باورهای نادرست و واقعیت‌ها درباره تغذیه با شیر مادر

هفت‌برکه – گریشنا: دهم تا شانزدهم مردادماه به نام هفته شیر مادر نامگذاری شده و شعار «توان‌مندسازی والدین، تقویت تغذیه با شیرمادر؛ حال و آینده» برای این هفته انتخاب شده است. روابط عمومی معاونت بهداشت به همین مناسب مطلبی در خصوص باورهای نادرست و واقعیت‌ها در مورد شیر مادر را برای بازنشر در گریشنا مناسب دیده است. این مطلب کاربردی را بخوانید.

باور نادرست: آغوز به دلیل ایجاد زردی برای تغذیه نوزاد مناسب نیست و باید دور ریخته شود!

واقعیت: آغوز نه تنها موجب زردی نمی‌شود، حتی شاید بهترین راه کاهش زردی نوزادان، تغذیه مکرر با آغوز باشد. آغوز بسیار مغذی است. همچنین به خاطر داشتن موادی که کودک را در برابر بیماری‌ها محافظت می‌کند، اولین ایمن‌سازی محسوب می‌شود و تغذیه نوزاد با آغوز بسیار ضروری است.

باور نادرست: شیر دادن باعث تغییر شکل پستان و اندام مادر می‌شود!

واقعیت: تغییر شکل پستان در دوران بارداری رخ می‌دهد. بنابراین چنانچه شیردهی هم صورت نگیرد این تغییرات قبلا رخ داده است. به علاوه، مادر در دوران شیردهی، چربی اضافی و ذخیره شده در دوران بارداری را سریع‌تر از دست می‌دهد و به فرم و وزن قبلی خود باز می‌گردد. تغذیه با شیر مادر هیچ تاثیر نامطلوبی بر شکل و ظاهر پستان مادر ندارد.

باور نادرست: شیر اگر در پستان بماند، فاسد می‌شود!

واقعیت: ماندن شیر در پستان مادر باعث فساد شیر نمی‌شود. اما چون عدم تخلیه پستان موجب کاهش نولید شیر مادر و از طرفی بروز احتقان می‌گردد، چنانچه به هر دلیلی کودک قادر به شیر خوردن نباشد، بهتر است مادر شیرش را بدوشد تا تولید شیرش هم بیشتر شود.

باور نادرست: تا چند روز بعد از زایمان و یا هر زمان که مادر احساس می‌کند شیرش کم شده، نباید شیر بدهد تا شیر بیشتری در پستان‌هایش جمع شود!

واقعیت: تاخیر در شروع تغذیه با شیر مادر و دیر به دیر شیر دادن به نوزاد موجب می‌شود که هم شیر دیرتر جریان پیدا کند و هم احتقان پستان ایجاد شود. لذا باید در ساعت اول تولد، نوزاد را به پستان مادر گذاشت و پس از آن نیز به طور مکرر و بر حسب میل و تقاضای طفل او را شیر داد. مکیدن‌های مکرر شیرخوار، چه بلافاصله پس از تولد و یا هر زمان دیگر، موجب افزایش تولید شیر مادر می‌شود، در حالی که دیر به دیر شیر دادن، حجم شیر را کاهش می‌دهد.

باور نادرست: پستان‌های کوچک نمی توانند شیر کافی تولید کنند!

واقعیت: شیردهی ارتباطی به اندازه پستان ندارد، بلکه ترشح هورمون پرولاکتین در اثر مکیدن بیشتر پستان توسط شیرخوار، تولید شیر را بیشتر می‌کند.

باور نادرست: شیرخواران بیمار نباید با شیر مادر تغذیه شوند!

واقعیت: در هنگام بیماری به خصوص تب و اسهال، کودک به مایعات، مواد مغذی و تغذیه مناسب بیشتر نیاز دارد و این نیاز از طریق تغذیه با شیر مادر بهتر تامین می‌شود. با این برخی کودکان در زمان ابتلا به بیماری تب‌دار و یا اسهال، کم اشتها هستند ولی علاقه بیشتری به تغذیه با شیر مادر نشان می‌دهند. در اینگونه موارد تغذیه مکرر با شیر مادر توصیه می‌شود.

باور نادرست: شیرخواران سالم که کمتر از ۶ ماه سن دارند و با شیر مادر تغذیه می‌شوند در هوای خیلی گرم نیاز به آب اضافی دارند!

واقعیت: مطالعات متعددی که در این زمینه انجام شده نشانگر آن است که شیرخواران سالم در ۶ ماه اول به جز شیر مادر و قطره آ +د یا قطره مولتی‌ویتامین به چیز دیگری نیاز ندارند و اگر شیر مادر به طور مکرر و دلخواه به آنان داده شود، نیازهایشان تامین می‌گردد.

