هفت‌برکه – فرشته صدیقی: این روزها اینترنت برای خیلی از ما از نان شب و آب روز واجت‌تر است. اما ۲۳ سال پیش که نخستین خط‌های اینترنت وارد گراش شد، استفاده از اینترنت هیجان و لذت خاصی داشت که افراد کمی امکان استفاده از آن را داشتند. دسترسی به اینترنت در چند دهه قبل به شکل کنونی نبود و دردسرهای خودش را داشت. ورود اینترنت در فرهنگ و زندگی مردم نیز آسان نبود. مخصوصا در شهرهای کوچکی چون گراش.
۷ آبان‌ماه یعنی ۲۹ اکتبر، روز جهانی اینترنت بود. وقتی به تاریخچه‌ی ورود اینترنت به گراش نگاه می‌کنیم، چند اسم هنوز در خاطر اینترنت‌بازان قدیمی گراش مانده است: هرمز کامپیوتر، ستاره سرخ، سحرواران، رایانت. این شرکت‌ها به ترتیب و با فاصله‌ای چند ساله خدمات‌دهی را شروع کردند اما اگر بخواهیم دقیق‌تر زمان‌بندی کنیم مهندس عبدالرضا هرمزی و علی معین‌زاده اولین سرور اینترنت را در گراش راه‌اندازی کردند و با رفتن آن‌ها به لار نوبت به سحرواران و رایانت رسید.
مشغول ماندن تلفن‌ها در زمان استفاده از اینترنت، سرعت پایین در حدی که گاهی فقط امکان خواندن متن وجود داشت، قطعی‌های گاه طولانی، روند طولانی وصل شدن اینترنت از مشکلات آن زمان استفاده از اینترنت بود اما آن زمان کسی که اینترنت داشت در دنیای دیگری سیر می‌کرد.
هرمز کامپیوتر گراش و ستاره سرخ لارستان
از معین‌زاده می‌پرسم ایده‌ی اصلی این کار از کجا آمد و چطور در موردش تصمیم‌گیری کردید؟ او می‌گوید: «سال ۲۰۰۰ میلادی مقارن با ۱۳۷۹ شمسی در دبی مشغول به کار بودم. در مورد اینترنت و کاربردش چیزهایی شنیده بودم. برایم جالب بود ولی هنوز با آن کار نکرده بودم. در سفری که تابستان آن سال به گراش داشتم، ایده‌ی ورود به این مقوله را با آقای مهندس هرمزی، دوست دیرینه‌ام، مطرح کردم. ایشان اطلاعات جامع‌تری در این مورد داشت و استقبال کرد. پس از تحقیق و بررسی، مجدّانه پیگیر تهیه و تدارک تجهیزات و مقدمات لازم شدیم.»
مهندس هرمزی در این‌باره می‌گوید: «فروردین ۱۳۷۹ شرکت هرمز به صورت رسمی شروع به کار کرد. در زمینه‌های مختلف از جمله خدمات کامپیوتر و آموزشگاه فعالیت داشتیم. مهر‌ماه همان سال به اتفاق مرحوم برادرم (علی‌رضا هرمزی) و علی معین‌زاده مصمم شدیم اینترنت را نیز به لیست خدماتمان اضافه کنیم. تکنولوژی نوظهوری که هنوز بین مردم شناخته شده نبود و تازه به صورت محدود در نقاطی از کشور معرفی می‌شد. مثلا در شیراز شرکت همیارنت اواخر سال ۷۸ ارائه‌ی خدمات را شروع کرده بود.»
مهندس هرمزی در مورد مشکلات راه‌اندازی این تکنولوژی جدید می‌گوید: «در ابتدای مسیر با مشکلات متعددی روبه‌رو بودیم. اولین قدم تهیه‌ی چند خط تلفن بود. تصمیم داشتیم ISP را در خود شرکت راه‌اندازی کنیم که به علت نداشتن ظرفیت فنّی از جانب مخابرات، امکان افزایش خطوط جدید به خیابان امام و شرکت هرمز فراهم نبود. از این جهت، پنج خط تلفن را به منزل پدری آقای معین‌زاده در خیابان دانشگاه منتقل کردیم. اتاقی در همان منزل به این امر اختصاص داده شد. با سه کامپیوتر به عنوان سرور اصلی و یک دیش ماهواره‌ای شرکت websat که امکان تبادل اطلاعات را مهیا می‌کرد کار ما شروع شد. قرارداد‌مان با این شرکت خارجی به این شکل بود که ماهیانه هزینه را به صورت دلاری به حساب‌شان واریز می‌کردیم. اینترنت اولیه به شکل دیال‌آپ Dial up بود. کاربرها کارت اینترنت را می‌خریدند و از طریق یوزرنیم و پسوردی که برایشان تعریف شده بود به شبکه متصل می‌شدند.»
