هفت برکه (گریشنا): امسال قرار نیست بپرسیم که در روز درختکاری چند نهال توزیع یا کاشته می‌شود. امسال از شهرداری و منابع طبیعی پرسیده‌ایم، چند درصد از نهال‌های کاشته شده‌ی روز درختکاری در سالهای پیش هنوز زنده و سبزند؟ به نظر شما آیا جواب این سوال را می‌دانند؟
۱۵۰ سال پیش مورتون که علاقه‌ی زیادی به طبیعت و درختان داشت به فکرش رسید که روزی را در تقویم به روز درختکاری و منابع طبیعی اختصاص دهد. کاشت یک میلیون درخت طی یک روز در آمریکا ثمره‌ی فکر سبزی بود که به ذهن او رسید. ایده‌ی او برای احترام به طبیعت آن قدر مورد توجه قرار گرفت که کشورهای دیگر دنیا نیز به فکر انجام درختکاری و اضافه کردن این روز در تقویم‌های خود افتادند. اما در طول زمان این مناسبت نیز در تله‌ی ظاهرسازی و مراسم‌های تشریفاتی از مسیر اهداف اصلی خود دور شد.
در ایران هرسال ۱۵ تا ۲۲ اسفند ماه به عنوان هفته‌ی منابع طبیعی نامگذاری شده است و ۱۵ اسفند اولین روز این هفته، روز درختکاری است.
توزیع نهال‌ها و درختچه‌های رایگان از طرف شهرداری و اداره منابع طبیعی بین مردم، تشکیل کمپین‌ها و گروه‌هایی برای کاشت درخت در این روز، درختکاری در نقاط مختلف شهر توسط مسئولین، دانش‌آموزان و سایر مردم و … برنامه‌هایی است که هر سال در این روز انجام می‌شود. این برنامه‌های تکراری امسال هم اجرا خواهد شد.
مصطفی شادرام:گرفتن آمار از وضعیت نهال‌های کاشته شده کار سختی است
مصطفی شادرام، روابط عمومی منابع طبیعی و آبخیزداری اولین فردی است که به سراغ او می‌رویم. توسعه‌ی فضای سبز خارج از محدوده‌ی شهر و کنترل ریزگردها وظیفهی اصلی این اداره در حیطه‌ی درختکاری است. درختکاری در تنگ آب یکی از چالش‌هایی بود که این اداره با آن مواجه شد. تاخیر در این پروژه انتقادهایی را برای این اداره به دنبال داشت. شادرام می‌گوید:«سال ۹۵ تعدادی درخت و نهال در تنگ آب کاشته شد که متاسفانه عده‌ای به صورت شبانه و با ادعای مالکیت زمین این نهال‌ها را از خاک درآوردند و حتی تابلوی اطلاعات پروژه را هم بردند. سال ۹۶در روز درختکاری بار دیگر در این نقطه درختکاری انجام شد. با این تفاوت که این بار اداره کل منابع طبیعی با تصویب طرح جنگل‌کاری باعث شد این پروژه در زمین ۲۵۰ هکتاری و به صورت وسیع‌تر و با تعداد نهال‌های بیشتر اجرایی شود. حالا اگر به سمت جاده تنگ آب بروید می‌توانید این درختان را در دو طرف جاده مشاهده کنید.»
او با اشاره به این موضوع که نهال‌هایی که تولید و کاشته می‌شود صرفا به پارک جنگلی تنگ آب خلاصه نمی‌شود، ادامه داد:«پروژه‌ی جنگل‌کاری در تنگ آب تنها پروژه‌ای نیست که ما دنبال به سرانجام رساندن آن هستیم. پروژه‌های دیگری هم است که بسته به شرایط ممکن است یک ساله و یا بعضی از آنها طی چند سال به اتمام برسد. مثلا ما پروژه‌هایی در ارد، آغصه و فداغ داریم که زمین‌های چند ده هکتاری به کاشت درخت اختصاص پیدا کرده است و خیلی از این پروژه‌ها در حال حاضر سبز هستند و البته در مراحل مختلف. یک پروژه ممکن است یک ساله تمام شود و یکی ممکن است مثل پارک جنگلی گراش، به نتیجه رسیدن آن چندین سال زمان لازم داشته باشد.»
