هفت‌برکه – فرشته صدیقی: چندی پیش، شهر از شنیدن خبر ایست قلبیِ احسان فروزان در شوک فرو رفت. اما مرگ این جوان به خاطر مشکل قلب، نه اولین مورد از این اتفاقات بوده و متاسفانه نه آخرینش. اگر لحظه‌ای به حافظه مراجعه کنیم، نام جوانان زیادی به ذهن می‌آید که با مشکل قلبی از دنیا رفته‌اند. دکترها می‌گویند اگر مراقب نباشیم، این خبرها را در آینده هم خواهیم شنید، چون بیماری‌های قلبی مختص افراد سالمند نیست و آمار ابتلای جوانان به مشکلات قلبی نیز در حال افزایش است.
طبق پژوهش‌های علمی، پس از تصادفات جاده‌ای، بیشترین آمار مرگ‌ومیر مربوط به مشکلات و بیماری‌های قلبی است. مشکلاتی که اگر جدی گرفته و برای کنترل و درمانش سریع اقدام شود، احتمال حادث شدن این اتفاقات تلخ به مراتب کاهش می‌یابد.
نشانه‌ها گاهی پنهانند
احسان فروزان که به عنوان مدیر خوش‌روی فروشگاه فروزان کالا برای گراشی‌ها آشنا بود، ۱۶ مهرماه ۱۴۰۲ در ۳۶ سالگی درگذشت. احسان شنبه ۱۵ مهرماه با احساس درد در ناحیه قفسه سینه به بیمارستان گراش مراجعه کرد و پس از عارضه ایست قلبی و احیا، با بالگرد به بیمارستان فسا اعزام شد. اما عمل استنت‌گذاری در فسا نیز بی‌نتیجه بود.
«احسان کوچکترین سابقه یا حتی علائم هشدار و به اصطلاح ریسک-فاکتوری نداشت. سالم بود.» این را دکتر عبدالرضا ایزدی، پزشک عمومی و از اقوام نزدیک مرحوم فروزان، می‌گوید و ادامه می‌دهد: «او ساعاتی بعد از اینکه دچار یک سوزش مختصر اما پیش‌رونده دقیقاً در ناحیه‌ی معروف به سرِ دل شده بود، شخصاً به اتفاق برادرش به اورژانس بیمارستان گراش مراجعه کرد. اما لحظاتی پس از معاینات و انجام نوار قلب، همان‌جا و در اورژانس دچار ایست قلبی-تنفسی شد. با یک احیای موفق که با تلاش فراوان و چشمگیر پرسنل زحمت‌کش اورژانس و در رأس آن آقای دکتر عونی انجام شد، برگشت و جهت ادامه‌ی درمان و انجام آنژیوپلاستی کرونر توسط اورژانس هوایی به بیمارستان فسا اعزام شد، اما ناباورانه یک روز بعد درگذشت.»
دکتر سعید عونی، متخصص قلب و عروق در بیمارستان امیرالمومنین علی(ع) گراش، در مورد اتفاقی که برای احسان فروزان افتاد، توضیح می‌دهد: «آقای فروزان ساعت ۶ صبح به اورژانس مراجعه کرد. طبق شرح حالی که خودش داد، از شب قبل کمی درد و سنگینی در ناحیه قفسه سینه داشت که آن را قابل تحمل عنوان نمود. پس جدی نگرفته بود و اول صبح با علائمی شدیدتر مراجعه کرد. نوار قلب اولی که گرفته شد تغییرات زیادی را نشان نمی‌داد، ولی با توجه به درد تیپیک قلبی، درمان دارویی شروع شد و اقدامات لازم انجام گرفته بود. حدود نیم ساعت بعد از ورودش به اورژانس، دچار ایست قلبی شد و بلافاصله عملیات احیا را شروع کردیم. پس از CPR و ماساژ قلبی، علائم حیاتی برگشت و احیا شد اما با افت فشار شدیدی مواجه بودیم. سریعاً از بیمارستان فسا پذیرش گرفتیم و پروسه اعزام هوایی جهت آنژیوپلاستی به بیمارستان فسا انجام شد.»