می‌پرسم از مشترکان ثابت آن دوران کسی را به خاطر دارید؟ می‌گوید: «آقای محمدرضا افشار پای ثابت و مشترک پرمصرف ما بود!»
معین‌زاده در مورد ادامه‌ی کار می‌گوید: «مدتی که گذشت، به اتفاق آقایان هرمزی تصمیم گرفتیم این فعالیت را در لار هم داشته باشیم. پس منزلی واقع در پشت اداره‌ی گذرنامه اجاره کردیم و شروع به آماده‌سازی آن کردیم. خوشبختانه اداره مخابرات لار استقبال کرد و همکاری خوبی داشت. هشت خط تلفن خریدیم و به همان منزل منتقل کردیم و با تکمیل تجهیزات شرکتی با عنوان «ستاره سرخ لارستان» در تاریخ ۲۱ خرداد ۱۳۸۰ به ثبت رسید. در کنار اینترنت، خدمات آموزش و همین‌طور کافی‌نت را هم داشتیم. کمی بعد با اضافه شدن سیستمی جدید امکان تماس VOIP که یک تماس صوتی-اینترنتی با خطوط تلفن نقاط مختلف جهان بود، با قیمتی بسیار نازل‌تر از تعرفه مخابرات به صورت حضوری برای کاربرها فراهم شد.»
مهندس هرمزی اضافه می‌کند: «دو سال پس از ثبت شرکت، اینترنت دیتا وارد مخابرات گراش شد و توانستیم از طریق خطوط «E1» خدماتی بهتر با سرعت بیشتر ارائه دهیم. که البته این امر نیاز به تجهیزات خاصی داشت. هر خط ای‌وان تعداد ۳۰ خط تلفن را پشتیبانی می‌کرد و سرویس می‌داد. ۹۷۱۲۲۰۰ اولین شماره‌ی خط E1 تهیه شده‌ی ما بود که مدتی بعد در پی استقبال و تقاضای مشتریان خط دوم نیز خریداری شد. پس از ای وان ایترنت IN ظهور کرد که دیگر نیازی به تهیه‌ی کارت فیزیکی نبود و بنا به مدت اتصال، هزینه‌ی آن بر روی قبض تلفن ثابت منزل کاربر به صورت ماهانه لحاظ می‌شد. و نهایتاً حوالی سال ۸۶، با ورود اینترنت ADSL به ارائه‌ی خدمات با سرعت و کیفیت بهتر به کارمان ادامه دادیم و تا همین لحظه در خدمت عزیزان هستیم.»
معین‌زاده خاطره‌ای جالب از روزهای دور تعریف می‌کند: «به خاطر دارم در گیرودار تدارک و ارتقاء، حادثه‌ی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ رخ داد و اخبار و جزییات مربوطه را دقایقی بعد از وقوع به صورت آنلاین از طریق سایت یاهو دنبال می‌کردیم و بسیار برای‌مان جالب و هیجان‌انگیز بود.»
سحرواران
شرکت «سحرواران» نیز یکی از واردکنندگان اینترنت به گراش است. در مورد جزئیات و چگونگی راه‌اندازی شرکت با مهدی آینه‌افروز که اولین دفتر خدمات کامپیوتری گراش به نام گراش رایانه را راه‌اندازی کرده بود گفتگو کردیم. او می‌گوید: «ایده‌ی اصلی را آقای رضا محسن‌زاده، عضو دیگر شرکت مطرح کرد. اینترنت ماهواره‌ای را به خاطر سرعت مطلوب انتخاب کردیم. با چند تن از دوستان و اهالی فن مشورت کردیم و نهایتاً با شرکتی که نمایندگی ISP گلکسی آلمان را داشت آشنا شدیم. البته اصل نمایندگی در دبی قرار داشت و ما در تاریخ ۱۸ تیر ۱۳۸۰ طی سفری که به تهران داشتیم، با شرکت واسطه‌ی گلکسی قراردادی را منعقد کردیم که هزینه‌ی ماهانه به صورت یورو به حساب شرکت دبی واریز می‌شد. در راستای تدارک مقدمات، ابتدا ساختمانی اجاره و تعداد ۱۶ خط تلفن را خریداری کردیم. از طرف همان شرکت تقریبا یک ماه بعد برای بازرسی از پروسه‌ی کار به گراش آمدند. پس از تایید، شرکت سحرواران عملاً سرویس دهی اینترنت Dial up و ارائه‌ی خدمات را آغاز کرد.»
