هفتبرکه: نمایش «الیور تویست» اقتباسی از رمان معروف چارلز دیکنز به کارگردانی حسین پارسایی را میتوان یکی از نمونههای موفق نمایش موزیکال در ایران برشمرد. این نمایش که در پاییز ۱۳۹۶ با بازیگرانی چون هوتن شکیبا، نوید محمدزاده، مهناز افشار، آتیلا پسیانی و سعید چنگیزیان به روی صحنه رفت، هم نظر منتقدان را جلب کرد و هم در گیشه موفق بود. به بهانهی چهل و دومین جلسه «تماشا»، این نمایش موزیکال روز چهارشنبه ۲۰ دیماه ۱۴۰۲ پخش و نقد و بررسی شد. اسماعیل فقیهی، داستاننویس، با بحثی با عنوان «تئاتر موزیکال و سنت اقتباس» از طریق اسکایپ مهمان این جلسه بود.
نمایش «الیور تویست» را محمدرضا کوهستانی از رمان معروف چارلز دیکنز و همچنین فیلم موزیکال «الیور» به کارگردانی کارول رید بازنویسی و دراماتورژی کرده است. خود او نیز ترانههای نمایش را بر روی آهنگهای آن فیلم ساختهی لیونل بارت نوشته است. بردیا کیارس رهبر ارکستر این نمایش است.
اسماعیل فقیهی در ارتباط اسکایپی با حاضران در جلسه، در مورد اقتباس از آثار بزرگ ادبی به یک نکتهی کلی اشاره کرد: «کتابخوانها معمولا ارتباط خوبی با فیلم اقتباسی نمیگیرند. موقعی که شما کتاب را میخوانید و بعد با فیلم مقایسه میکنید، میبینید خیلی از جاهای خوب حذف شده است، چون برای مدیوم فیلم ناهماهنگ، خستهکننده یا پرخرج است. اقتباس و ترجمه از این نظر با هم شباهت دارند: در هر دو، چیزهایی از دست میرود و روح اثر کشته میشود. مثلا شروع رمان «داستان دو شهر» از چارلز دیکنز با شعر قشنگی است که در فارسی حسش درک نمیشود.»
اما او نمایش «الیور تویست» را نمونهی موفقی از اقتباس دیده بود: «من با دید منفی نمایش را شروع کردم، ولی هر چه جلوتر رفت، دیدم این را هم میتوان جزو اقتباسهای خوب قرار داد. فیلمی که امشب دیدیم، کلا فرمتش عوض شده است و از یک متن ادبی به تله تئاتر تبدیل شده و با روح سینمایی سازگار شده است. تولید این نمایش نیز در سطح حرفهای بود. این مساله در عوض شدن صحنهها مشخص بود.»
فقیهی علاوه بر کتاب، به منبع دیگر اقتباس برای نمایش «اولیور تویست» نیز اشاره کرد: «در خود فیلمتئاتر هم ذکر شده است که این نمایش از روی فیلم «الیور!» کارول رید در سال ۶۸ گرفته شده است. اینجا بدون این که داستان اصلی را تغییر بدهند، خیلی خوب شاخ و برگهای آن را هرس کرده بودند، مثلا برادر الیور که شخصیت مهمی در رمان است، اینجا کاملا حذف شده بود. رمان اولیور تویست فضای شادی ندارد ولی در اینجا کمی شادتر و فانتزیتر میشود. البته صحنههای اسلپاستیکی که در بخشهای از نمایش بود، خیلی با فضای کتاب جور در نمیآمد. شخصیتپردازی و طنزی که در پسزمینهی بازیها و ترانهها بود، بخصوص در شخصیت فاگین با بازی هوتن شکیبا، خوب و یکدست بود. یکی از دلایلی که ترانههای نمایش چندان ریتمیک و به گوش فارسیزبانان آشنا نبود، وفادار ماندن گروه به موسیقی اصلی فیلم و استفاده از ریتمهای زبان انگلیسی بود.»
او جایگاه اقتباس در تئاتر موزیکال را نیز اینگونه جمعبندی کرد: «آثار کلاسیک منبع همیشگی برای اقتباس از جمله برای نمایشهای موزیکال است، منتها به شرطی که نعل به نعل کپی نکنید. اگر متن اقتباسی خیلی به متن کتاب وفادار باشد، مسلما نمیتواند همهی جنبههای اثر را نمود بدهد. در فیلم، عناصر متفاوتی نسبت به کتاب وجود دارد، از جمله نور و موسیقی و زاویه دوربین و…. گاهی چند صفحه توصیف کلامی در یک فریم از فیلم بیان میشود.»
این دومین جلسه از دورهی هفتجلسهای تئاتر موزیکال است که از طرف انجمن نمایش گراش برگزار میشود. در این دوره نیز همانند دورههای پیشین، هفت فیلمتئاتر در این ژانر نقد و بررسی، و در انتها به شرکتکنندگان در دوره، گواهی شرکت معتبر اعطا خواهد شد. اسپانسر این برنامه هایپر گلستان، حامی هنر و هنرمندان است.