هفت‌برکه (گریشنا): تشویق‌های حاضرین برنامه‌ی دیشب در خونه کدیم نشان می‌داد از شعرخوانی و سخنان مهمانان جویمی رضایت دارند. دیشب دکتر کرامت‌الله تقوی با دو شاعر اهل جویم به خانه شهیدان عظیمی آمد تا درباره‌ی «جغرافیای تاریخی منطقه» با عبدالعلی صلاحی صحبت کند. اما قبل و بعد از صحبت‌های این پژوهشگر خوش‌سخن، شعرخوانی حاج علی‌محمد صباغی و مهدی رضایی نیز با تشویق حاضرین روبه‌رو شد. صباغی یادی هم از خیرین گراشی کرد که در منطقه و بخصوص در جویم آثار ارزشمندی به یادگار گذاشته‌اند، نکته‌ای که در صحبت‌های دکتر تقوی نیز چندین بار تکرار شد. در این شب، صادق رحمانی، شاعر نام‌آشنا و مدیر رادیو فرهنگ؛ مهدی آینه‌افروز، رییس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی گراش؛ و استاد خسرو حسن‌زاده نیز در جمع علاقه‌مندان به تاریخ منطقه حضور داشتند.
جغرافیای تاریخی داراب‌گرد
دکتر تقوی، نویسنده کتاب «جغرافیای تاریخی کاریان» در صحبت‌هایش ابراز تاسف کرد که درباره‌ی جغرافیای تاریخی منطقه و کل ایران خیلی کم کار تحقیقاتی شده است: «چهار یا پنج کار تحقیقاتی داریم که آنها را هم خارجی‌ها نوشته‌اند. این باعث تاسف است، مخصوصا در مورد منطقه ما که در این زمینه بسیار غنی است.»
او درباره‌ی نوسانات در جغرافیای تاریخی منطقه در طول تاریخ نیز گفت: «یکی از مشکلات ما این است که باید علاو بر مسائل علمی و تحقیقاتی، مسایل سیاسی را هم در نظر بگیریم. به علت حساسیت‌ها نمی‌توانم بی‌پرده صحبت کنم و باید کلی‌گویی کنم. اما خلاصه بگویم که جغرافیای تاریخی مجموعه لارستان از پیش از ساسانیان تا قرن هفتم بعد از اسلام، شهرستان یا خوره داراب‌گرد نامیده می‌شد. نخستین کسی که عنوان لارستان را به کار برد، ابن بطوطه و بعد هم ابن بلخی بوده است.»
تقوی درباره‌ی اهمیت کتاب «جغرافیای تاریخی کاریان» که درباره منطقه کاریان و جویم و همچنین آتشکده تاریخی کاریان نوشته است، توضیح داد: «در سراسر دوره ساسانی، بزرگ‌تربن آتشکده در ایران، همین آتشکده‌ی آذرفرنبغ کاریان بوده است. به قول استخری تا سال ۳۸۰ هجری، غالب اهالی فارس هنوز به دین زرتشتی بوده‌اند و این آتشکده کعبه زرتشتیان بوده است. پس اینجا به عنوان یک مرکز تمدنی مورد توجه است. مورخان معاصر اعتقاد دارند شمال ایران دیرتر از بقیه جاها به اسلام گرویدند، اما این باور غلط است. فارسی‌ها تا چهارصد سال بعد از ورود اسلام، هنوز تعصب زرتشتی داشتند.»
افول منطقه جویم
دکتر تقوی در جواب سوال صلاحی در مورد دلایل افول جویم و کاریان در دوره‌های بعدی نیز گفت: «در مورد این که دوره درخشش این تمدن تا چه قرنی بوده، نظرات متفاوت است. ولی دوران اوج جویم و کاریان تا اواخر دوره صفوی ادامه داشته و بعد دچار افول شده است. من در کتاب «بررسی تحولات سیاسی اجتماعی منطقه جویم در دوران صفوی» درباره‌ی افول جانکاه کنونی نوشته‌ام. به اعتقاد خودم، این بهترین کاری بوده که تاکنون انجام داده‌ام.»
تقوی درباره‌ی دلیل وجود کاروانسراهای متعدد در منطقه، توضیح داد: «مسیر جاده‌های اصلی، از جمله جاده شاهی ساسانی یا همان جاده ابریشم، از همین منطقه بوده است. دکتر وثوقی هم روی جاده‌های تاریخی این منطقه کار کرده است. چند جاده هنوز هم هست، از جمله یک جاده سنگفرش که از جویم رد می‌شود. در واقع ترانزیت بین‌المللی تا اواخر دوره صفوی از همین منطقه بوده است، و اتفاقا یکی از دلایل افول جویم هم همین است که جاده‌ها به سمت بوشهر می‌افتد.»
نقش گراش و گراشی‌ها در تاریخ منطقه
نزدیک به پایان برنامه بود که صلاحی از نقش گراش و گراشی‌ها در تاریخ منطقه سوال کرد. تقوی جواب داد: «گراشی‌ها از زمان مرحوم فتحعلی‌خان گراشی و پدرش تقریبا تا ۳۰۰ سال لارستان را در قبض یدشان داشته‌اند. من در مقاله‌ی «بر آمدن مناطق، بر افتادن لار» ثابت کرده‌ام که از قرن هشتم که لار اوج می‌گیرد تا الآن، نود درصد حکام لارستان، غیرِ لاری بوده‌اند. ما در طول تاریخ لارستان سیاستمدار لاری نداشته‌ایم. در ۵۹ سال اخیر هم انحصارطلبی لاری‌ها باعث بر آمدن دیگر مناطق شده است. وقتی ما می‌بینیم که در طی هفتصد سال، حکام غیر لاری لارستان اینقدر تاثیرگذار و قدرت‌مند بوده‌اند، چرا نگذاریم الآن هم افراد غیر لاری قدرت را به دست بگیرند؟ لاری‌ها نادانسته تیشه به ریشه خودشان می‌زنند و اگر همین طور پیش برود، در آینده‌ی نزدیک به اضمحلال می‌رسند.»
تقوی درباره‌ی کارها و فعالیت‌های جدیدش گفت: «بعد از کتاب «تاریخ مفصل لارستان» که در دو جلد به همراهی دوست دانشمندم دکتر صادق رحمانی و دکتر وثوقی و منوچهر عابدی راد در سال ۸۵ منتشر کردیم، کار کتابی دیگری نکرده‌ام و بیشتر مقالات بزوهشی می‌نویسم. متاسفانه برای جلد سه و چهار آن کتاب هم کاری نشد. تنها کار کتابی من، تبدیل پایان‌نامه کارشناسی ارشدم به کتاب «بررسی تحولات سیاسی اجتماعی منطقه جویم در دوران صفوی» بوده است.»