شادرام با بیان این که نوع نهال‌هایی که اداره‌ی منابع طبیعی در روز درختکاری بین مردم توزیع می‌کند یا می‌کارد با نهال‌هایی که از طرف شهرداری توزیع و کاشته می‌شود متفاوت است، می‌گوید:«در روز درختکاری تعدادی نهال توسط منابع طبیعی و شهرداری توزیع می‌شود البته متناسب با نوع فعالیت و اهداف این دو اداره نوع نهال‌هایی که تحویل مردم می‌دهند نیز متفاوت است. مثلا اهداف اداره منابع طبیعی بیشتر کنترل ریزگردها، توسعه فضای سبز خارج از محدوده شهر است و به تناسب آن ما از نهال‌هایی استفاده می‌کنیم که نسبت به کم آبی و شدت گرما، مقاوم باشند در خاک گراش و در هر شرایطی قابلیت رشد داشته باشند و عمدتا از گونه‌های بومی استفاده می‌کنیم. به جز درخت کنار بیشتر درختانی که کاشته می‌شوند ثمرده نیستند و در واقع غیر مثمر هستند و توزیع و کاشت این نهال‌ها با هدف بیابان زدایی، تثبیت خاک‌های روان و جلوگیری از فرسایش خاک است. شرایط نگهداری آن نیز به گونه‌ای است که معمولا یک تا دو سال نیاز به مراقبت و آبیاری به صورت مستقیم دارد و در نهایت گیاهان خود را تثبیت می‌کنند و با طبیعت این جا سازگار می‌شوند و با آب باران و بارندگی‌های طبیعی رشد پیدا می‌کند و نیاز به مراقبت خاصی ندارند.»
او بار دیگر به شاخصه‌هایی که نهال‌ها بر اساس آن انتخاب و بین مردم توزیع می‌شوند اشاره کرد و گفت:«ما در اداره منابع طبیعی یک کمیته کارشناسی داریم که برای موضوعات مختلف در این کمیته تصمیم‌گیری می‌شود. معمولا در این کمیته تصمیم می‌گیریم که هر سال چه نوع نهال‌هایی را بین مردم توزیع کنیم. کارشناسانی که در منابع طبیعی فعالیت دارند بر اساس تخصص خود در این زمینه اظهار نظر می‌کنند. تا جایی که حضور ذهن دارم در دهه‌ی اخیر نهال‌های درختان اکاسیا، کنار، بادام کوهی، کهور، ابریشم، سپستان، اکالیپتوس، درمان عقرب، ناترک بین مردم توزیع شده است که انتخاب آنها عمدتا بر اساس متناسب بودن این نهال‌ها با شرایط گرما و وضعیت خاک و اقلیم منطقه، کم آب بر و مقاوم بودن، کنترل ریزگرد و فرسایش زمین و ارتقای سطح فضای سبز بوده است.»
سازمان منابع طبیعی و اداره کل استان نیز در انتخاب نوع درختان تصمیم‌گیری می‌کند تا درختان و گیاهانی به صورت آزمایشی در منطقه کاشته شوند، شادرام می‌گوید:«گاهی اوقات گونه‌هایی از گیاهان و درختان به صورت پایلوت(آزمایشی) کاشته می‌شوند. اداره کل شیراز بر اساس مستندات علمی، گونه‌ای را به صورت پایلوت کشت و نتیجه را بررسی می‌کنند و اگر جواب بگیرند در مناطق هم اقلیم که دما و بارندگی و رطوبت یکسان دارند، توصیه می‌کنند که از آن گونه استفاده شود.»
وقتی آرشیو خبرهای درختکاری دهه‌ی اخیر را برای شادرام ارسال کردیم و از او خواستیم آماری از وضعیت درخت‌های کاشته شده در طول این مدت را به ما بدهد، او در جواب می‌گوید:«آمار گرفتن از درختان کاشته شده، سخت است. گرفتن آمار از این که چه تعداد نهال سبز مانده و چه تعداد خشک شده است، کار آسانی نیست. به خصوص نهال‌هایی که ما سالانه تحویل مردم می‌دهیم و مردم نیز معمولا این نهال‌ها را در صحرا و باغ شخصی خود در اطراف گراش می‌کارند و ما نمی‌توانیم اطلاعات زیادی از وضعیت این نهال‌ها داشته باشیم.»