اما به گفته‌ی آینه‌افروز، عمر این خدمات‌دهی چندان زیاد نبود. می‌پرسم چه مدت شرکت و ارائه‌ی خدماتش برپا بود؟ می‌گوید: «فکر کنم حدود دو سال تا دو سال و نیم. آن دوران هم شرکت هرمز و هم شرکت رایانت در گراش فعالیت داشتند.»
وقتی دلیل این تعطیلی را می‌پرسم، آینه‌افروز توضیح می‌دهد: «با گذشت زمان، با مشکلاتی نظیر کمبود نیرو، افزایش نرخ از جانب شرکت طرف قرارداد و قطعی‌های گاه و بی‌گاه ماهواره‌ای مواجه شدیم که باعث دلسردی و عدم تمایل اعضاء به ادامه‌ی مسیر شد. اینترنت گالکسی بدون فیلتر بود. از یک سو متقاضیان زیادی داشت و از سوی دیگر برخی نهاد‌های دولتی و حکومتی فشار‌های زیادی را از این بابت بر شرکت اعمال می‌کردند. شرایط فیلترینگ هم بسیار سخت و هزینه بر بود و در واقع دیگر به جایی رسید که ادامه دادن واقعاً آسان و به صرفه نبود. به همین دلایل شرکت سحرواران برای همیشه به فعالیت خود پایان داد.»
رایانت
رایانت با تیم سه‌نفره‌ی مهندسان مهدی عالمی، قاسم رنجبر و محمد اکبری شناخته می‌شود و اینترنت‌بازان دهه ۸۰، رایانت را در کنار خدمات‌دهی اینترنت با انجمن رایانت می‌شناسند. انجمن رایانت نخستین جامعه‌‌ی مجازی گراشی‌ها بود.
مهندس مهدی عالمی در مورد نقش خودش در ورود اینترنت می‌گوید: «در دوره دانشگاهی که من و مهندس اکبری در یزد درس می‌خواندیم، چند واحد کارآموزی داشتیم. برای کارآموزان تابستان ۱۳۸۰ در شرکت سحرواران بودیم. مهدی آیینه‌افروز و رضا محسن‌زاده سرمایه‌گذاری را انجام داده بودند و بعد از راه‌اندازی، ما دو نفر کار فنی و اجرایی مانند اکانتینگ و تنظیمات شبکه را انجام می‌دادیم. آنجا خیلی چیزها یاد گرفتیم و تجربه خوبی برای ما بود. حتی بعد که به دانشگاه برگشتیم هم هر وقت گراش بودیم به سرور سحرواران دسترسی داشتیم و کمک می‌کردیم.»
عالمی می‌گوید: «کل پهنای باند دریافتی سحرواران ۶۴ کیلوبیت در ثانیه بود. سال ۱۳۸۲ که ترم آخر دانشگاه بودیم، کارهای راه‌اندازی سرور رایانت را شروع کردیم و با شرکتی یونانی برای پهنای باند ۲۵۶ کیلوبیت قرارداد بستیم. چون برای خط تلفن محدودیت داشتیم، سرور را در خانه‌ای نزدیک به مخابرات قرار دادیم. اینترنت ماهواره‌ای را راه‌اندازی کردیم و از اردیبهشت ۱۳۸۳ با سیستم دیال‌آپ به شهروندان خدمات می‌دادیم. یک سال بعد هم انجمن رایانت را راه‌اندازی کردیم.»
رایانت اولین خدمات‌دهنده اینترنت وایرلس در گراش بود: «با آمدن E1 پهنای باند به ۲ مگابیت رسید و اسفند ۱۳۸۶ اولین خط ADSL را به ایران‌خودرو دادیم و از فروردین ۱۳۸۷ سرویس به صورت عمومی ارائه می‌شد. از سال ۹۰ که برخی سرویس‌های اینترنتی جمع‌آوری شد، اولین شرکتی بودیم که خدمات وایرلس را شروع کردیم و در حال حاضر به جز گراش در شهرستان اوز هم خدمات‌دهی وایرلس داریم.»
این تاریخچه ورود اینترنت به گراش از طرف خدمات‌دهنده‌هاست. اما بخش اصلی این تاریخچه کاربران اینترنت هستند.
شما اولین بار کی و کجا با اینترنت به دنیا وصل شدید؟