هفت‌برکه: عکس‌های امین نوبهار با عنوان «خانه‌های صحرایی گراش» در گالری لوزن‌آرت شهر رُم، ایتالیا به نمایش درمی‌آید. این نمایشگاه عکس گروهی با عنوان «مکان‌های فراموش‌شده» ۱۲ تا ۲۲ آبان ۱۴۰۲ برابر از ۳ تا ۱۳ نوامبر ۲۰۲۳ برگزار می‌شود.
محمد امین نوبهار ۳۰ ساله یکی از فعالین فرهنگی و هنرمندان گراش است که فعالیت عکاسی و نوشتن را از سال ۱۳۸۴ در همکاری با نشریه الف انجمن شاعران و نویسندگان گراش آغار کرد. او در ۱۷ سال گذشته در بسیاری از رویدادهای فرهنگی و هنری مشارکت داشته است از جمله به همراه جواد آب‌افکن یکی از برگزارکنندگان اولین نمایشگاه عکس «پلک آفتاب» در سال ۱۳۹۲ بود و پس از آن در همکاری با انجمن ایکوموس، گروه نردبان و انجمن فیلم و عکس، جشنواره فیلم کل و جشنواره نمایش کل برنامه‌های مختلف را اجرا کرد. محمد امین نوبهار در این سال‌ها به شکل عکاس آزاد با رسانه‌های هفت‌برکه از جمله هیمه، گراش و سایت هفت‌برکه همکاری داشته است.
نوبهار دانش‌آموخته کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی است و از ۹ ماه پیش عکاسی از «خونه» یا همان خانه‌های صحرایی گراش را که در حال تخریب بودند آغاز کرد.
هفت‌برکه : معمولا کمتر کسی به «خونه‌ها» توجه می‌کند و اصلا انگار این سازه‌ها ساخته شده‌اند که زمانی فراموش شوند. چه شد به سراغ آن‌ها رفتی؟
نوبهار: ایده‌ی این کار را برادرم، امیرحسین، مطرح کرد. ما درباره‌ی شیوه‌های باغ‌سازی در گراش صحبت می‌کردیم و این سوال برایمان مطرح شد که آیا در طول تاریخ، معماری‌ای برای بناهای پیرامون باغ‌ها و مزارع وجود دارد که بتوانیم از آن‌ها به عنوان الگوی ساختمان‌سازی در باغ‌شهرهای گراش استفاده کنیم یا خیر؟ بعد توجهمان به این خانه‌ها جلب شد.
هفت‌برکه: در پروژه شما چه اطلاعاتی از «خونه‌ها» جمع آوری شده است؟
نوبهار: در این پروژه ما توانستم مخروبه‌های ۸۰ خانه را پیدا کنیم و از آن‌ها عکاسی کنیم. البته پروژه ابتدا عکاسی بود و بعد کم‌کم رشد کرد. از جمله ما از بعضی خانه‌ها فیلم‌برداری کردیم، پلان آن‌ها را برداشت کردیم و حتی موقعیت جغرافیایی خانه‌ها را با عکس‌های هوایی قدیمی که از دهه‌ی ۴۰ موجود است تطبیق دادیم. در واقع پروژه سه بخش دارد: بخش اول هنری است که ما در آن می‌خواهیم مخاطب را با این مخروبه‌ها درگیر کنیم. در بخش دوم به سراغ معماری و شیوه‌ی ساخت آن‌ها می‌رویم و بخش سوم جامعه‌شناسی است. این سوال برای ما مطرح است که چه کسانی و چگونه در این خانه‌ها زندگی می‌کردند؟
هفت‌برکه: بین نگاه‌های مختلف به خانه‌ها به نظرت نتیجه کار بیشتر در حیطه معماری است یا مردم‌شناسی؟
نوبهار: تمایل شخصی‌ام این است که بتوانم با مصاحبه با صاحبان این خانه‌ها رویکرد مردم‌شناسی را در این پروژه تقویت کنیم. اما نقطه‌ای که الان در آن هستیم بیشتر دارای نگاه معمارانه است و تصور می‌کنم برای معمارهای شهر مفید باشد. ولی هنوز پروژه برای ما تمام نشده است.
هفت‌برکه : کار را به تنهایی به پیش بردی یا گروهی هم با تو همکاری داشتند.
نوبهار: در ابتدا به عنوان یک پروژه شخصی به آن نگاه می‌کردم اما کم‌کم آن قدر کار گسترش پیدا کرد که برای ادامه پروژه هم از نظر اجرایی و هم از مالی به سراغ افراد آشنا رفتیم. از پاییز ۱۴۰۱ تا الان دوستان زیادی به‌شکل‌های مختلف به ما کمک کردند. سعید رایگان تقریبا در تمام بخش‌ها حضور داشت و نمی‌توان نقشش را نادیده گرفت. پدرم، عزیز نوبهار، و خانم دکتر حوریه رحمانیان حمایت مالی کردند که ما بتوانیم از تجهیزات حرفه‌ای برای تصویربرداری استفاده کنیم و خیلی دیگر از دوستان که اگر یک روز بتوانم آثار را در کتابی یا نمایشگاهی به نمایش بگذارم باید حتما از آن‌ها قدردانی کنم.