می‌پرسم چیزی که ذهن من و دیگر همشهریان را درگیر کرد این بود که چرا اقدامات اساسی یا همان آنژیوپلاستی در خود بیمارستان گراش انجام نشد که زمان طلایی از دست نرود و شانس زنده ماندن آن عزیز بیشتر شود؟
دکتر عونی جواب می‌دهد: «آنژیوگرافی یک اقدام تشخیصی است و ما هر زمان امکان انجامش را در بیمارستان گراش داریم. اما در مورد بیماران با سکته حاد قلبی مثل مرحوم فروزان، این عمل کاربردی ندارد و کمکی نمی‌کند. به آنژیوپلاستی نیاز است که یک اقدام درمانی است و صرفاً توسط فوق تخصص آنژیوپلاستی یا فوق تخصص استنت‌گذاری انجام می‌شود. در آن ساعت و شرایط، ما به چنین شخصی دسترسی نداشتیم. پس ایشان را برای ادامه‌ی روند درمان اعزام کردیم. به محض رسیدن‌شان به بیمارستان فسا تحت عمل و اقدامات لازم قرار گرفت. برایش استنت‌گذاری انجام شد. ولی متأسفانه به دلیل شرایطی خاص از دست‌شان دادیم.»
تنها یک هفته بعد از ازدواج…
ده سال پیش، هشتم آبان ۱۳۹۲، مرگ مجتبی پولادسنج با مشکل قلبی نیز یک شوک جمعی به شهر وارد کرد، بخصوص به این خاطر که تنها یک هفته از ازدواجش می‌گذشت.
برادرش در مورد بیماری مجتبی این‌گونه می‌گوید: «سال ۸۳ یا ۸۴ دچار درد در ناحیه قفسه سینه شد و به دکتر مراجعه کرد. تشخیص دکتر، ضعیف شدن عضلات قلب به علت تجمع چربی اطراف آن بود. برای کنترل و درمان این مشکل، نصب باطری را توصیه کرد. باطری را از یزد تهیه کردیم و عمل انجام شد. باطری از نوعی بود که با حس کردن ضعف در پمپاژ خون و کند شدن ضربان، با وارد کردن حالتی شبیه شوک الکتریکی، باعث تنظیم کارکرد قلب می‌شد. به یاد دارم روزی با هم مشغول بازی فوتبال بودیم. کمی که گذشت، مجتبی دچار تنگی نفس شد و توانش را از دست داد. لحظه‌ای بعد، باطری عمل کرد و مجتبی از شوک واردشده چند سانت به عقب پرت شد. سال ۹۱ به علت نقص باطری، مجبور به تعویض آن شدیم.»
او در مورد اتفاقی که به مرگ مجتبی منجر شد می‌گوید: «سال بعد در تاریخ دوم آبان ازدواج کرد. پس از آن همه درد و سختی که پشت سر گذاشته بود، همگی از این اتفاق خوشحال بودیم. اما این شادی دوامی نداشت. دقیقا یک هفته بعد، در شب عروسی برادر خانمش، حوالی ساعت ۱۲ به علت جنب‌وجوش زیاد دچار مشکل جدی شد. او را سریع به اورژانس رساندیم. اقدامات درمانی اولیه صورت گرفت اما ساعتی بعد حالش رو به وخامت رفت. نظر پزشک معالج، پخش شدن عفونت در کل بدن بود. او را بی‌هوش کردند تا عفونت را خارج کنند. اما متاسفانه دیگر به هوش نیامد و برای همیشه ما را ترک کرد.»
شیوع مشکلات قلبی در بین جوانان
از دکتر ایزدی در مورد شیوع مشکلات قلبی در بین جوانان پرسیدیم. او جوابی متعادل‌کننده داد: «ببینید، تمامی علائم و عوامل ایجادکننده‌ی سکته‌ی قلبی در جوانان، دقیقا مشابه دیگر سنین است. اما از آنجایی که در تمام دنیا، روزانه آمار ابتلای جوانان به سکته‌ی قلبی رو به افزایش است، باید نسبت به علائم هشیارانه‌تر عمل کرد تا بتوان اقدامات لازم جهت پیشگیری و درمان را به موقع انجام داد.»
دکتر ایزدی این علائم را اینطور برمی‌شمرد: «علائمی مثل درد شدید در ناحیه‌ی سینه، دست و حتی معده، تعریق زیاد همراه با تهوع و استفراغ و احساس گرفتگی گردن از شایع‌ترین نشانه‌های سکته‌ی قلبی در جوانان است. حمله‌ی قلبی در هر سنی ممکن است رخ بدهد و فاکتور سن دیگر تقریبا اهمیت بالایی در این مورد ندارد. اما اگر فردی سابقه و زمینه‌ی ژنتیکی دارد باید بیشتر دقت کند و معاینات دوره‌ای را جهت پیشگیری داشته باشد.
