جایزه احمد اقتداری برای مطالعات خلیج فارس و جنوب ایران

هفت‌برکه: «جایزه احمد اقتداری» در زمینه‌های تاریخ، مطالعات فرهنگی و زبان‌شناسی، در دومین  سالروز در گذشت او کلید خورد.

به گزارش هفت‌برکه، محمدصادق رحمانیان با اعلام این خبر گفت: «احمد اقتداری دهم مرداد ماه سال ۱۳۸۷ طی نامه‌ای از من خواست با هماهنگی خانم مهندس امید اقتداری، برخی از کتاب‌های او را به چاپ برسانیم و عواید حاصل از آن را به مصارف فرهنگی برسانیم. ایشان در همین وصیت‌نامه نیز به جایزه فرهنگی احمد اقتداری اشاره کرده است. اکنون و پس از دو سال از رحلت این دانشمند گرامی، تمهیدات این جایزه را مهیا خواهیم ساخت تا هم یاد او و آثار قلمی ارزشمندش را همچنان زنده نگه داریم و هم ظرفیت‌های تازه و جدیدی را برای مطالعات در حوزه جنوب ایران ایجاد کنیم. »

این جایزه فعلاً به صورت دوسالانه برگزار می‌شود. بنابراین نخستین دورۀ آن در سال ۱۴۰۲ برگزار خواهد شد و تا آن زمان دبیرخانه دائمی این جایزه در شهرستان گراش، موسسۀ فرهنگی هنری هفت‌برکه، مستقر و آمادۀ دریافت آثار پژوهشگران و نویسندگان خواهد بود.

رحمانیان دبیر این جایزۀ فرهنگی افزود: «داوری این جایزه در سه شکل کتاب، پایان‌نامه و مقالۀ علمی در حوزه‌های تاریخ جنوب و خلیج فارس، مطالعات فرهنگی و زبان‌شناسی در قلمرو جنوب ایران صورت خواهد گرفت. منظور ما از جنوب جغرافیای سه استان‌ بوشهر، فارس و هرمزگان در محدودۀ خلیج فارس است. در صورت استقبال و اعلام آمادگی نهادهای فرهنگی، استان‌های خوزستان و کرمان نیز بدان افزوده خواهد شد. تلاش ما این است که از متخصصان و سرآمدان حوزه‌های تخصصی یادشده، برای امر داوری استفاده شود. ساختار اجرایی این جایزۀ فرهنگی متشکل از هیئت امنا و دبیر علمی و اجرایی است که پس از نهایی شدن آیین‌نامۀ اجرایی، نام هیئت امناء و داوران نیز منتشر خواهد شد.

«بر این اساس، در دومین سالروز درگذشت ایشان، تأسیس جایزه دوسالانه احمد اقتداری را برای مطالعات خلیج فارس و شناخت جنوب ایران اعلام می‌کنیم. فراخوان این جایزه در روز دهم اردیبهشت همزمان با روز خلیج فارس، در اختیار  دانشجویان، نویسندگان و علاقه‌مندان به شناخت جنوب ایران و خبرگزاری‌ها قرار خواهد گرفت.»

گفتنی است دبیرخانۀ این جایزه در مؤسسۀ فرهنگی هنری هفت برکه، واقع در شهرستان گراش خیابان امام خمینی(ره)، ساختمان جابری، طبقۀ زیرین قرار دارد. علاقه‌مندان می‌توانند با شماره  09121486961 دبیر این جایزه تماس برقرار کنند.

گفتنی است که احمد اقتداری از پیشگامان مطالعات خلیج فارس و جنوب ایران از سال ۱۳۳۴ نخستین پژوهش‌های خود را منتشر کرد. اطلاعاتی که او در زمینه‌ی شناخت تاریخ، جغرافیا و فرهنگ جنوب ایران عرضه می‌کند، همه بر پایۀ تجربه‌ها و مشاهدات خود اوست. او با سفرهای دور و نزدیک، مصاحبه، تصویربرداری و یادداشت‌های روزانۀ خود، پژوهش‌های میدانی خود را سامان بخشیده است. در کتاب «کاروان عمر» چنین نوشته است: «می‌توانم گفت همۀ شهرها و دیه‌های کشور را دیدم. همۀ آثار قدیمی و منابع طبیعی و زیبایی‌های هنری و معماری و تاریخی کشور را با دقت بازدید نمودم. بیشتر مردمان و بیشتر لهجه‌های محلی را دیدم و شنیدم و در کار زبان‌شناسی ایرانی بیش از پیش شور و شوق پیدا کردم. به این نتیجه رسیده بودم که از روی یک واژۀ قدیمی یا نام یک آبادی یا کوه و دشت و روستا، از مطالعۀ یک ترانۀ محلی، از تطبیق یک فعل و ریشۀ مصدری آن در یک زبان محلی دورافتاده، از دقت در یک اثر تاریخی، از توجه به یک روایت و حکایت سینه‌به‌سینه، حتی از دقت در خطوط چهرۀ یک مرد روستایی یا یک دختربچۀ ایلی می‌توان به تاریخ و تمدن و فرهنگ اقوام مختلف ایران‌زمین با نژادها و زبان‌ها و آداب و رسوم مختلف‌شان پی برد و دانست که این اقوام با هم چگونه ارتباط فرهنگی و فکری و تعلقات ملی و وطنی دارند.»

سفرهای تحقیقاتی احمد اقتداری از خوزستان و بوشهر و کرمان تا سیستان و بلوچستان، نگارش چندین کتاب پرحجم از زندگی و فرهنگ مردم جنوب ایران را در پی داشت. تصحیح کتاب‌های سدیدالسلطنه کبابی بندرعباسی، کتاب خلیج فارس (برگزیدۀ جایزۀ ویژۀ کمیسیون ملی یونسکو در ایران، سال ۱۳۴۶)، تاریخ مسقط و عمان، بحرین و قطر و روابط آن‌ها با ایران،  دیار شهریاران و خوزستان و کهگیلویه و ممسنی نیز در همین رهگذر قابل بررسی است. عکس‌هایی که او از جوامع، مساجد، خانه‌ها، رودها و… برداشته است، اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا بسیاری از بناهایی که عکاسی ‌شده از بین رفته‌اند و دیگر اثری از آن‌ها باقی نمانده‌است.

او علاوه بر تاریخ و آثار باستانی، علاقه‌مندی خود به زبان‌شناسی و مطالعات فرهنگی را با انتشار کتاب‌های «فرهنگ لارستانی» و «لارستان کهن» در سال ۱۳۳۴ خورشیدی نشان داد.

احمد اقتداری پس از سال‌ها زندگی در تهران وصیت کرد او را در زادگاهش گراش فارس به خاک بسپارند. او سرانجام در ۲۷ فروردین ماه ۱۳۹۸ در تهران درگذشت و پس از تشییع در دایرۀالمعارف بزرگ اسلامی تهران، سوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۸، پیکر احمد اقتداری به شهر گراش منتقل شد تا طبق وصیتش در آرامگاه خاندان دَهباشی به خاک سپرده شود.