هفت‌برکه – غلامرضا آرمان‌مهر: شعار «خونه کدیم ۴» این بود: «دمیدن روح زندگی در خانه‌ی تاریخی محسن‌زاده». پس از فراز و نشیب‌های فراوان، این طرح در نوروز ۹۸ در این خانه‌ی تاریخی اجرا شد و موجی از شادی را در دل شهروندان و میراث‌دوستان ایجاد کرد. اما امروز با تخریب بخشی از این بنا، موج شادی دیروز به موجی از نگرانی تبدیل شده است.
معرفی اجمالی بنا
خانه‌ی تاریخی محسن‌زاده از آخرین نسل خانههای تاریخی گراش است که در دهه‌ی ۳۰ ساخته شده و متعلق به حاج احمد محسن‌زاده از تجار گراشی است. این بنا از لحاظ دارا بودن عناصر معماری نظیر هشتی، حیاط مرکزی، بادگیر، مهمان‌خانه و… در کنار خانه‌ی سعادت یکی از کامل‌ترین خانههای تاریخی گراش است. علاوه بر ارزش‌های معماری، این بنا به سبب وقوع رخدادهای اجتماعی و برگزاری مراسم روضه‌خوانی در ده‌های اخیر از ارزش‌های تاریخی، اجتماعی و مذهبی نیز برخودار است.
برگزاری خونه‌ی کدیم ۴ در خانه‌ی محسن‌زاده
برنامه‌ی خونه‌ی کدیم که امروز به نقطه‌ی عطفی در سرنوشت خانههای تاریخی کراش تبدیل شده، با تلاش تعداد زیادی از جوانان انجمن ایکوموس در فرصتی کوتاه اما با همتی بلند در این خانه برگزار شد و توانست روح زندگی را به کالبد از یاد رفته‌ی خانه‌ی محسن‌زاده برگرداند. این خانه‌ی زیبا که در نوروز ۹۸ به صورت موقت احیا شده بود به مدت ۱۰ شبانه‌روز میزبان علاقه‌مندان، گردشگران و مسافران نوروزی بود. بازدید از اندام‌های مختلف خانه و برگزاری ویژه‌برنامه‌های فرهنگی مختلف در شب‌های خونه‌ی کدیم، این خانه را به مکانی امن برای برقراری تعاملات اجتماعی و فرهنگی و تجدید خاطره با گذشته تبدیل کرد و مورد استقبال مردم منطقه قرار گرفت.
خونه‌ی کدیم ۴ با محوریت جوانان، همکاری خانواده محسن زاده و حمایت‌های همه‌جانبه‌ی گروه‌ها، نهادها و سازمان‌های دولتی در خانه‌ی محسن‌زاده برگزار شد تا مثل ادوار گذشته، چشم همه‌ی مردم شهر را همچنان به حفظ این اثر تاریخی ارزشمند امیدوار نگه دارد. در اینجا جا دارد از همکاری و حمایت تمام اعضای خانواده‌ی محسن‌زاده، به خصوص حاج مهدی ستودیان، تقدیر و تشکر کنم.
پس از خونه‌ی کدیم
برنامه‌ی خونه‌ی کدیم به پایان رسید و طبق قول و وعده‌ها، کلید درب ورودی خانه به خانواده‌ی محسن‌زاده تحویل داده شد. اما همه می‌دانیم این پایان کار ما با این خانه نیست و مسئولیت اجتماعی‌مان در قبال حفظ این اثر ارزشمند کماکان ادامه دارد. پس ارتباطمان را با نمایندگان خانواده‌ی محسن‌زاده حفظ کردیم و به صورت مکرر پیگیر وضعیت خانه بودیم. این را هم اضافه کنم که این بنا یکی از مقاصد اصلی ما در بازدید‌های گراش‌گردی است.
در این بین حتی دیداری هم با مرتضی محسن‌زاده، پسر حاج احمد و ساکن آمریکا، داشتیم و ضمن بازدید از نمونه‌موردی‌های در حال مرمت، با ایشان در خصوص چگونگی حفظ و احیای این خانه‌ی تاریخی گفتگوهایی داشتیم. اما متاسفانه هیچکدام از پیگیری‌های ما به سرانجام مطلوبی نرسید.