«به جز زمینه‌ی ارثی، دلایل و عوامل دیگری هم برای حمله‌ی قلبی وجود دارد؛ از جمله رژیم غذایی ناسالم، اضطراب دائم و فشارهای روانی و افسردگی درمان نشده، مصرف دخانیات، دیابت و فشار خون کنترل‌نشده. اخیراً ابتلا به بیماری کووید ۱۹ نیز به عوامل خطر برای سکته قلبی اضافه شده است.»
دکتر ایزدی در نهایت تاکید می‌کند: «اینکه سکته قلبی مختص افراد مسن و سالمندان است، اکنون دیگر جایگاهی ندارد. بله، تا حدود یک دهه پیش، مرگ ناگهانی جوانان به دلیل مشکلات قلبی از موارد نادر بود و حملات قلبی بیشتر با نقص‌های مادرزادی قلب ارتباط داشت. اما شرایط در حال حاضر فرق کرده است. طبق آمار موجود، از هر پنج نفر بیمار با علائم حمله‌ی قلبی، یک نفر دارای سن کمتر از ۴۰ سال است.»
استرس است، رفع می‌شود…
فاطمه یوسفی، روزنامه‌نگار هفت‌برکه، سال گذشته مادرش را بر اثر ایست قلبی از دست داد. او در مورد این اتفاق می‌گوید: «دو ماه پیش از آن اتفاق تلخ، مادر را با علائم تنگی نفس و تپش قلب به اورژانس رساندیم. یک شب را در بیمارستان تحت نظر گذراند. پس از انجام یک سری آزمایش‌ها و گرفتن نوار قلب، نظر پزشکان این بود که عوارض ناشی از استرس و اضطراب است و مشکل خاصی نیست. روز بعد با تعدادی قرص آرامبخش از بیمارستان مرخص شد. و مجدداً دو ماه بعد همان علائم برگشتند. باز هم تپش قلب و تنگی نفس و این سری ضعف شدید، بی‌حالی، درد معده و بی‌اشتهایی به غذا نیز اضافه شده بود. به صورتی که حتی قدرت انجام کارهای شخصی و روزانه را نداشت. اصرار داشتیم برای بررسی دقیق‌تر به پزشک مراجعه کنیم اما توجیهش برای مقاومت این بود که «باز هم حرف‌های قبلی را می‌شنویم و برمی‌گردیم. همان استرس و اضطراب است و رفع می‌شود.» و این عذاب رهایم نمی‌کند که چرا به زور هم که شده مجبورش نکردم که پیگیری کند!»
یوسفی ادامه می‌دهد: «یک هفته پس از بازگشت علائم، یعنی دقیقا اول مهرماه سال ۱۴۰۱ تنگی نفس به حدی رسیده بود که به سختی حرف می‌زد. ساعت ۳ بعد از ظهر، خواهرم پرسید: مامان زنگ بزنم اورژانس؟ بر خلاف همیشه بدون هیچ مقاومتی قبول کرد. حدود ۲ دقیقه قبل از رسیدن اورژانس، روی دستان خودم بی‌هوش شد. عملیات احیا توسط پرسنل اورژانس در منزل خودمان صورت گرفت اما موفقیت‌آمیز نبود و مجبور شدند با تنفس مصنوعی تا رسیدن به بیمارستان او را نگه دارند. ظاهرا در بیمارستان هم پس از CPR یک بار احیا می‌شود، ولی این بار برای همیشه نفس گرمش به خاموشی گذاشت و آرزوی یک لحظه دیدن و لمسش تا ابد بر دل داغدارمان ماند.»
سن ابتلا به بیماری قلبی در حال کاهش است
دکتر عونی، متخصص قلب و عروق، تاکیدها و توصیه‌هایی جدی در زمینه‌ی مشکلات قلبی دارد: «شیوع بیماری‌های قلبی عروقی در جهان رو به افزایش و سن ابتلا و درگیری به آن رو به کاهش است. دلیل آن هم خیز پرسرعت فاکتورهای خطر یا همان ریسک‌فاکتورها به سمت صعود است، از جمله مواردی از قبیل دیابت، فشار خون بالا، سبک زندگی و رژیم غذایی ناسالم، استرس‌های موجود، مصرف دخانیات حتی در سنین پایین، چربی خون بالا، کم‌تحرکی، چاقی و….»
