هفتبرکه: گنار، این گیاه دلبر نوبرانه را میتوان کاشت. این را اکبر حاجیان میگوید. او که تجربهی کاشت گنار دارد، این اطلاعات را از روی تجربیات شخصی خودش به دست آورده است.
در گفتوگویی که با او داشتیم او میگوید: «دیگر گذشت زمانی که مردم شهرهای و مناطق دیگر، چیدن و خوردن گنار به عنوان یک گیاه ناشناخته را مورد تمسخر قرار میدادند. حالا گنار یک گیاه شناخته شده است که خاصیت آن به صورت علمی ثابت شده است و در شهرهای دور و نزدیک طرفداران زیادی پیدا کرده است.»
او میگوید: «نزدیک بیست سال است که با کمک خانوادهاش در یک زمین شخصی، اقدام به کاشت محدود گنار کردهام و درست در اوج نوبرانه بودن این گیاه، تعدادی از آن را برای فروش وارد بازار میکنیم. خیلی از افراد با این فکر که این یک گیاه خودرو است، برای چیدن آن وارد زمین میشوند.»
حاجیان برای کاشت گنار به صورت گسترده هنوز تصمیم نگرفته است، اما در یادداشت کوتاهی که برای هفتبرکه ارسال کرده است این گیاه را معرفی کرده و از تجربیات شخصی خودش در مورد نحوه کاشت و خواص این گیاه، گفته است.
گنار، قرصی از ماه با طعم بهار
گنار با گلهای بنفش، آنقدر خوشمزه و خوشعطر که زنبورهای عسل همراهی خارش میکنند تا که دستی نرسد بر دامن گل، گنار از دودمان کنگریان و خانوادگی زندگی میکنند، هم پسرانه و هم دخترانه، گرچه به غلط طرفدار دخترانه هستند اما این قرص پسرانه است که پرخواص است. خوردن گنار دهان را خشک و بدن را نیازمند آب میکند که این انفعال به نفع سلامت بدن ماست.
گنار با قرصی به مانند ماه از گوشت نباتی. گنار مانند نوشن نخل (نوشن: درخت تازهپاگرفته نخل) که نخلدار، برگ نخل را در پای نهال میگذارد که باغچهاش خشک نشود، گنار این کار را خود میکند چون آبخواه و دوستدار آب است تا جایی که برگهایش دامنوار زیر پای خود میگستراند تا همیشه نمدار و آبدار باشد.
گنار گیاه خودرویی است که نیاز به باغبان ندارد و از پنج تا ده سال عمر دارد و بهترین فصل میوهدهی در میانهی نوجوانیاش در سه سالگی تا پنج سالگی است.
گنار، بوتهای چندشاخهای است که بر سر شاخسار خود گل میدهد که چنانچه گل میانی بر شاخهی اصلی آن چیده شود، دیگر گلهای گنار رشد نخواهند کرد و از فراق گل خواهر، پژمرده میگردند.
تهیه بذر و کاشت گنار
از ابتدای مهرماه تا ماه هشتم سال بهترین زمان کاشت گنار است. البته برای تهیه بذر آن باید در اردیبهشت اقدام کرد و چند ماه تا زمان کاشت آن را نگه داشت.
برای تهیه بذر گنار ابتدا سرگلهای بزرگ و رسیده را انتخاب کنید. سپس خارگیری و بعد از آن گلموهایش را بچینید و قسمت گوشتی آن را که به گندمکها چسبیده جدا کنید. چون آبهای درون گندمک در شریان برعکس عمل میکند و به گوشت میدهد که در نتیجه بذر شما پوک و مرده میشود.
گندمکها را بعد از جداسازی در کیسه پلاستیکی و در یخچال بگذارید تا فصل کاشت برسد. در فصل اول میوهدهی کوچک و کم خواهد بود ولی در سالهای دوم و سوم لغایت پنجم میوهدهی بهتری دارند.
گرچه گفتیم که گنار آببر و آب خواه است، پس میتوانید آن را در کنار نوشنهای نخلستانها و یا در زمینهای بکر بکارید.گنار نیازی به کود ندارد ولی برای باردهی به گردهافشانی نرینه آن نیاز مبرم است. پس در کنار گنار دختر چند گنار پسر نیز بکارید.
برای یک بار اگر بذر افشانی کنید این آب و باد و مور هستند که به کاشتن ادامه میدهند و دیگر شما نیازی به کاشت و بذرافشانی مجدد ندارید.
نامهای مختلف گل کاکاکنگرو
گنار فقط یک خوراکی نیست بلکه در پیرامون آن مجموعهای از فرهنگ و آداب شکل گرفته است. شعرهای محلی، تکنیکهای پاک کردن، ساخت ترشی و چیزهای دیگر باعث شده گنار یا گل کاکاکنگرو بخشی از گراشی بودن باشد.
نام فارسی گنار به غلط «خار مریم» گفته میشود اما با توجه به کتاب شناخت گیاهان دارویی دکتر ولیالله مظفریان، نام «خار پنبه» و نام علمی «Onopordon leptolepis» برای آن صحیحتر است.
در شهرهای مختلف این گیاه به نام گل گاری، گل گوهری، گل گنج، گُلاله، کلرگو، خارپنیر، خار کوکولی، خار کول، کولوری، قنقل، کنگر و … خوانده میشود.
خواص گنار را بیشترِ مردم میدانند پس برای پایداری این نسل باید تلاش کرد تا منقرض نگردند. آنچنان که در زمان کودکی ما در دشتهای حومه گراش میچیدیم، ولی اینک دیگر خبری از گنار در دشتها نیست. شاید بتوانم این بنفشهای خوشرنگ را دوباره به گراش دعوت کرد.