هفت‌برکه – محمد خواجه‌پور: خانه‌ای در یک کوچه‌ی باریک که بر سردرش روی یک پارچه سیاه نوشته شده است: «هیات حسینی مهاجرین افغانی». زندگی افغان‌ها سال‌هاست با آوارگی گره خورده است. عزاداری شیعیان افغان در گراش هم بعد از مهاجرت مسجد به مسجد، حالا به یک خانه‌ی اجاره‌ای در کوچه ۱۶ محله بندوشیخ رسیده است.
سید احمد را از گزارش چهار سال پیش هفت‌برکه می‌شناسم. ساعت‌سازی که سال‌هاست به گراش پیوند خورده است و بعد از جانباز استاد حسن، بزرگ هیات است. هر چند خودش می‌گوید: «من هم یک خادم امام حسین(ع) هستم و تصمیم‌ها را به صورت جمعی می‌گیریم.»
سید احمد جعفری در مورد انتقال به این خانه می‌گوید: «اینجا اجاره است. با کمک حاج علی‌اکبر فتحی در اینجا مستقر شدیم. با همسایه‌ها صحبت کردیم که اگر راضی هستند اینجا مراسم بگیریم چون مسجد و حسینیه نداریم و گفتند مشکلی نیست.»
خانه در کوچه شهید عباسپور یا همان کوچه ۱۶ خیابان بسیج قرار دارد. در کوچه باریک مشکل اصلی محل پارک است. دم در نوجوانان روی ترک موتور و داخل حیاط، سالخوردگان روی صندلی منتظر شروع عزاداری هستند. هر چند برنامه برای ساعت هشت و نیم اعلام شده است اما سید احمد می‌گوید: «تا شیعیان ساکن اوز و ارد و فیشور بیایند طول می‌کشد. عده‌ای از لار هم برای عزاداری می‌آیند که بیشتر آشنایان و اقوام هستند.»
برنامه عزاداری با سخنرانی آقای مصباح از روحانیون افغان شروع می‌شود و بعد از آن عزاداری به سبک خاص افغانی‌ها. چند زنجیرزن وسط و سینه‌زنان دور تا دور. حتی در عکس‌ها هم می‌شود شدت ضربه و شور عزاداری افغان‌ها را بر تن و بدن احساس کرد. گویی عزاداری از عمق تاریخ می‌آید و رنج بیشتری را می‌طلبد.
هرچند با افزایش جمعیت افغان‌ها در گراش می‌شود بین جمعیتِ نظاره‌گرِ عزاداری یا در موکب‌ها و محل‌های پذیرایی، افغان‌ها را با چهره‌ی مشخص‌شان هم دید، اما مراسم عزاداری محرم افغان‌ها به همین خانه محدود است. تا روز عاشورا که در میان دسته بلند سینه‌زنی، زنجیرزنی و اسب‌ها و کتل و … عزاداری افغان‌ها با همان جمع ۵۰ – ۶۰ نفره جلوه دیگری دارد.
از مسجد افغان‌ها تا مسجد بقیه‌الله
عزاداری افغان‌ها در گراش سابقه‌ای چهل‌ساله دارد. سال‌ها مسجد حاج ملا در کنار باغ ملی گراش به مسجد افغانی‌ها معروف بود. بازسازی مسجد امام سجاد(ع) از پنج سال پیش شروع شد و حالا در مرحله نهایی است اما به نظر نمی‌رسد در مسجدی که حالا بقیه‌الله اعظم(عج) نامگذاری شده است، جایی برای مراسم‌های افغان‌ها باشد.
سید احمد می‌گوید: «در مسجد امام سجاد ما ۳۸ سال عزاداری می‌کردیم. که به آن می‌گفتند مسجد افغانی‌ها. حالا می‌گویند افغان‌ها برای نماز بیایند ولی برای مراسم نه. ما در ایام قدر یا ایام محرم و ۱۵ شعبان مراسم داشتیم که آنجا قبول نمی‌کنند.»
روز بعد با سلمان عبداللهی، کسی که نقش اصلی را در بازسازی این مسجد داشت، تماس می‌گیرم. عبداللهی می‌گوید: «مسجد متعلق به من یا دیگری نیست. هر کسی می‌تواند برای نماز تشریف بیاورد. اما بعد از بازسازی مسجد، ما در آنجا در مناسبت‌های مختلف، برنامه‌های خاصی در نظر داریم.»
عبداللهی می‌گوید: «زمانی که افغان‌ها در این مسجد مستقر شدند وضع مناسبی نداشت. حتی نماز یومیه هم در آن برگزار نمی‌شد. ما اول کمی آنجا را مرتب کردیم و نماز برقرار شد و بعد هم کل مسجد را از نو ساختیم.»
عبداللهی می‌گوید: «بعد از بازسازی سعی کرده‌ایم تمام امکانات مورد نیاز مسجد را در آن ببینیم. با توجه به این که مسجد در بازار شهر گراش قرار دارد، در کنار سالن اصلی، سالنی هم برای برگزاری نماز در ساعت‌های متفرقه در نظر گرفته‌ایم و سرویس بهداشتی برای استفاده عموم. مسجد برای همه است.»