باور نادرست: بیدار شدن شیرخوار در شب و یا زود به زود شیر خوردن و بی‌قراری او دلیل ناکافی بودن شیر مادر است!

واقعیت: هیچ یک از دلایل فوق نشانه‌ی ناکافی بودن شیر مادر نیست. زود به زود شیر خوردن، به لحاظ سهل الهضم بودن شیر مادر است. توزین مرتب کودک و رسم منحنی رشد او بهتر از هر چیز دیگری می‌تواند وضع تغذیه و کافی بودن شیر را نشان دهد.

باور نادرست: شیر بعضی از مادران رقیق و آبکی است!

واقعیت: در شروع هر وعده‌ی شیردهی، شیر مادر آبکی‌تر بنظر می‌رسد و میزان چربی آن کمتر است؛ اما در انتهای هر وعده به مرور که شیرخوار به مکیدن ادامه می‌دهد، میزان چربی و در نتیجه غلظت شیر بیشتر شده و به سیر شدن کودک کمک می‌نماید. بنابراین در هر وعده باید شیرخوار هر دو بخش شیر را دریافت نماید تا مجموع نیازهای بدن شیرخوار تامین گردد. اختلاف رنگ شیر مادر و شیرهای مصنوعی یا شیر گاو است که ذهنیت آبکی بودن شیر مادر را تداعی می‌کند. دلیل اصلی این اختلاف، منطبق بودن کیفیت شیر مادر بر نیازهای تغذیه‌ای در شروع و پایان تغذیه شیرخوار بوده، انرژی و مواد مغذی شیر مادر نسبت به بقیه شیرها از ارزش بالاتری برخوردار است.

باور نادرست: استفاده از پستانک (گول زنک) برای آرام کردن شیرخوار لازم است!

واقعیت: استفاده از پستانک نه تنها به علت احتمال آلودگی و ابتلای شیرخوار به برفک، اسهال، عفونت گوش میانی، بدشکلی فرم دهان و دندان و سایر بیماری‌ها توصیه نمی‌شود، بلکه میل به مکیدن طفل را نیز ارضاء کرده و موجب کاهش مکیدن پستان و در نتیجه کاهش شیر مادر می شود.

باور نادرست: آشامیدن زیاد مایعات، میزان شیر را افزایش می‌دهد!

واقعیت: آشامیدن بیش از حد مایعات شیر مادر را زیاد نمی‌کند. عامل مهم در افزایش شیر مادر، مکیدن مکرر پستان توسط شیرخوار است.

باور نادرست: مادری که شیرخوار دوقلو، نارس یا کم‌وزن دارد، نمی‌تواند شیر بدهد!

واقعیت: مادران قادرند فرزندان سه‌قلو، کم‌وزن یا نارس خود را شیر دهند. در این موارد هیچ شیری مناسب‌تر از شیر مادر خود برای شیرخوارش نیست. حتی در نوزادان نارس، تغذیه با شیر مادر سبب رشد مغزی بهتر آنان می‌شود.

باور نادرست: نداشتن شیر، مسئله‌ای ارثی و خانوادگی است!

واقعیت: این مسئله صحت ندارد و اکثریت مادران می‌توانند شیر کافی تولید کنند زیرا تولید شیر بستگی کامل به شروع شیر دادن بلافاصله پس از تولد و تکرر شیردادن بر حسب تقاضای شیرخوار دارد.

باور نادرست: بیماری مادر هرچه باشد، شیر دادن باید قطع شود!

واقعیت: تنها در صورت ابتلای مادر به چند نوع بیماری است که شیر دادن توصیه نمی‌شود. در اکثر بیماری‌های عفونی، مادر از طریق شیر خود عوامل ایمنی‌بخش خاص همان بیماری را به فرزندش انتقال می‌دهد و مانع از ابتلای شیرخوار به بیماری شدید می‌شود.

باور نادرست: در صورت مصرف هر نوع دارو توسط مادر، شیر دادن منع می‌شود!

واقعیت: داروهایی که مصرف آن در دوران شیردهی ممنوع و ممکن است به شیرخوار ضرر و زیان برساند، بسیار اندک است و از چند قلم تجاوز نمی‌کند. در موارد بسیار معدودی که به علت مصرف دارو شیردهی به طور موقت قطع می‌شود، مادر می‌تواند مرتب شیر خود را دوشیده و دور بریزد تا ترشح شیر ادامه یابد و بتواند بعد از قطع دارو به شیردهی ادامه دهد.

باور نادرست: اگر شیر مادری خشک شود، دیگر امکان برگشت شیر وجود ندارد!

واقعیت: چون تولید شیر یک جریان عصبی-هورمونی است، می‌تواند برگشت‌پذیر باشد و با مکیدن مکرر شیرخوار، لمس و نگاه کردن به او امکان دوباره شیر دادن وجود دارد.