نام شهر عزیزمان گراش برداریم.
مهندس غلامرضا آرمان‌مهر مدیر عامل انجمن ایکوموس گراش و مرمت‌کار رسمی آثار میراث فرهنگی است. بقیه مطالب او را در ستون چهارشنبه‌ها با میراث در این صفحه بخوانید.
