هفتبرکه ــ مبینا پزشک: در روزگاری که هیاهوی زندگی مدرن، صدای آرام و مطمئن ورق خوردن کتاب را کمرنگ کرده است، بزرگداشت هفته ملی کتاب و کتابخوانی و روز کتابدار فرصتی گرانبهاست تا از کتاب، چراغ همیشهروشن دانایی، گرد فراموشی بزداییم. در عصری که بسیاری از انسانها در میان انبوه اطلاعات زودگذر فضای مجازی گم شدهاند، هنوز کسانی هستند که شوق مطالعه را زنده نگهداشته و با عشق، میراث اندیشه و آگاهی را پاس میدارند.
به بهانه هفته کتاب تصمیم گرفتیم به دل دنیای خاموش اما پرجنبوجوش کتابخانهها برویم؛ جایی که هر قفسهاش قصهای برای گفتن دارد. برای همین به سراغ سیما برزین رییس اداره کتابخانههای عمومی شهرستان گراش رفتیم تا سه کتابخانه عمومی و ۵ کتابدار فعال در شهرستان گراش را معرفی کند.
هر کتابخانه ویژگی خاص خودش را دارد
سیما برزین گفت: «سه کتابخانهی عمومی شهرستان گراش زیر نظر اداره کتابخانههای عمومی گراش و در چارچوب نهاد کتابخانههای عمومی کشور فعالیت میکنند که شامل کتابخانه آبشار اندیشه، کتابخانه عظیمی و کتابخانه ابنسینا در بخش ارد است.»
او افزود: «همه این کتابخانهها با هدف ترویج فرهنگ مطالعه فعالیت میکنند و اداره کتابخانههای عمومی هم در طبقه دوم کتابخانه آبشار مستقر است. همچنین سه کتابخانه از نظر موقعیت مکانی، امکانات و نوع مراجعهکننده تفاوتهایی با یکدیگر دارند. کتابخانه آبشار اندیشه گراش در انتهای شهر گراش واقع شده و موقعیت مکانی آن از نظر دسترسی برای عموم شهروندان چندان مناسب نیست، اما به دلیل وسعت زیاد و منابع غنی، یکی از مجهزترین کتابخانههای شهرستان به شمار میآید. کتابخانه عظیمی در مرکز شهر قرار دارد و از نظر دسترسی، موقعیت مطلوبتری دارد.»
وی ادامه داد: «کتابخانه ابنسینا نیز در محلهی اسلامآباد نزدیک به مدرسه ابتدایی واقع شده و دسترسی خوبی برای کودکان و نوجوانان دارد. کتابخانه آبشار اندیشه با متراژ بالا، فضای کافی برای سالن مطالعه بزرگسالان و بخش کودک دارد. کتابخانه عظیمی دارای دو سالن مطالعه بزرگ و دارای تجهیزات مناسبی است. کتابخانه ابنسینا بهدلیل متراژ محدود، تمرکزش را بر بخش کودک و نوجوان گذاشته است. عملکرد کتابخانهها با چند شاخص اصلی سنجیده میشود: تعداد اعضای فعال، میزان امانت کتابها، تنوع منابع و کتابهای جدید، فعالیتهای فرهنگی و آموزشی و در نهایت رضایت مراجعهکنندگان. این شاخصها کمک میکنند تا بدانیم هر کتابخانه چقدر موثر بوده و کجا نیاز به بهبود بیشتری دارد.»
امید است که با مطالعه کتاب، فکر خود را توسعه بدهیم؛ چرا که کتاب دریچهای به سوی جهانهای تازه است. هر چه بیشتر بخوانیم، دید بهتری برای حل مشکلات پیدا میکنیم و انتخابهای منطقیتری خواهیم داشت.
