عبدالمهدی قنبری: با یک نگاه خوش‌بینانه می‌توان تحولات دنیای تکنولوژی را معادل راحتی و رفاه بیشتر برای مردم دانست. همچنین، سود حاصل از تولید تکنولوژی‌های جدید بسیار قابل توجه و چشم‌گیر است و نمی‌توان از این بُعد آن هم غافل شد. اما جدا از بُعد رفاهی، سرگرمی و تجاری حاصل از این تحولات، در برخی از محصولات جدید ابعاد دیگری را نیز می‌توان شناسایی و رصد کرد که توجه به آنها می‌تواند بسیار مهم و حیاتی باشد.
اجازه نرم‌افزارها، دادن کلید خانه‌ها به آنها است
تحولی که این روزها اکثر ما را درگیر خود کرده است، تحولات دنیای مجازی و نرم‌افزاری است. هر کدام از ما ممکن است بر روی گوشی‌های هوشمندمان نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌های بسیاری را بدون کم‌ترین محدودیت و توجه به دسترسی‌های آن نصب و اجرا کرده باشیم. شرکت‌های میزبان نرم‌افزارهای مختلف پیش از نصب نرم‌افزار از کاربران اجازه دسترسی به برخی قسمت‌های گوشی از قبیل، خواندن وضعیت و هویت تلفن، خواندن پیام‌های نوشتاری و ام‌ام‌اس، عکس‌برداری و فیلم‌برداری، ضبط صدا، موقعیت‌یابی مکانی تقریبی و دقیق، خواندن اطلاعات تماس و گزارش‌ها، دسترسی کامل به شبکه، قابلیت تغییر یا اصلاح محتویات کارت اس‌دی و … را از مخاطبین سوال می‌کنند که کاربران باید به این نکات توجه کنند و اجازه دسترسی شرکت‌های میزبان به قسمت‌های مختلف گوشی هوشمند خود را محدود کنند. اجازه بی‌قیدوشرط به شرکت‌های میزبان ممکن است خطرات بسیاری برای کاربران به همراه داشته باشد. کاربران گوشی‌های هوشمند باید بدانند که استفاده از چنین نرم‌افزارها و روش‌هایی، علی‌الخصوص در ارتباط با نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌های تعاملی و آنلاین، مانند این است که محتویات گوشی خود را از تصویر و فیلم شخصی گرفته تا اطلاعات مهم شخصی و کاری، آپلود کرده و در اختیار عموم قرار دهیم. در ادامه به ذکر مثالی به‌روز در این ارتباط خواهیم پرداخت.
قبل از طرح موضوع بهتر است عنوان کنیم که هر نرم‌افزار و اپلیکیشن جدیدی ممکن است در ابتدای راه بدون اهداف سیاسی، امنیتی و نظامی و صرفا برای سرگرم کردن مردم یا برای حل مشکلات آنها طراحی شده باشد. نگارنده با این ذهنیت مخالف است که همه چیز از ابتدا با اهداف سیاسی امنیتی شکل گرفته و همه دنیا با دسیسه و نیرنگ بنا شده است، اما هر آن چیزی که جامعیت آماری پیدا می‌کند، هدف مناسبی برای نهادهای امنیتی و سیاسی برای بهره‌برداری است.
اپلیکیشن سرگرم‌کننده‌ای این روزها تروج شده است که با مشاهده کلیپی در مورد هجوم کاربران استفاده کننده از آن به پارکی در نیویورک، شائبه‌ای در ارتباط با امکان استفاده ابزاری از این اپلیکیشن در ذهن من شکل گرفت. قبل از این کلیپ، هیچ مقاله‌ای یا متن بدبینانه‌ای در ارتباط با اهداف سیاسی و … این اپلیکیشن مطالعه نکرده بودم و هیچ پیش‌فرض ذهنی در برخورد با کلیپ نداشتم. با کمی جستجو متوجه شدم که این نگرانی چندان هم بی‌دلیل نیست، که در ادامه چکیده‌وار با استفاده از مقالاتی آن را عنوان می‌کنم.
نگرانی برای اپلیکیشن سرگرم‌کننده‌ای است که در هفته‌های اخیر رونمایی شد و با توجه به سبک نو و خلاقانه‌ی بازی، افراد زیادی را مجاب به نصب و استفاده از آن کرد. بازی Pokemon Go !