مهندس ابراهیم وقارفرد: هدف اصلی ما ترویج فرهنگ درختکاری بود.
سال ۹۶ اعضای سازمان نظام مهندسی گراش اقدام به کاشت دویست نهال پالونیا در سطح شهر کردند. مهندس ابراهیم وقارفرد، رئیس سابق نظام مهندسی گراش می‌گوید:«هدف اصلی ما از کاشت درخت مشارکت مهندسین در طرح درختکاری و ترویج فرهنگ درختکاری بود. ما گونه‌ی پالونیا را به صورت آزمایشی در چند نقطه از شهر از جمله در بلوار خلیج فارس، شهرک فرهنگیان،پارک شهر و روی کلات کاشتیم. آن موقع آقای فقیهی‌کیا شهردار گراش بودند و قرار شد نگهداری از این نهال‌ها با شهرداری باشد. چند نهال نیز در باغ‌های شخصی همکاران کاشته شد. اتفاق عجیبی که افتاد این بود که افرادی با هویت نامعلوم و با هدف نامشخص دقیقا سه، چهار روز بعد حدود هشتاد درصد از نهال‌هایی که کاشته شده بود را از ریشه درآوردند.»
او در ادامه می‌گوید:«اما پایش من از نهال‌هایی که در باغ‌های شخصی کاشته شده بود نشان می‌داد که پالونیا رشد سریعی دارد مثلا در باغ یکی از دوستانم این درخت در عرض ۳ سال به حدود ۵ تا ۶ متر رسیده بود اما در باغ‌های دیگر این نهال خشک شد و به ثمر نرسید. تعدادی هم که روی کلات کاشته بودیم با وجود این که خشک نشده است ولی رشدی هم نداشته و به صورت شاخه‌های خشک و بی ثمر هنوز پابرجا هست. این موارد البته نیاز به تخصص دارد و باید متخصصین فضای سبز گونه‌های مختلف را بررسی کنند که آیا کاشت آن در گراش جواب می‌دهد یا نه؟»
عسکری‌زاده:تا قبل از داشتن واحد سیما و منظر، انتخاب نهال‌ها متولی خاصی نداشت.
حجم وسیعی از مسئولیت روز درختکاری و مراقبت و پایش نهال‌ها در سالهای بعد روی دوش شهرداری است، شهرداری با قبول ضعف در سالهای گذشته در این حیطه، دلخوش به فعالیت کارگروهی است که تنها چند روز از شروع فعالیت آن می‌گذرد. کمیته سیما و منظر و فضای سبز شهری.
اولین جلسه‌ی این کارگروه یکم اسفند ماه در ساختمان شورای شهر برگزار شد. عبدالحسین مهروری، علی بیضایی و حسین عباسپور سه عضو این کارگروه هستند. بازخوردهای قطع درختان بلوار کوثر و بلوار صیاد شیرازی، چالشی است که در این مدت شهرداری و کارگروه تازه نفس سیما و منظر شهری با آن روبه رو شد.
عسکری‌زاده، مسئول فضای سبز شهرداری گراش با اشاره به این که تا قبل از داشتن واحد سیما و منظر و فضای سبز شهری، انتخاب نهال‌ها متولی خاصی نداشت، می‌گوید:«تا قبل از این نهال‌ها از طریق شهرداران و یا به پیشنهاد شرکت‌های پیمانکار فضای سبز و یا مسئول فضای سبز شهرداری انتخاب می‌شد. مبنا و دلیل این انتخاب‌ها گاهی دیده شدن گونه‌هایی از درختان و گیاهان در شهرهای دیگر بود و گاهی رشد مناسبی که نوعی از درختان در سالهای گذشته در خاک گراش از خود نشان داده بودند. اما بعد از شکل گرفتن واحد سیما و منظر انتخاب‌ها دقیق‌تر و بر اساس اقلیم و درصد موفقیت و بازدهی آن، نوع عمقی یا سطحی بودن ریشه گیاه، مقدار پهنای چتر ایجاد شده و عرض پیاده‌رو خواهد بود و بسیاری از موضوعات دیگر مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.»