حسینزاده: کتاب روح من را زنده میکند
وقتی وارد کتابخانه عمومی آبشار اندیشه گراش شدم، همان لحظه هوای خنک پاییزی ذهنم را از هیاهوی بیرون جدا کرد. صدای آرام ورق خوردن چند کتاب میآمد و خانم حسینزاده، مسئول و کتابدار کتابخانه، پشت میز اصلی نشسته بود و با دقّت مشغول بررسی سامانهی امانت کتابها بود. نور مانیتور بر چهرهاش میتابید و نگاه دقیقش نشان میداد که هیچ جزئیاتی از چشمانش پنهان نمیماند.
فاطمه حسینزاده، مسئول و کتابدار کتابخانه عمومی آبشار اندیشه شهرستان گراش، درباره تعداد اعضای این کتابخانه توضیح داد: «در حال حاضر ۶۰۰۰ نفر عضو کتابخانه هستند که از بین آنها فقط ۶۱۰ نفر عضو فعال ما به حساب میآیند.»
او از چیزی که باعث شد به کتابداری علاقهمند بشود میگوید: «زمانی که میخواستم انتخاب رشته کنم، کتابداری به نظرم جذاب آمد؛ سر و کار داشتن با کتاب روح من را زنده میکند. دقیقاً از آذرماه سال ۱۳۹۷ در کتابخانه عمومی آبشار اندیشه گراش فعالیتم را شروع کردم.»
کتابداری یک شغل تخصصی و یک رسالت فرهنگی است
از نظر وی، کتاب برایش این معنا را دارد: «کتابداری هم یک شغل تخصصی است و هم یک رسالت فرهنگی که اگر کتابدار با عشق کارش را انجام بدهد، میتواند نسلهای آینده را تحت تأثیر مطالعه قرار بدهد. مثلاً دخترم حسنا از بچگی عاشق مطالعه کتاب بود. وقتی به بازار میرفتیم همیشه کتاب میخرید. ما هم علاقهاش را میدیدیم و اگر میخواستیم برایش هدیه بخریم، کتاب میگرفتیم. من به او یاد دادم که اگر کتابی را مطالعه میکند؛ اسم کتاب، نویسنده و تاریخ مطالعه کتاب را یادداشت کند. او آنقدر عاشق کتابهایش است که هیچکدام از کتابهایش را به کتابخانه اهدا نمیکند. اما پسرم برعکس است و کتابهایی را به کتابخانه هدیه داده است.»
حسینزاده از مهمترین درسی که کتابخانه به کتابدار میدهد صحبت کرد: «ما به عشق ارائه خدمات و حضور پررنگتر مراجعان در این کتابخانه کار میکنیم. البته کمبود نیروی انسانی یک معضل همیشگی برای ماست، ولی خدا را شکر فعلاً مشغول به کار هستیم؛ چون بار سنگین کارهای کتابخانه و مسئولیت و سازماندهی کتب و مجلات بر عهدهی کتابدار کتابخانه است، به نظر من مهمترین درسی که این کتابخانه به من داد، صبر و آرامش در خدمترسانی بود.»
مسئول و کتابدار کتابخانه عمومی آبشار اندیشه گراش از برنامههایی که در صورت استقبال اعضا ممکن است اجرا بشود سخن گفت: «کتابدار در صورت استقبال اعضا، میتواند با اجرای برنامههای معرفی کتاب، برگزاری نشستهای کتابخوان و برنامههای فرهنگی و دیگر عادات، مطالعه در جامعه را تقویت کند. البته برای اجرای این امر، کتابدار بهتنهایی کاری از دستش ساخته نیست و باید سازمانها و سمنهای شهرستان گراش هم همکاری لازم را با کتابخانهها داشته باشند تا این امر محقق بشود.»