تخریب بخشی از بنا
اوایل نوروز ۹۹ بود که انتشار تصویری از تخریب جبهه‌ی شمالی و مهمان‌خانه‌ی خانه‌ی محسن‌زاده، قلبمان را به درد آورد و همه را نگران وضعیت عمومی خانه کرد. آنچه از شواهد پیداست، عوامل متعددی در این تخریب نقش داشته است. طبق نظر خانواده‌ی محسن‌زاده، یکی از دلایل اصلی، بی‌احتیاطی مالک ساختمان کناری و عدم پیش‌بینی تمهیدات لازم برای جلوگیری از آسیب به بنا از سوی ایشان است.
پس از این اتفاق، مجددا به همراه نمایندگان خانه‌ی محسن‌زاده از آخرین وضعیت خانه بازدید کردیم و شرایط و اقدامات مورد نیاز برای جلوگیری از آسیب‌های بیشتر به بنا مورد بررسی قرار گرفت و اقدامات موقت و اضطراری توسط خانواده‌ی محسن‌زاده صورت گرفت. در اینجا جا دارد از زحمات و دلسوزی‌های حاج‌مسعود محسن‌زاده تشکر کنیم.
با تمام این‌ها، این سوال در اذهان باقی‌است که سرنوشت خانه‌ی تاریخی محسن‌زاده چه خواهد شد؟
یک موقعیت خوب برای سرمایه‌گذاری
با توجه به اینکه بنا در فهرست آثار ملی کشور به ثبت نرسیده، نمی‌توان برای حفظ و مرمت آن چشم به بودجه‌های دولتی داشت؛ هرچند این چیزی از مسئولیت ارگان‌های مرتبط در شهر و استان در راستای حفظ این اثر نمی‌کاهد و انتظار عمومی در حمایت‌های معنوی و قانونی ارگان‌های متولی کماکان باقی‌است. همچنین توافق و تصمیم شاخصی از سوی مالکان و یا وراث بنا جهت مرمت و احیای خانه به چشم نمی‌خورد.
با توجه به چنین شرایطی، به عقیده‌ی من بهترین گزینه، ورود سرمایه‌گذاران بخش خصوصی به این بناست تا با یک توافق خوب با خانواده‌ی محسن‌زاده و پیش‌بینی یک طرح مرمتی/گردشگری مناسب، بتوان هم خدا را داشت و هم خرما را؛ یعنی بتوان هم خانه را حفظ کرد و از معرض خطر تخریب نجات داد و هم با بررسی نیازهای شهر، وضعیت فیزیکی خانه، موقعیت قرارگیری آن و… این خانه را به یک نقطه‌ی اقتصادی و درآمدزا تبدیل کرد.
ذکر این نکته ضروری است که در شرایط فعلی و با توجه به تلاش‌های صورت‌گرفته، مفهوم گردشگری در گراش روزبه‌روز پررنگ‌تر شده و آینده‌ی خوبی در انتظار سرمایه‌گذاران بخش گردشگری در گراش پیش‌بینی می‌شود.
در پایان اینجانب ضمن اظهار تاسف از وضعیت به وجود آمده برای این بنا، اعلام آمادگی می‌نمایم تا در تمامی مراحل مشورتی، برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری، ارائه‌ی طرح گردشگری، اخذ مجوزهای مرتبط و نهایتا مراحل مرمتی و احیا، با خانواده‌ی محسن‌زاده، ارگان‌های متولی و مرتبط و علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری در این حوزه، همکاری نمایم و از هیچ تلاشی در این راه فروگذار نخواهم کرد.
امیدوارم با یک همکاری همه‌جانبه، این‌بار نیز شاهد حفظ و احیای این اثر تاریخی ارزشمند باشیم و بتوانیم گام‌های موثری در راه حفظ آثار، توسعه‌ی گردشگری و تقویت نیرومحرکه‌ی جدید اقتصادی برای شهر برداریم.
۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۹
خیلی متاسف شدم از خرابی این بنای با ارزش و خیلی خوشحال شدم از دغدغه آقای آرمان مهر برای ترمیم و تعمیر این خانه. یکبار دیگر باید روح زندگی در این کالبد فرسوده با همت بلند جوان های شهرم بدمد.به امید اون روز قشنگ