Pokemon Go چیست؟ چگونه بازی کنیم؟
Pokemon Go بازی موبایلی جدید نینتندو است. این بازی تنها دو روز پس از عرضه‌اش در ایالات متحده، روی ۱۶ و نیم درصد تمام دستگاه‌های اندرویدی این کشور نصب شده بود و توانست به صدر جدول بازی‌های محبوب اپ‌استور اپل برسد. ارزش سهام نینتندو به بالاترین مقدار خود از سال ۱۹۸۳ رسیده است. تقاضا برای بازی کردن Pokémon GO آن‌قدر زیاد است که سرورهای آن جواب نمی‌دهند؛ با این حال محبوبیت زیاد این بازی کاری کرده است تا یکی از مسوولان ارشد آمازون به نینتندو استفاده از سرورهای آنها را پیشنهاد بدهد.
تولیدکنندگان این بازی با شعار «بالا رفتن میزان روابط اجتماعی و کمک به سلامت روانی افراد» اقدام به توسعه این بازی با کمک تکنولوژی واقعیت افزوده ( + ) نمودند و محصول خود را با سر و صدای زیادی روانه بازار کردند. در این بازی، دنیایی به وسعت کره زمین در مقابل‌تان قرار گرفته است. شما بازی خود را با یک فرد و یک پوکمون آغاز می‌کنید و وجود فیزیکی شما در بازی نقش حیاتی را ایفا می‌کند. این بازی از دوربین و GPS (سیستم موقعیت‌یاب جهانی) گوشی‌تان استفاده می‌کند.
بازی در مرحله اول نصب، از کاربر اجازه دسترسی و خواندن مخاطبین، جستجوی اکانت‌ها در گوشی و فعال‌سازی دوربین بدون تأیید را از کاربر دریافت می‌کند. همچنین نرم‌افزار اجازه دست‌یابی به اکانت گوگل، خواندن ایمیل‌ها، ارسال ایمیل از سوی کاربر و جستجو در میان عکس‌ها و Google Drive Documents را هم در دستور کار خود دارد. در مرحله دوم، قانون سیاست حفظ حریم خصوصی بازی نمایش داده می‌شود که محتوای آن به این شرح است: «ممکن است هر گونه اطلاعات در مورد شما (و یا فرزندان مجاز به استفاده از این نرم افزار) در اختیار دولت قرار گیرد یا برای بررسی به مجریان قانون و مقامات خاص ارسال شود.»
بازی به شما می‌گوید که برای مثال، در فاصله‌ی دور یا نزدیک شما، فلان پوکمون قرار دارد. شما خودتان باید راه بروید و آن پوکمون را پیدا کنید. فاصله‌ی دور یا نزدیک، با استفاده از یک ردپا مشخص شده است. اگر یک ردپا در کنار عکس پوکمون دیدید، یعنی به شما خیلی نزدیک است. دورترین فاصله هم سه ردپا است. در تجربه‌ای که ما از بازی داشته‌ایم، سه ردپا ممکن بود حتی دو سه خیابان آن‌ورتر باشد. ممکن است روزی در حال رفتن به سر کار یا دانشگاه، در خیابان انقلاب تهران، یک دفعه پوکمون پیدا کنید. شما باید در محیط‌های شلوغ شهرتان بگردید و بازی به شما اطلاع می‌دهد که نزدیک به یک پوکمون هستید. اگر در کنار عکس خود یک ردپا دیدید یعنی به پوکمون خیلی نزدیک هستید و فقط باید خوب دقت کنید اما هرچه رد پاها بیشتر شود، فاصله پوکمون هم از شما بیشتر می‌شود. وقتی پوکمون نیز پیدا کردید باید با استفاده از توپ‌هایتان آنها را بگیرید. هرچه پوکمون قوی‌تر باشد گرفتنش سخت‌تر است!
وقتی که یک پوکمون در نزدیکی‌تان پیدا شد، روی آن اشاره می‌کنید. حالا باید گوی‌های معروف این مجموعه بازی‌ها که Pokéball نام دارند را به سمت پوکمون‌ای که پیدا کرده‌اید پرتاب کنید. برخی پوکمون‌ها قوی‌تر از دیگری هستند و گرفتن‌شان کار راحتی نیست. بهترین زمان برای گرفتن یک پوکمون، زمانی است که دایره‌ی رنگی دورش کوچک شده است. باید Pokéball را در این دایره پرتاب کنید.