افراد زیر ۶سال عضویت رایگان دارند
او شرایط عضویت افراد در کتابخانه عمومی آبشار اندیشه گراش را توضیح داد: «اول از همه باید بگویم که عضویت در کتابخانه برای گروههای مختلف تعریف شده است. افراد میتوانند به مدت یک سال عضویت رایگان بگیرند و بعد از اتمام، مجدد عضویتشان را تمدید کنند. البته عضویت برای افرادی که سنشان زیر ۶سال است، تحت پوشش بهزیستی، کمیته امداد و… هستند، رایگان است. افرادی که سنشان بین ۷ تا ۱۲سال است، حق عضویتشان برای یک سال ۱۵ هزار تومان است. همچنین افرادی که ۱۲سال به بالا دارند، حق عضویتشان ۳۰ هزار تومان میباشد. در واقع هر فردی که مشخصات شناسنامهاش را در سایت ما ثبت کند، مبلغ ذکر شده را هم به صورت نقدی پرداخت میکند و عضو کتابخانه میشود.»
وی افزود: «هر فرد میتواند پنج کتاب را به مدت دو هفته به امانت ببرد. گاهی وقتها میبینم افرادی هستند که با شور و علاقه سعی میکنند از بین این همه کتاب، ۵ کتاب را انتخاب کنند. وقتی ما این اشتیاق را در فرد میبینیم، با مسئولین مربوطه صحبت میکنیم و بعد از کسب اجازه به آن فرد میگوییم که بهجای ۵ کتاب، ۱۰ کتاب را میتواند به امانت ببرد.»
برنامهمان در هفته کتاب و کتابخوانی؛ نقد کتاب، قصه گویی، کاردستی و… است
حسینزاده، مسئول و کتابدار کتابخانه عمومی آبشار اندیشه گراش، از برنامههایش در هفته کتاب و کتابخوانی گفت: «در هفته کتاب و کتابخوانی قرار است از یک کتاب رونمایی و آن را نقد کنیم. با همکاری اداره آموزشوپرورش شهرستان گراش، از ۱۹ آبانماه امسال ۱۴۰۴ کتابخانه ما هر روز میزبان نونهالان و دانشآموزان مدارس است که با حضورشان، برنامهی قصهگویی، کتابخوانی، کاردستی و فعالیتهای فرهنگی دیگر را انجام میدهیم.»
وی ادامه داد: «در حال حاضر در روزهای اخیر کتاب «روایت ناتمام» و کتاب «فسقلی» که مخصوص کودکان است، بیشتر به امانت برده شده است. باید اضافه کنم که بزرگترین چالش من در این کتابخانه، جذب اعضا برای برگزاری کلاسهای ویژه کودکان است.»
مسئول و کتابدار کتابخانه عمومی آبشار اندیشه گراش به کتابی که بیشترین تأثیر را بر رویش گذاشته است اشاره کرد: «من مطالعه کتاب را با تحقیقها و پژوهشهای دوران مدرسه و حضور در کتابخانه عظیمی که آن زمان به نام کتابخانه محبی بود، شروع کردم. کتاب «آدمهای سمی» باعث شد بتوانم آدمهای اطرافم را که باعث آسیب میشوند، شناسایی کنم و راه مقابله با رفتارهای سمی را بهتر پیدا کنم، همچنین سلامت روانم را بهتر از قبل به دست بیاورم. باید بگویم که آدمهای سمی شامل افرادی منفیباف، دروغگو، حسود و… میشوند.»
وی از ویژگیهای کتابدار موفق سخن گفت: «اول از همه باید بگویم، به نظر من کتابدار موفق کسی است که صبور، باحوصله و خوشبرخورد باشد. کتابدار باید بتواند با اعضای کتابخانه ارتباط خوبی برقرار کند. جوانان و نوجوانهای ما کتابهای هیجانانگیز و ترسناک را دوست دارند که من بهتازگی این کتابها را آماده کردم تا در قفسههای کتابخانه جای بگیرند.»
علاقهمندان به کتاب و کتابخوانی میتوانند برای عضویت در کتابخانه عمومی آبشار اندیشه گراش به آدرس بلوار رسالت، جنب آتشنشانی، کتابخانه عمومی آبشار اندیشه گراش مراجعه کنند و یا با شماره ۰۷۱۵۲۴۴۸۹۷۹ تماس بگیرند. این کتابخانه از شنبه تا چهارشنبه، از ساعت ۷:۳۰ تا ۱۹، به روی مشتاقان باز است.