عسکری‌زاده با بیان این موضوع که کاشت درختان غول پیکر در پیاده رو یک متری اشتباه است و این نوع درختان مناسب کاشت در پارک‌ها هستند، ادامه داد:«اینکه کاشت درختان در چه فضایی انجام شود، اهمیت زیادی دارد. مثلا کاشت درخت در محوطه پارک، بلوار، پیاده‌رو یا خیابان با عرض بیشتر، پیاده‌رو و کوچه‌هایی با عرض کمتر و یا محل اتصال خیابان فرعی به اصلی و کنار‌گذرها کاملا با هم متفاوتند.»
او گونه‌های گیاهی انتخاب شده‌ای را که در این مدت در سطح شهر کاشته شده یا قرار است کاشته شود را معرفی می‌کند و می‌گوید:«در حال حاضر در سطح شهر از نهال‌های ابریشم ایرانی، مشعل جنگل، لوور، انجیر معابد، نارنج، نخل، فیکوس باغی، برگ بو، سرو نقره‌ای، سرو ناز و گونه‌هایی از درختچه‌ها و گلها استفاده شده است.»
عسکری‌زاده در جواب به این سوال که چطور می‌توانیم موفقیت و یا عدم موفقیت کاشت یک نوع نهال در خاک گراش رو پیش‌بینی کنیم؟ گفت:«موفقیت یا عدم موفقیت پیش‌بینی نمی‌خواهد از لحاظ علمی و با بررسی مسیری که شهرهای هم اقلیم با خودمان به موفقیت رسیده‌اند کاملا قابل بررسی است. گاهی گفته می‌شود فلان درخت جواب نمی‌دهد شاید درست گفته باشند شاید هم خیر. بستگی دارد آیا باغچه استانداردی حفر شده؟ آیا خاک مناسب استفاده شده؟ آیا کوددهی مناسب صورت گرفته؟ آیا آبیاری منظمی صورت پذیرفته؟ بسیاری از مسایل تعیین کننده است که در نبود آن شکست طرح، حتمی است. یا مثلا کاشت نهال‌ها در باغ با شهر متفاوت است. پراکندگی مسیرهای آبیاری و شوری و شیرینی آبهای بخشهای مختلف بر رشد صحیح نهال‌ها تاثیر می‌گذارد.»
توزیع نهال‌هایی که این بار کارشناسان می‌کارند
توزیع نهال بین شهروندان امسال به شکل دیگری انجام خواهد شد. عسکری‌زاده می‌گوید:«هرسال تعداد زیادی نهال به مناسبت روز درختکاری بین شهروندان توزیع می‌شد که سر از باغات در می‌آورد و یا با تراکم بالا و فاصله غیر اصولی کنار هم در پیاده‌روها کاشته می‌شد و همین مساله حالا دردسرساز شده است. امسال برای اولین بار سیما و منظر تصمیم گرفته در راستای اجرای طرح مناسب و یک شکل کشت نهال در معابر و ایجاد کوچه‌های سبز، نهال‌ها را به صورت کارشناسی شده در کنار منازل افراد متقاضی بکارد و آبیاری آن هم بر عهده متقاضی است. شهروندان می‌توانند مثمر بودن و یا سایه‌دار بودن نوع درخت را خودشان انتخاب کنند.»
عسکری‌زاده کاشت درختان دارویی را در سالهای گذشته موفقیت‌آمیز می‌داند و می‌افزاید:«در سالهای گذشته گیاهان دارویی و مقاومی مانند زیتون، عناب، سنجد و کنار در سطح شهر توزیع و کاشته شده است این گونه‌ها به خصوص در دامنه کلات کاشته شدند که بیشتر آنها جواب داده و در حال رشد است.
این درختان دارویی را روی کلات وقتی وارد خیابان شهدای گمنام می‌شوید در قسمت پایینی دامنه کوه می‌توانید ببنید که تا پشت مبلمان سپهر ادامه دارد.»
مسئول فضای سبز شهرداری می‌گوید:«از سال ۹۶ تاکنون حدود ۲۵۰۰ اصله نهال توزیع و در سطح شهر کاشته شده است.» اما سوال ما در این رابطه که چه کسی وظیفهی مراقبت و پایش نهال‌های کاشته شده را برعهده دارد بی‌جواب می‌ماند.
