هفت‌برکه – محمود آذرایین: با گذشت حدود ۵۰ روز از آغاز سال بارشی، تاکنون بارش در تمام استان فارس از جمله گراش صفر بوده است؛ موضوعی که نگرانی‌هایی را در میان مردم و کشاورزان ایجاد کرده است.
بسیاری از شهروندان از تأخیر بارندگی‌ها در پاییز امسال نگرانند اما شرایط جوی در حال تغییر است و می‌توان به بارش‌های نرمال در ماه‌های آینده امیدوار بود. در این یادداشت چند پرسش پرتکرار این روزهای مردم در مورد آب و هوا را پاسخ می‌دهیم.
چرا امسال از باران خبری نبود؟
در فصل تابستان، سامانه جوی با هسته گرم که به «واچرخند جنب حاره‌ای خاورمیانه» مشهور است، بر روی کشور مستقر می‌شود. این سامانه معمولاً با شروع فصل پاییز، به‌تدریج به عرض‌های جنوبی‌تر حرکت می‌کند و از این طریق امکان نفوذ توده‌های هوای سرد به مرزهای شمالی کشور فراهم می‌شود.
پاییز امسال بیشتر شاخص‌های اقلیمی در فاز منفی یا خنثی قرار داشتند. مهم‌ترین آن‌ها شاخص دورپیوند «ال‌نینو – نوسان جنوبی» یا همان ENSO است که در فاز منفی و در شرایط «لانینا» با شدت متوسط قرار داشت. از اثرات لانینا برای ایران، تأخیر در زمان حرکت واچرخند جنب حاره‌ای خاورمیانه به سوی جنوب است که به معنای طولانی‌تر شدن شرایط تابستانی خواهد بود.
در نتیجه، توده‌های هوای باران‌زا امکان نفوذ به ایران را نخواهند داشت یا با تأخیر وارد کشور می‌شوند. این وضعیت باعث می‌شود سامانه‌های بارشی فعالیت ضعیف‌تری داشته باشند و دمای هوا نیز گرم‌تر از میانگین بلندمدت قرار گیرد.
چرا نباید نگران بی‌بارشی برج عقرب (آبان‌ماه) بود؟
طبق آمار ۳۰ ساله منطقه جنوب کشور به‌ویژه گراش، هرگاه در آبان‌ماه بارندگی رخ داده، بارش‌ها در ادامه سال با ضعف مواجه شده است. از مجموع این آمار، در ۱۵ سال آبان‌ماه حداقل ۱ میلی‌متر بارش ثبت شده، اما تنها در پنج سال آن، بارش‌ها چشمگیر و در نهایت فراتر از نرمال بوده است.
با توجه به این‌که عمده بارش‌های گراش از اوایل آذر تا اواخر اسفند رخ می‌دهد (با میانگین ۱۵۰ میلی‌متر)، فقط سال‌های ۸۳، ۹۴ و ۹۸ بیش از ۱۵۰ میلی‌متر بارش داشته‌ایم (به ترتیب ۲۲۶، ۱۷۵ و ۳۷۵.۵ میلی‌متر). در مقابل، سال‌های ۸۴ و ۸۷ با بارش‌های بسیار پایین‌تر یعنی ۳۲ و ۱۴ میلی‌متر، در رده بدترین سال‌های بارشی قرار گرفته‌اند.
بر اساس باورهای قدیمی، بارش در برج میزان و عقرب معمولاً سبب وقفه‌های شدید و حتی خشکسالی می‌شود.
چرا می‌توان به پاییز پربارش امیدوار بود؟
مهم‌ترین مؤلفه‌ها در این زمینه شاخص دو‌قطبی اقیانوس هند (IOD) و شاخص ENSO هستند. خروجی‌های فصلی مراکز معتبر هواشناسی جهان نیز بر همین اساس تنظیم می‌شود.
بر اساس آخرین پیش‌بینی‌ها:
شاخص ENSO در حال حاضر منفی است اما روندی رو به مثبت و گرم شدن دارد.
شاخص IOD نیز در فاز سرد (منفی) قرار دارد و به سمت فاز گرم در حرکت است.
سایر شاخص‌ها نیز با تأثیر کمتر، روندی مثبت را نشان می‌دهند.
در نتیجه با توجه به پیش‌آگهی‌های صادرشده از سوی مراکزی مانند دانشگاه کلمبیا، مرکز اقلیم‌شناسی ژاپن، مرکز دیده‌بانی کره جنوبی و مرکز اقلیم‌شناسی اتحادیه اروپا، روند شاخص‌های اقلیمی به سمت بهبود در حرکت است و این موضوع می‌تواند نویدبخش بارش‌هایی در حد نرمال یا حتی فراتر در ماه‌های پایانی پاییز و فصل زمستان پیش‌رو باشد.