من با قدمهایی آرام وارد کتابخانه عمومی عظیمی گراش شدم. درست همان لحظه، دو تا از دوستانم را دیدم که کنار هم ایستاده بودند و با هم حرف میزدند. با دیدن من، لبخند زدند و به سمتم آمدند تا سلام و احوالپرسی کنند.
مهدی پورغفور مسئول کتابخانه عمومی عظیمی گراش که قدیمیترها آن را با نام کتابخانه عمومی محبی میشناسند، در ابتدا از عاملی که باعث شد در کتابخانه مشغول به کار شود توضیح داد: «رشته دانشگاهی من زبان و ادبیات فارسی بود. کم و بیش به کتاب علاقه داشتم، اما زمانی که تحصیلات دانشگاهیام را تمام کردم، کتابخانه عمومی عظیمی اولین جایی بود که به نیرو احتیاج داشت. همچنین به دلیل دغدغههای فرهنگی که داشتم تصمیم گرفتم در سال ۱۳۹۴ در کتابخانه مشغول به کار شوم. در این کتابخانه ۲۳ هزار و ۳۹۶ جلد کتاب وجود دارد و کتابخانه عمومی عظیمی حدود ۵۰۰۰ عضو دارد که از این میان ۹۱۴ نفر عضویت فعال دارند.»
کتابخوانی برای انسان یک نوع نیاز است
وی نظرش را در مورد معنای کتاب چنین بیان کرد: «به نظر من کتابخوانی یک نوع نیاز است و فکر میکنم تا کسی احساس نیاز نکند به سمت کتاب نمیرود. هر فردی متناسب با دغدغههایی که دارد یک سبک مطالعه را برای خودش انتخاب میکند. به نوعی فرد مسئله ذهنیاش را با مطالعه حل میکند.»
او از نقش مطالعه کتاب در زندگی مردم سخن گفت: «البته در حال حاضر مطالعه کتاب در بین مردم بسیار کمرنگ شده است و کمتر کسی پیدا میشود که به کتاب توجه بکند. توصیه من به خانوادهها این است که فرزندان خود را با کتابهای بیشتری آشنا کنند.»
مسئول کتابخانه از شرایط عضویت در کتابخانه عمومی عظیمی صحبت کرد: «عضویت افراد در کتابخانه یک ساله است و کودکان زیر ۷سال و والدین آنها میتوانند به صورت رایگان در کتابخانه عضو بشوند. افراد ۷ تا ۱۲سال عضویت نیمبها یعنی ۱۵ هزار تومانی را دارند و افراد ۱۲سال به بالا حق عضویت تمامبها ۳۰ هزار تومانی را باید پرداخت کنند. هر فردی میتواند به مدت دو هفته پنج کتاب امانت بگیرد. تمامی کتابها را هم میتوانیم مجدد تمدید کنیم. جریمه دیرکرد برای هر کتاب ۵۰۰ تومان است.»
بیشترین اعضای مراجعه کننده کودکان و نوجوانان هستند
پورغفور از بیشترین گروه سنی که به کتابخانه مراجعه میکنند صحبت کرد: «افرادی که به ما مراجعه میکنند، بیشتر سنین کودکان و نوجوانان هستند. فکر میکنم دلیل اصلی اینکه خیلی از افراد به مطالعه بیمیل هستند این باشد که انگیزه کافی مطالعه در وجودشان شکل نگرفته است.»
وی از برنامههایش برای هفته کتاب و کتابخوانی و روز کتابدار گفت: «در واقع برنامهای که ما برای این روز پیشبینی کردهایم، نقد و بررسی کتاب و بازدید از مدارس متوسطه اول خواهد بود تا در مورد نحوه کتابخوانی و… صحبت کنیم. کتابهای داستانی در کتابخانه ما بیشترین طرفدار را دارد و ما سعی میکنیم بر روی معرفی چنین کتابهایی تمرکز کنیم.»