برای سنجیدن عیار ادعا و وعده‌های مسئولین جوان شهر در کارگروه سیما و منظر شهری و شهرداری هنوز خیلی زود است. ما در انتظار دیدن چهره‌ی شهر در آیینه‌ی زمان هستیم تا آن زمان بتوانیم قضاوت درستی از عملکردها داشته باشیم.
همه درختکاری‌های دهه ۹۰
در برخی سال‌ها شهرداری و منابع طبیعی به عنوان مسئولین برگزار روز درختکاری از توزیع و کاشت ۵۰۰۰ هزار نهال خبر داده‌اند، اما مشخص نیست سرنوشت حدود ۵۰ هزار نهال توزیع شده در روزهای درختکاری سالهای اخیر به کجا رسیده است. بیشتر درخت‌های کاشته شده نیز در تنگ‌آب و بوستان‌های شهری بوده است.
اسفند سال۱۳۹۱:
۱۶ اسفند- نهال‌های روز درختکاری در شهرک فرهنگیان کاشته شد. عمده‌ی این نهال‌ها از گونه‌های نهال‌های نارنج و و اکالیپتوس بودند.
تعداد ۱۲۰ اصله نهال درخت نیز به سازمان جوانان هلال احمر اهدا شد.
اسفند سال۱۳۹۳:
اداره منابع طبیعی اقدام به اهدای نهال و درختچه‌هایی به افراد شرکت کننده در جشن مهد شکوفه‌های هلال احمر کرد.
اسفند ۱۳۹۳:
۱۶ اسفند- آیین کاشت چهارصد و پنجاه نهال درخت در حاشیه خیابان شهدای گمنام با همکاری اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان گراش با حضور فرماندار و برخی از مسئولین دستگاه‌های اجرای شهرستان برگزار شد. همچنین در محل کلانتری با حضور فرماندار و فرمانده نیروی انتظامی شهرستان چند نهال درخت کاشته شد.
اسفند ۱۳۹۴:
به مناسبت پانزدهم اسفند، روز ملی درخت کاری مسئولین شهرستان در پارک شهر درخت کاشتند. برنامه روز درختکاری با همکاری مشترک منابع طبیعی، شهرداری و آموزش و پرورش با نواختن زنگ طبیعت توسط فرماندار در دبیرستان کوثر شروع شد. بعد از اجرای برنامه‌های متنوع در دبیرستان کوثر با دعوت از مدارس متوسطه دخترانه سطح شهر، هر مدرسه با نام خودش یک نهال غرس کرد. سپس مسئولین شهرستان به اکو پارک شهر رفتند و هر اداره نیز با نام خود یک نهال کُنار غرس کرد.
چهاردهم و پانزدهم بهمن ماه ۱۳۹۴ به مناسبت روز درختکاری بیش از ۵۰۰ اصله نهال بین مردم توزیع شده است.
اسفند ۱۳۹۵:
برنامه کاشت نهال در منطقه تفرجگاهی تنگ آب با حضور خانواده‌ها برگزار شد. در این برنامه که به ابتکار اداره منابع طبیعی انجام شد، هر نفر یک نهال با مشخصات ثبت‌شده و نقطه UTM غرس کرد، به این ترتیب که هر نفر به انتخاب خود، یکی از دو نوع نهال کنار یا بادام کوهی را برای کاشت انتخاب می‌کرد. کارت ثبت نهال نیز به نام هر فرد حاضر در این برنامه صادر می‌شود. ریشه‌ی این نهال‌ها چند روز بعد به دست افرادی از زمین خارج شدند.
اسفند ۱۳۹۵:
شهرداری گراش با همکاری اداره‌ی منابع طبیعی هزار و پانصد نهال نارنج و ابریشم و ۵۵۰۰ نهال آکاسیا، کنار، ناترک، بادام کوهی و درمان عقرب را در سطح پیاده‌روها و بلوارهای سطح شهر کاشت و تعدادی را نیز بین مردم توزیع کرد.