رقابت در نقطه ناشناس با آدم‌های ناشناس
به موضوعی هم باید توجه کنید: پوکمون‌ها فقط برای شما روی نقشه نمایش داده نمی‌شوند و تمام کسانی که در اطراف شما Pokémon GO بازی می‌کنند، می‌توانند این جانورها را برای خودشان بگیرند؛ یعنی ممکن است به یک پوکمون برسید و همان لحظه کسی در نزدیکی شما باشد و آن پوکمون را زودتر از شما بگیرد.
با اینکه می‌توانید در خیابان‌ها بگردید و یک پوکمون قوی و کمیاب پیدا کنید، سریع‌ترین راه برای پیدا کردن یک پوکمون کمیاب، تخم‌های پوکمون هستند. این تخم‌ها را می‌توانید در دنیای واقعی پیدا کنید. آیتم‌های بازی در مکان‌هایی به اسم PokéStop پیدا می‌شوند. این مکان‌ها مناطق مهم دور و برتان هستند و توسط خود سازنده‌های بازی قرار داده شده‌اند
برای مثال، در منطقه‌ی ونک تهران، ما توانستیم یک PokéStop در میدان ونک و یکی در پارک سئول پیدا کنیم. باید به این منطقه‌ها که مشخص شده‌اند بروید تا بازی آیتم‌هایی را به صورت رندوم در مقابل‌تان بریزد. این آیتم‌ها، می‌توانند Pokéball بیشتر، تخم، عود یا آیتم‌های دیگری را شامل شوند.شما باید آنها را جمع‌آوری و قوی کنید. محل قدرت گرفتن پوکمون‌ها مکان‌هایی به اسم gym یا باشگاه است که در آنجا می‌توانید با هم تیمی‌هایتان پوکمون‌های خود را تمرین دهید و قوی کنید. در سطح پنجم، بازی از شما سوال می کند که از بین سه تیم آبی، زرد و قرمز؛ عضو کدامیک می‌شوید. تیم‌ها می‌توانند با هم به یک باشگاه که به آنها تعلق ندارد، حمله کرده و آن را تصرف نمایند.
جالب است بدانید که مارسل اشملزر دفاع چپ تیم بورسیا دورتموند چندی پیش از خود عکسی منتشر کرده بود که در آن بازیکنان دورتموند را در حال بازی کردن پوکمون نشان می‌داد. حتی کار گسترش پیدا کرد و دو باشگاه من‌سیتی و بنفیکا، با پوکمون هواداران را به استادیوم فرا خوانده‌اند.
بازی Pokémon GO چند روزی است که فقط در چند ناحیه‌ی دنیا عرضه شده، با این حال در همین مدت کوتاه، توانسته است از اپ Tinder، یکی از بزرگ‌ترین اپ‌های اجتماعی دنیا، محبوب‌تر شود. تصورش را بکنید، با عرضه‌ی جهانی بازی، احتمالا Pokémon GO رکوردهای بزرگی خواهد زد.
کلیپ که شما را به فکر فرو خواهد برد
و اما کلیپی که بر اساس آن ذهنیت استفاده ابزاری این بازی از مردم برای رسیدن به اهداف خاص در من شکل گرفت: به تازگی در سنترال پارک شهر نیویوک، یک پوکمون کمیاب پیدا شده است؛ مردم هم تا این موضوع را شنیده‌اند، به سمت پارک حمله برده‌اند. این پوکمون کمیاب، یک Vaporeon است. برای اینکه این پوکمون را به دست بیاورید، باید Eevee را تکامل دهید. تکامل دادن Eevee طوری که به یک Vaporeon ختم شود، کار راحتی نیست. به همین دلیل مردم خودروهای‌شان را در خیابان رها کرده‌اند تا این پوکمون کمیاب را بگیرند! ( + )
خوب، تصور کنید در جریان یک اغتشاش شرکت pokemon یکی از کمیاب‌ترین جاندارانش را در محلی قرار دهد که محل قرار برای اغتشاش و درگیری است. و یا از جنبه دیگر، فکر کنید یک pokemon کمیاب در جایی قرار بگیرد که نهادهای جاسوسی متخاصم قصد به دست آوردن اطلاعات و فیلم از آن مکان را داشته باشند.
بیاید کمی جاسوس بازی کنیم!