دکتر عونی در مورد انواع بیماری‌های قلبی هم می‌گوید: «بیماری‌های قلبی را به چند دسته می‌توان تقسیم کرد که مهمترین آن‌ها گرفتگی عروق کرونر یا رگ‌های تغذیه‌کننده‌ی قلب، بیماری‌های دریچه‌ای قلب، آریتمی‌ها یا نامنظمی‌های ضربان، مشکلات عضلات قلب و نارسایی قلبی هستند.»
متخصص قلب و عروق تاکید می‌کند: «در هر سن و سالی که هستید، هشدارها را نادیده نگیرید. ما بیمارهایی داشته‌ایم در محدوده‌ی سنی ۲۰ تا ۳۰ سال که دچار سکته حاد قلبی شده و نیاز به درمان‌های جدی و فوری داشته‌اند. اگر نشانه‌ها و ریسک‌فاکتورهایی را که ذکر شد دارید، هرگونه علامت را جدی بگیرید و پیگیری‌های لازم را در اسرع وقت داشته باشید. نگذارید دیر شود.»
توصیه‌های متخصص قلب و عروق
فشار خون را جدی بگیرید.
حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد افراد به درجاتی از فشار خون بالا مبتلا هستند که تعداد زیادی حتی خودشان نیز اطلاع ندارند و اقدامی جهت کنترل و درمان آن انجام نمی‌دهند. تا چند سال پیش، بر اساس سن، فشار خون مناسب افراد را دسته‌بندی می‌‌کردند. اما برای تشخیص فشار خون بالا، سن ملاک نیست. برخلاف مطالعات گذشته که در افراد بالای ۶۰ سال، فشار خون ماکسیمم تا حد ۱۴ یا ۱۵ را نیازمند درمان نمی‌دانستند. در هر سن و سالی که باشید، فشار ماکسیمم بالای ۱۲ و مینیمُم بالای ۸ غیر طبیعی و نیازمند پیگیری قلمداد می‌شود.
علائم بیماری گرفتگی رگ‌های قلب را بشناسید
شایع‌ترین و مهمترین علامت، درد قفسه‌ی سینه است اما هرگونه درد را در محدوده‌ی فک تحتانی تا ناف که بیش از ۲ دقیقه ادامه یابد، باید جدی گرفت چون می‌تواند مربوط به قلب باشد. اما عمدتاً درد ناشی از حمله‌های قلبی، به صورت درد یا سوزش یا احساس سنگینی و فشار در ناحیه پشت جناق سینه، سمت چپ قفسه سینه یا سر معده است که می‌تواند به دست چپ یا راست، کتف، پشت قفسه سینه نیز تیر بکشد و همراه با تهوع، استفراغ، تنگی نفس و سرگیجه باشد. در افراد دیابتی، تنگی نفس می‌تواند معادل درد در قفسه‌ی سینه باشد. تنگی نفس در حال فعالیت و در مرحله‌ی شدیدتر آن در حالت استراحت نیز نیاز به پیگیری سریع دارد.
نشانه‌های سکته حاد قلبی را جدی بگیرید
در صورت داشتن علائم قلبی، مخصوصا درد قفسه سینه، هرچه زودتر جهت بررسی و درمان مراجعه کنید. در صورت داشتن درد قفسه سینه با مشخصات ذکر شده، حتما با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید تا در صورت نیاز، سریع به مرکز درمانی منتقل شوید و اقدامات لازم شروع شود چون تأخیر در شروع درمان در موارد سکته حاد قلبی می‌تواند منجر به عوارض جبران‌ناپذیری شود و درصورتی که درمان به موقع انجام گیرد، می‌توان تا حد امکان جلوی این مشکلات را گرفت.
سکسکه‌ی مکرّر و ممتد، درد شکمی و سوزش سرِ دل که در بسیاری مواقع به معده نسبت داده می‌شود هم می‌تواند از علائم هشداردهنده‌ی مشکل قلبی باشد.
لطفاً احیای قلبی را یاد بگیرید.
در پایان، تأکید می‌کنم که همه باید اصول پایه‌ای احیای قلبی را بلد باشند. این یادگیری می‌تواند بسیار حیاتی و کمک‌کننده باشد. باید آموزش داده شود که شخص بتواند در مواجهه با بیماری که دچار ایست قلبی شده، سریع وارد عمل شود. شاید تا رسیدن اورژانس یا انتقال وی به بیمارستان، زمان از دست برود و فرصتی برای جبران باقی نماند.