اساسیترین چالش ما کمبود نیرو است
او بزرگترین چالش کتابخانه را چنین دانست: «از افراد باتجربه مشورتهای زیادی گرفتهایم. اما سالهای زیادی است که ما با مسئله کمبود نیرو روبهرو هستیم که اساسیترین چالش ماست.»
مسئول کتابخانه عمومی عظیمی از امانتداری افراد در کتابها توضیح داد: «موردهایی بوده است که فرد کتابی را به خانه برده است، اما زمانی که کتاب را بازگردانده است، کتاب آسیب دیده بود. اما پس از پیگیری متوجه شدیم که آسیبدیدگیها عمدی نبوده است و بیشتر کتابها در دسترس کودکان قرار گرفته بوده است.»
پورغفور در پایان عنوان کرد: «تا جایی که یادم است از زمان دانشآموز بودنم مطالعه کتاب را آغاز کردم و اولین کتابی که خواندم «داستان راستان» بود. امروزه فضای مجازی در تنبلی افراد برای مطالعه کتاب تاثیرهای زیادی دارد، آرزو دارم که درصد بیشتری از مردم به کتابخوانی روی بیاورند. همچنین توصیه میکنم که افراد به علمآموزی اهمیت بیشتری بدهند.»
حسین رضاییان کتابدار کتابخانه عمومی عظیمی شهرستان گراش توضیح داد: «از شهریورماه سال ۱۳۹۵ تاکنون کتابدار کتابخانه عمومی عظیمی هستم. کتابدار بودن من در کتابخانه کاملا بر حسب اتفاق بود.»
اگر چالش نیاز مالی و کمبود نیرو حل بشود کتابداری شغل خوبی است
وی ادامه داد: «اگر نیازهای مالی و کمبود نیروهای کتابخانه حل شود، کتابداری شغل خوب و مناسبی است. مهم ترین درسی که کتابخانه به من آموخت، قناعت در زندگی بود.»
او از شیوه ترغیب افراد توسط کتابدار در ترویج فرهنگ مطالعه توضیح داد: «ما کتابدارها سعی میکنم در مدرسه، مساجد و مکان های عمومی و… افراد را به مطالعه کتاب دعوت کنیم.»
کتابدار کتابخانه عمومی عظیمی در پایان تاکید کرد: «از نظر من کتابخانهها تنها باید محل مطالعهی افراد باشد، افرادی که به کتابخانهها مراجعه میکنند اکثرا جهت شرکت در مطالعهی کنکوری حضور پیدا میکنند، چرا که کنکور قرار است آینده و سرنوشتشان را رقم بزند.»
علاقهمندان به کتاب و کتابخوانی میتوانند جهت عضویت در کتابخانه عمومی عظیمی گراش به آدرس مرکز شهر، خیابان امام، کوچه مخابرات رو به روی مقبره شیخ عبدالله، مراجعه کنند و یا با شماره ۰۷۱۵۲۴۴۲۲۳۰ تماس بگیرند. این کتابخانه از شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۷:۳۰ الی ۱۹ به روی مشتاقان باز میباشد.
طاهره میرزایی مسئول کتابخانه ابنسینا و تک کتابدار بخش ارد است که با او مصاحبه تلفنی داشتیم.
طاهره میرزایی مسئول کتابخانه و تک کتابدار بخش ارد از شغل دومش هم صحبت کرد: «من علاوه بر مسئولیت کتابخانه عمومی ابنسینا و شغل کتابداری، مشغول طراحی و برنامه نویسی برای شرکتهای خصوصی هستم.»
کتابخانه محیطی مناسب برای خانمهاست
وی از علاقه به کتابداری توضیح داد: «من به کتاب علاقه زیادی داشتم. البته کتابخانه محیطی آرام و فرهنگی دارد و برای خانمها هم بسیار مناسب است. به همین دلیل علاقه ام برای کار در کتابخانه دوچندان شد.»