نحوه انجام بازی بدین صورت است که بازیکن از طریق نرم‌افزار GPS نصب شده روی گوشی همراه خود و با استفاده از دوربین پشتی گوشی، بر اساس مختصات ارائه شده از طرف شرکت تولیدکننده، اقدام به یافتن و شکار پوکمون‌ها می‌کند و گه‌گاه برای این منظور، لازم است تا مکان‌های خارج از محدوده خانه خود را نیز جستجو نماید.
تا به اینجای کار مشکلی در انجام این بازی وجود ندارد و ظاهراً پرداختن به آن بسیار سرگرم‌کننده و لذت‌بخش خواهد بود. اما موضوع زمانی حساسیت‌برانگیز و قابل تأمل می‌شود که می‌بینیم Nintendo در ارائه مختصات پوکمون‌ها در برخی از کشورها، شیطنت‌های خاصی کرده و عملاً کاربران بازی را به عبور از خط قرمزها و جاسوسی غیر مستقیم (ناآگاهانه) ترغیب می‌نماید.
در همین راستا، چندی پیش دولت چین ۲۰ کاربر این بازی را که برای یافتن پوکمون از طریق مختصات ارائه شده، وارد مناطق نظامی شده بودند، دستگیر کرد. کارشناسان چینی در ابتدا این موضوع را خطای مسیریابی کاربران قلمداد کردند، اما پس از بررسی گوشی افراد دستگیر شده، متوجه شدند که آن ها در یافتن مسیر هیچگونه خطایی نداشته و دقیق عمل کرده‌اند! البته این تنها مورد مشکوک در کشور چین نیست و پیش از این، پسری ۱۸ ساله در نزدیکی یکی از سایت‌های موشکی این کشور در جستجوی پوکمون دستگیر شد! این درحالی است که استفاده از گوشی‌های دوربین‌دار در برخی کشورها مانند چین و ژاپن با محدودیت‌های فراوانی همراه است و استفاده از آنها نیاز به مجوزهای قانونی دارد. مشابه چنین گزارش‌هایی در کشورهایی مانند اتریش و نروژ نیز گزارش شده است. جالب‌تر اینکه ساعاتی پیش از کودتای اخیر در ترکیه، مختصات‌های عجیب و غریبی از نقاط تجمع نیروهای امنیتی و انبارهای تسلیحات به عنوان مختصات وجود پوکمون منتشر شدند که این موضوع تئوری وجود اهداف سیاسی در پس اهداف سرگرم‌کننده این بازی را قوت بخشید.
عجیب این که چند روز پیش، هیلاری کلینتون در یکی از نطق‌های انتخاباتی خود از این نرم افزار (بازی) تمجید کرد و از آن به عنوان الگویی موفق در تولید نام برد. اقدام عجیبی که در نهایت به تبلیغ و اعتبار بخشی بیشتر این بازی کمک شایانی کرد!
شاید هیچ یک از شما تا به حال نام آزمایشگاه Niantic را هم نشنیده باشید. دلیل این موضوع، این است که تا همین چند سال پیش این آزمایشگاه به عنوان بخشی از سیستم داخلی گوگل و در ارتباط مستقیم با آژانس امنیت ملی (NSA) بود. Niantic با حمایت مالی سازمان CIA و حمایت‌های معنوی NSA و وزارت امنیت داخلی آمریکا (DHS) توسط جان هانکه، از مدیران ارشد شرکت گوگل، تأسیس شد تا نرم افزار گوگل ارث را طراحی نماید.
با توجه به شواهد به دست آمده، این‌طور به نظر می‌رسد که در طرح جدید «سوء استفاده از ابزار سرگرمی به نفع دولت‌ها» این بار بازیکن‌های بخت‌برگشته و بی‌خبر از همه‌جا هدف قرار داده شده‌اند تا از آنها به عنوان پیاده نظام دشمن، برای افشای اسرار نظامی و … کشورها استفاده شود. پروژه کثیفی که می‌تواند در نهایت به قیمت جان و آبروی گروهی افراد علاقه‌مند به بازی‌های رایانه‌ای تمام شود و مشکلات اجتماعی و سیاسی فراوانی را برای کشور هدف ایجاد نماید. شاید بهتر باشد قبل از استفاده از هر نرم‌افزاری آن را از ابعاد مختلف بررسی کنیم تا در آینده دچار مخاطرات آن نشویم.
ای کاش هیچ‌وقت دنیای خوب سرگرمی و تکنولوژی با سیاست در هم آمیخته نمی‌شد …
منابع مورد استفاده :
۱-
۲-
۳-