هفت‌برکه :«خونه» گراشی‌ها در شهرها یا جاهای دیگر هم نمونه‌های مشابه هم دارد؟
نوبهار: این خانه‌ها دارای معماری خاص خود هستند و برخی از ویژگی‌های معماری خانه‌های شهر را دارند و برخی از ویژگی‌هایشان به کومه یا کوخ (به انگلیسی: Hut) شباهت دارند. کومه به سرپناهی گفته می‌شود که از مصالح بومی ساخته می‌شود و از نظر کیفیت و دوام معمولاً از خانه در مرتبهٔ پائین‌تری قرار دارند و اکثراً برای زندگی موقت و فصلی کاربرد دارند. بیشتر آن‌ها یک‌اتاقه هستند و به علت سادگی و کاربرد مصالح بومی پس از رهاشدن کاملا به طبیعت بازمی‌گردند. با این وجود خانه‌های صحرایی گراش که ما آن را با نام «خونِ» می‌شناسیم دارای ویژگی‌های معماری هستند. به فراخور نیاز ساکنین حیاط، تالار، طاق، نورگیر، پلکان ، طاقچه، آب‌راه، حوض و… دارند که معمولا در کومه‌های جنگلی یا بیابانی وجود ندارند.
هفت‌برکه: با این تعریف به نظر می‌رسد این‌ها بیشتر موقتی هستند. چرا شما اصرار دارید که آن‌ها را ثبت کنید؟
نوبهار: ما برای سال‌ها این خانه‌ها را فراموش کرده بودیم. خودم شخصا سال‌ها تلاش می‌کردم در گراش یا هر شهر دیگری که بودم خانه‌هایی را پیدا کنم که بسیار ویژه هستند و معماری خاصی دارند. این خانه‌ها را قابل‌توجه می‌دانستم و در محله‌های مختلف شهرها به‌دنبالشان می‌گشتم. اما ناگهان متوجه شدم که مخروبه‌هایی در خارج از شهرها وجود دارد که به فراخور نیاز ساخته شده بودند و حالا از بین رفته‌اند. آن‌ها به نسبت نیاز هر نخلستان اختصاصی می‌شدند و این یک اتفاق قابل توجه بود. گاهی خانه‌ها روی برکه‌ها و گاهی روی مسیل‌ها قرار گرفته‌اند که مبادا مسیرهای آب تغییر کند. در واقع خانه‌ها کمترین دخالت در مزرعه یا نخلستان ایجاد می‌کردند و با این وجود بیشترین نیاز ساکنین خود را برطرف می‌کردند. این موضوع قابل توجه و مهمی است که متاسفانه فراموش شده و می‌توان در زندگی امروز هم مبنایی برای ساخت و سازها و حتی زندگی باشد.
هفت‌برکه: چطور این عکس‌ها سر از ایتالیا در آورد؟
نوبهار: لوزن‌آرت یک گالری و مجله در زمینه عکاسی، ویدیوآرت و هنرهای تصویری است. این گالری به صورت مداوم نمایشگاه‌هایی با موضوعات مختلف برگزار می‌کند که در ماه نوامبر ۲۰۲۳ قرار است موضوع نمایشگاه آن‌ها «مکان‌های فراموش‌شده» جهان باشد. به جز کار ما آثار دیگری از ایران نیز در این نمایشگاه حضور دارند مثلا در یکی از مجموعه‌ها به اتاق‌هایی پیرامون دریاچه ارومیه توجه شده که پس از خشکسالی متروکه شده‌اند.
هفت‌برکه: برای کارتان از عنوان پروژه استفاده می‌کنی. آیا این پروژه به پایان رسیده است؟
نوبهار: این پروژه هنوز تمام نشده است. ما هنوز در حال شناسایی خانه‌های صحرایی هستیم. و مخصوصا در این مرحله به دنبال عکس‌های قدیمی خانه‌ها هستیم که ممکن است در آلبوم‌های خانوادگی وجود داشته باشد. یا اگر کسی خاطره‌ای دارد که چطور خانه‌ها را در صحرایشان ساخته‌اند و از این قبیل اطلاعات به ما کمک بزرگی می‌کند و حتما تلاش می‌کنیم با ذکر افراد اطلاعات را ثبت و ضبط کنیم.
این مجموعه اطلاعات را ممکن است در قالب نمایشگاه‌های دیگر در داخل و خارج کشور عرضه می‌کنیم و اگر بتوانیم حمایت مالی خوبی جذب کنیم حداقل یک نمایشگاه و یک کتاب خروجی اصلی پروژه خواهد بود. برای همین پرونده «خونه‌ها» برای من و دوستانم بسته نشده است و چون این بناها به شدت در معرض تخریب هستند باید سریع‌تر آن را به پیش ببریم.