او از معنای کتاب صحبت کرد: «اگر بخواهم دلی پاسخ بدهم باید بگویم که کتاب یعنی احساس و ارتباط. چون من زمانی که کتابی را مطالعه میکنم، در واقع دارم چکیده فکر و احساس نویسنده را میخوانم.»
باید با فعالیت فرهنگی نقش کتابخوانی را پررنگ کنیم
مسئول و کتابدار کتابخانه عمومی ابنسینا ارد از نقش کتابخانه در زندگی مردم صحبت کرد: «متاسفانه در جامعه نقش کتابخانه کمرنگ شده است اما ما باید سعی کنیم که با فعالیتهای فرهنگی متنوع این نقش را پررنگ کنیم.»
میرزایی با لبخند از شرایط عضویت در کتابخانه عمومی ابنسینا توضیح داد: «شرایط خاصی ندارد. شرایط عضویت همانند دیگر کتابخانههاست. زمانی که اطلاعات شناسنامهای فرد را وارد سیستم بکنیم، فرد عضو کتابخانه محسوب میشود.»
وی افزود: «در روزگاری که کمتر کسی به کتاب توجه میکند سعی میکنم با افرادی که اهل مطالعه هستند صحبت کنم تا انگیزهام را جهت کار در کتابخانه و کتابداری از دست ندهم.»
شاید بیمیلی به کتابخانه، به دلیل نبود کتاب متناسب با سن افراد است
او به مراجعه کنندگان اشاره کرد: «در این کتابخانه بیشتر کودکان و نوجوانان مراجعه کننده ما هستند. فکر میکنم شاید دلیل بیمیلی افراد به کتاب و کتابخانه، نبود کتابی متناسب با سن و سال و سلیقه آنهاست. حدود ۱۰ هزار جلد کتاب در کتابخانه ما موجود است و این کتابخانه ۲۵۸ عضو فعال دارد.»
مسئول و کتابدار کتابخانه ابنسینا ارد از برنامهاش در هفته کتاب و کتابخوانی گفت: «برای این روز برنامههای متنوعی را در نظر گرفتهایم. مثلا قصه گویی داریم برای نسلی که کمتر به کتاب اهمیت میدهند. برنامه دیگر هم عنوان «کتابدار شو» دارد و تصمیم دارم در ساعات مختلف از بچههایی که به کتابخانه مراجعه میکنند، به عنوان کتابدار استفاده کنم و مسئولیت بیشتری را به آنها بدهم تا بدانند که کتابدار بودن چه حسی دارد.»
بزرگترین چالش ما نداشتن منابع جذاب کتاب است
وی عنوان کرد: «در حال حاضر کتابهای کودکان و کتابهای روانشناسی بیشترین طرفدار را بین اعضای ما داشته است. همچنین بزرگترین چالش ما نداشتن منابع جذاب کتاب است.»
مسئول و کتابدار کتابخانه عمومی ابن سینا برای نسل جوان پیامی داشت: «واقعا کتاب دنیای جالبی است. کتابخانه جایی است که میشود در هنگام ناراحتی و بیکسی به آن پناه برد. سعی کنید همیشه کتاب بخوانید حتی اگر آن مطالعه، یک صفحه باشد.»
علاقهمندان به کتاب و کتابخوانی میتوانند برای عضویت در کتابخانه عمومی ابنسینا به آدرس بخش ارد، محلهی اسلامآباد جنب آموزشگاه ابتدایی مراجعه کنند و یا با شماره ۰۷۱۵۲۴۹۲۳۸۲ تماس بگیرند. این کتابخانه از شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۷:۳۰ تا ۱۹ به روی مشتاقان باز است.
در دنیای پیشرو کتابخانهها باید نقش تازهای داشته باشند. گام اول برای بهروز شدن کتابخانههای گراش در کتابخانه آبشار اندیشه برداشته خواهد شد باید دید که برنامه اداره کل کتابخانههای عمومی برای باز طراحی این کتابخانه به کجا خواهد رسید.
