فاطمه یحیی‌پور*: زمستان است و بند و بساط رفتن به باغ و صحراو هم بیشتر فراهم است. ما با سردتر شدن هوا، به سراغ وسایل گرمایشی قدیمی برای گرم کردن خود و اتاق می‌رویم. شب‌های سرد زمستان حتما باید بساط لگن آتش بر پا باشد و مزه‌اش به این است که دود بلند شود و لباس‌هایمان بوی دود بگیرد. البته حتما باید حواسمان باشد که بردن هیمه و زغال به داخل اتاق فوت و فن خودش را دارد و باید مواظب باشیم که دچار خفگی ناشی از دود و گاز این وسایل نشویم.
به همین خاطر به همسرم پیشنهاد دادم که کئخِه سفارش بدهد چون از مادربزرگش شنیده بود که در زمان‌های قدیم، از آن به عنوان اجاق و بخاری استفاده می‌کردند. از بعضی افراد شنیدیم که این وسیله را کیخِه هم می‌نامند. چند سال قبل در همسایگی مش‌رضا شاکری بوده‌اند و شنیده بود که او کیخه می‌سازد. پیگیر می‌شود و بالاخره سفارش را ثبت می‌کند.
کئخه وسیله‌ای است که از یک پیت بزرگ حلبی که می‌تواند جای روغن نرگس شیراز یا پنیر کیلویی باشد و چند قطعه دیگر ورق درست می‌شود. به طوری که یک ورق را به اندازه چند سانتی‌متر پایین‌تر از لبه‌ی پیت به بدنه لحیم می‌کردند و چند سوراخ نسبتا بزرگ داشت تا هوا از پایین پیت که به صورت نیم‌دایره برش می‌دادند رد و بدل شود و به قول قدیمی‌ها آتش خفه نشود. ته پیت را هم به اندازه چند سانتی‌متر گچ می‌ریزند تا حرارت آتش به فرش آسیبی نزند. هر چند برای احتیاط بهتر است زیرش سینی هم بگذارند.
در زمان‌های قدیم بالای کئخه زغال گُرگرفته آتشی می‌ریختند و با هوایی که از زیرش جریان داشت، همیشه گر گرفته باقی می‌ماند. به لطف این کئخه، سیب‌زمینی، شلغم، هویج تافِ تَش و نان گُرِشی هم پای ثابت دورهمی در صحراست. فقط باز هم یادآوری می‌کنیم که موقع خواب از این وسایل استفاده نکنید چون خطر خفگی ممکن است جانتان را تهدید کند.
* فرزند عبدالرضا