از سلمان عبداللهی می‌پرسیم ساخت مسجد بقیه‌الله اعظم(عج) کی به پایان می‌رسد؟ می‌گوید: «برنامه ما برای محرم امسال بود و حتی برای برگزاری مقتل‌خوانی برنامه‌ریزی کرده بودیم. اما چون تاکید داشتیم کار خوب و مرتب باشد و مثلا از سیستم سرمایش مرکزی استفاده کردیم و کناف‌کار هم بدقولی کرد، کار طول کشید و سه یا چهار ماه دیگر کار دارد.»
با ساخت یک مسجد جدید و مدرن در محل مسجد قدیمی، به نظر می‌رسد مسجد افغان‌ها دیگر به یک خاطره‌ی دور و دور از دسترس تبدیل شده است.
برگشتی به مسجد حاجی رضا در کار نیست
با آغاز بازسازی مسجد امام سجاد(ع) از سال ۱۳۹۷، در همان نزدیکی، مسجد حاجی رضا یا مسجد علی ابن ابی‌طالب(ع) میزبان افغان‌ها شد. اما امسال چالش بین افغان‌ها و هیات مدیره مسجد باعث شد که افغان‌ها مجبور به مهاجرت دوباره شوند.
سید احمد می‌گوید: «عزاداری ما با حضور خانواده‌ها برگزار می‌شود. امسال آقای شکوه اول گفتند که می‌خواهیم تعمیرات کنیم. بعد هم گفتند زن‌ها فقط می‌توانند در حیاط باشند که در صحبتی که با بزرگترها داشتم، قرار شد به فکر یک جای دیگر باشیم.»
محمدابراهیم شکوه، از اعضای هیات امنای مسجد علی ابن ابی‌طالب(ع) می‌گوید: «اینجا مسجد است نه حسینیه. حسینیه برای عزاداری است و هر کسی می‌تواند مراجعه کند. مسجد حرمت خاص خودش را دارد. این مراسم‌ها باید در حسینیه یا موکب برگزار شود که همه بتوانند شرکت کنند.»
شکوه می‌گوید میزبانی آن‌ها از افغان‌ها موقتی بوده است: «ما قراری با افغان‌ها نداشتیم. سه چهار سال پیش که مسجد امام سجاد(ع) را خراب کردند، دو ماه قبل از محرم گفتند. چون وقتی نداشتند موافقت کردیم تا وقتی جایی را پیدا کنند، وسایل‌شان آنجا باشد و عزاداری کنند. توقع آن‌ها این است که یک مسجد دربست برای مراسم‌ها در اختیارشان باشد.»
شکوه می‌گوید: «این همه مسجد در گراش است. ما چهار سال تعهد خودمان را اجرا کرده‌ایم. چهل مسجد دیگر هم هر کدام چهار سال میزبان آن‌ها باشند. این همه جا است. حتی برخی هیات‌ها در خیابان عزاداری می‌کنند.»
شکوه در مورد مخالفت امسال با برگزاری مراسم می‌گوید: «حاج علی‌اکبر فتحی هم زنگ زد و ما لحظه آخر هم موافقت کردیم. اما گفتند می‌خواهند در داخل سالن باشیم. امکانات ما هم محدود است و کولر به قدر کافی نداریم. می‌توانستند در حیاط برگزار کنند. برای همکاری ده تخته فرش مسجد هم تحویل آنان دادیم. ولی در نهایت خودشان گفتند می‌خواهیم برویم و برگشتی هم در کار نیست.»
جایی برای افغان‌ها نیست؟
امسال عزاداری دهه محرم افغان‌ها در همین خانه اجاره‌ای برگزار می‌شود و به پایان می‌رسد. از سید احمد می‌پرسم سال‌های بعد چه؟ می‌گوید: «امیدوارم امام حسین(ع) خودش کمک کند. حسینیه‌ای پیدا شود.»
در شهری که نزدیک به ۶۰ حسینیه و مسجد دارد، جایی برای عزاداری افغان نیست. سید احمد می‌گوید: «با خیلی‌ها صحبت کردیم. با آقای امام جمعه صحبت کردم. با فرمانداری صحبت کردم. با سازمان تبلیغات، آقای موسوی و علی اکبر فتحی، جلسه داشتیم. می‌گویند صاحب مسجد راضی باشد شما می‌توانید استفاده کنید. الحمدالله در همه حسینیه و مساجد مراسم است و مسجدی که خالی باشد، نیست.»
می‌گویم شاید این گزارش گشایشی باشد و دل مسجدسازی به رحم آمد و شما هم مهمان یکی از خانه‌های خدا یا خانه‌های امام حسین(ع) شدید.
سوال آخر مثل همیشه صحبت پول است. می‌گویم خرج هیات را چه کار می‌کنید؟ می‌گوید: «مقداری خودمان می‌گذاریم و امسال هیچی. فقط یک نفر کمک کرد. اگر کسی کمک کند خیلی خوب است چون همه چیز گران است و بودجه ما کم است. پارسال چند دیگ پختیم که تقریبا ۱۵ میلیون خرج برداشت. معمولا ۸ تا ۹ دیگ پخت می‌کنیم. امسال دست‌وبال‌مان خالی است.»
۰۹۱۷۱۸۰۵۸۸۴ شماره سید احمد جعفری را برای هماهنگی می‌گیرم. در شهری که روز عاشورا نزدیک به ۵۰۰ دیگ پلو برای ۴۵ هزار نفر پخته می‌شود، شاید سهمی هم به این عزاداران غریب برسد.
۵ مرداد ۱۴۰۲
سلام
برداران افغان همت کنند و یک مسجد یا حسینیه بساززند صالحات و باقیات است