روابط عمومی شهرداری در این روز گفته است: «تا به امروز هزار اصله نهال در پارک شهر، بلوارها و دیگر مناطق شهر کاشته شده است، و پانصد نهال دیگر هم برای توزیع رایگان بین مردم و کاشت در پیاده‌روها در نظر گرفته شده است. درختان کاشته شده در روز درختکاری امسال، نارنج و ابریشم است. امسال قرار بود که درخت نخل هم کاشته شود و این درخواست را داده بودیم، ولی فعلا نخلی دریافت نکرده‌ایم.»
اسفند ۱۳۹۶:
۱۵ اسفند- مصادف با روز درختکاری: اجرای طرح آبخیزداری و آبخوان‌داری با مشارکت مردم در تنگ آب و طرح جنگل‌کاری به وسعت ۴۵۰ هکتار در شهرستان گراش با اعتباری افزون بر ۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان از محل اعتبارات دولتی در راستای عبور از بحران خشکسالی و توسعه فضای سبز و ایجاد تفرجگاه جهت تفریح و رفاه حال همشهریان در این روز انجام شد.
در بخشی از این مراسم که به میزبانی اداره منابع طبیعی و ابخیزداری شهرستان برگزار شد، به مناسب روز درختکاری، اهدای گل و کاشت نهال در گراش از طرف اداره منابع طبیعی و شهرداری انجام شد.
اسفند ۱۳۹۶:
۱۶ اسفند- در دومین روز از هفته منابع طبیعی در همایش «همیاران طبیعت» با همکاری هلال احمر و با حضور نونهالان مهد و پیش‌دبستانی‌های سطح شهر در زمین چمن هلال احمر برگزار شد. توزیع نهال بین حضار نیز از بخشهای این برنامه بود.
اسفند ۱۳۹۶:
۱۸ اسفند- به مناسبت گرامیداشت پانزدهم اسفند، روز ملی درختکاری، اعضای سازمان نظام مهندسی شهرستان گراش در سطح این شهرستان ۲۰۰ نهال پالونیا کاشتند.
اسفند ۱۳۹۶:
۱۸ اسفند- ۱۸ اسفندماه، مصادف با چهارمین روز از هفته منابع طبیعی، در تنگ آب مراسم درختکاری انجام شد. در بخشی از این مراسم خانواده‌ها به کاشت نهال کنار و بادام کوهی مشغول شدند. تعدادی نهال سرو نیز به نام و یاد شهدای گرانقدر در این تفرجگاه کاشته شد.
در این برنامه تشکل‌های مردم‌نهاد و انجمن‌های محیط زیستی گراش، یعنی انجمن محیط زیست، حیات وحش و گردشگری و همچنین انجمن حافظان محیط زیست حضور فعال داشتند. انجمن‌های محیط زیستی بیدشهر، براک و لطیفی نیز در این مراسم حضور داشتند.
اسفند ۱۳۹۷:
در آستانه عید نوروز و برای زیبا‌سازی محیط ۶۰ هزار نشا انواع گل‌های فصلی و دائمی و ۵۰۰۰ هزار نهال از نوع درختان دارویی و معطر در معابر و میدان‌های این شهر با اعتباری بالغ بر ۵۰۰ میلیون تومان کشت شد.
اسفند ۹۷:
۱۴ اسفند- نونهالان مدرسه فوتبال هلال احمر گراش به مناسبت پانزدهم اسفندماه روز درخت کاری بیش از ۱۵۰ اصله نهال در تنگ آب کاشتند.
آذر ۱۳۹۸:
در بسیج همگانی نهال‌کاری، ۱۵۰۰ نهال سازگار با اقلیم منطقه (عمدتا کُنار) در پروژه پارک جنگلی تنگ‌آب کاشته شد.
بهمن ۱۳۹۹:
با پیگیری نماینده مجلس ۹ میلیارد تومان از سوی شرکت ملی نفت ایران و ۱۰ میلیارد تومان از سوی اداره کل ورزش و جوانان فارس برای تکمیل پروژه‌های نیمه تمام چمن مصنوعی اختصاص پیدا کرد. این اعتبار جهت احداث، تکمیل و تجهیز پروژه‌های ورزشی و بهداشتی در شهرستان‌های چنوب فارس اختصاص یافت تا روند تکمیل پروژه‌های نیمه تمام حوزه انتخابیه سرعت بگیرد.
