هفت‌برکه – ترجمه‌ی راحله بهادر: ارتباط یکی از ویژگی‌های بنیادی جامعه‌ی انسانی است. توانایی برقراری ارتباط –دریافت، تجزیه و تحلیل، ذخیره کردن و تولید پیام‌ها- امری حیاتی در کنش و مشارکت انسان‌هاست.
ارتباط انسانی می‌تواند به وسیله‌ی قانون، شعر، ریاضیات، تاریخ، گفتگو، موسیقی، هنر و شبکه‌های اجتماعی بیان شود و انسان‌ها را فرای زمان، نسل‌ها و قاره‌ها به هم پیوند دهد. شکل‌های عمده‌ی ارتباطی که در بسیاری جوامع رایجند عبارتند از صحبت کردن، شنیدن، خواندن و نوشتن، اما می‌تواند شامل اشکال دیگری مانند زبان‌های اشاره، ارتباط شنیداری-دیداری آنلاین یا روش‌های غیر کلامی دیگری مانند گریه کردن و لمس باشد.
ارتباط یک حقوق بشر اساسی است (مک ایوان و سانتو، ۲۰۱۸). نخستین باری که این حق در یک سطح بین‌المللی اعلام شد، در فصل نوزدهم اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر بود:
هرکسی حق آزادی بیان و نظر را دارد؛ این حق شامل آزادیِ داشتن اعتقاداتی بدون مداخله، و همچنین جستجو، دریافت، به اشتراک گذاشتن اطلاعات و نظرات به وسیله‌ی هر نوع رسانه و بدون توجه به مرزها است (سازمان ملل، ۱۹۴۸).
این اعلامیه‌ی قدرتمند تاکید می‌کند که همه‌ی مردم حق برقراری ارتباط را دارند.
اهمیت حقوق ارتباطی آشکار است، زیرا آنها تقریبا در هر کنوانسیون، اعلامیه و فصلی از سازمان ملل با تنها چند مورد استثنا، و همچنین در توافقنامه‌ها و اعلامیه‌های یونسکو آورده شده است. با این وجود، اهمیت حقوق ارتباطی فراتر از صرفا فعال‌سازیِ آزادی بیان، نظر و زبان است. هنگامی که این حقوق تحقق پیدا کرد، مردم آمادگی بیشتری دارند که سایر حقوق بشر را نیز تحقق ببخشند.
حقوق ارتباطی در مورد آزادی بیان، نظر و زبان، مردم را قادر می‌سازد تا سایر حقوق بشری مانند حق کار، تحصیل، ازدواج و تشکیل خانواده، مالکیت اموال، حق انتخاب، آزادی مذهب و امنیت اجتماعی را تحقق بخشند (سازمان ملل، ۱۹۴۸).
در قرن بیست و یکم، حقوق ارتباطی به شدت اهمیت پیدا می‌کند، چون بقای برترین‌ها متکی به ظرفیت ارتباطی است، نه مهارت‌های کار بدنی (روبن، ۲۰۰۰). می‌توان ارتباط را به عنوان یک حق اساسی بشری از چهار جنبه مورد توجه قرار داد: (۱) حقوق ارتباطی برای همه‌ی مردم؛ (۲) حقوق ارتباطی برای افرادی که در زمینه‌ی ارتباط معلولیت دارند؛ (۳) حقوق ارتباطیِ کودکان؛ (۴) حقوق ارتباطی در رابطه با زبان و اقلیت‌های زبانی.
حقوق ارتباطیِ همه‌ی مردم
بر اساس فصل نوزدهم اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر، حقوق ارتباطی یعنی:
- هر کسی باید حق داشتن عقاید و افکار شخصی را بدون مداخله داشته باشد.
- هر کسی بایستی حق آزادی بیان را داشته باشد؛ این حق باید شامل آزادی جستجو، دریافت و به اشتراک‌گذاری اطلاعات و نظرات، از هر شکلی و فارغ از مرزهای سرزمینی، چه به صورت شفاهی، نوشتاری یا مکتوب، چه به شکل هنر، یا به وسیله‌ی هرگونه رسانه‌ای به انتخاب خود شخص باشد.
- به کار بستن حقوقی که در بند دو این فصل به آن اشاره شد وظایف و مسئولیت‌های خاصی ایجاد می‌کند. بنابراین ممکن است در معرض محدودیت‌های خاصی قرار بگیرد اما باید تنها شامل مواردی باشد که از سوی قانون مقرر شده و برای این موارد ضروری است:
الف) برای احترام به حقوق و اعتبار و حیثیت دیگران
ب) برای حفاظت از امنیت ملی یا نظم اجتماعی (نظم عمومی) و یا سلامت و اخلاق اجتماعی (سازمان ملل، ۱۹۶۶، فصل ۱۹).
این حقوق، همه‌ی مردم از جمله شهروندان و غیر شهروندان را به طور مساوی شامل می‌شود.
حقوق ارتباطی افراد معلول
برای افراد دارای معلولیت ارتباطی، «ارتباط نه تنها صرفا ابزار مورد نیاز برای بیان یک مشکل است، بلکه حوزه‌ای است که امید می‌رود مورد توجه قرار گیرد.» (پاسکو، کلوپ، دلالو، ندهامبی، ۲۰۱۷، ۶۸). تکنولوژی نیز می‌تواند راهکاری برای پشتیبانی از حقوق افرادی باشد که دارای معلولیت‌های ارتباطی هستند.
حقوق ارتباطی کودکان
کودکان نه تنها شهروندان آینده، بلکه مردمِ زمان حال هستند. در سال ۲۰۱۶، ۲۶ درصد جمعیت کره‌ی زمین را کودکان تشکیل می‌دهند، با سهم بالاتری در کشورهای با درآمد کمتر (۴۳%) نسبت به کشورهای با درآمد بالاتر (۱۷%) (گروه بانک جهانی، ۲۰۱۷).
فصل ۱۲. ۱ کنوانسیون حقوق کودک نیز در مورد حقوق کودک بیان می‌کند که دولت‌ها باید به کودکی که توانایی شکل دادن به عقاید و نظراتش را دارد، این اطمینان را بدهد که این حق را دارد که نظراتش را در تمام موضوعاتی که کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بیان کند و به نظرات کودک بر طبق سن و بلوغ‌یافتگی او، اهمیت مناسب داده شود.
فصل ۱۳. ۱ . کودک باید حق آزادی بیان را داشته باشد؛ این حق باید شامل آزادی جستجو، دریافت و به اشتراک گذاری هر نوع اطلاعات و نظرات، فارغ از مرزهای سرزمینی، چه به صورت شفاهی، نوشتاری یا مکتوب، چه به شکل هنر یا به وسیله‌ی هر نوع رسانه‌ای که به انتخاب خود کودک است، باشد. (سازمان ملل، ۱۹۸۹).
آگاهی بزرگسالان از حقوق کودکان، سرآغازی مهم برای درک حقوق ارتباطی است. هنگامی که بزرگسالان آگاه‌تر شوند و دیدگاه‌شان را تغییر دهند، حقوق کودکان در زمینه‌ی ارتباط و مشارکت، گسترش پیدا خواهد کرد (گیلت، سوان، سارژنت، ۲۰۱۷).
آینده
تفسیر حقوق ارتباطی نیازمند توجه به این مسئله است که چگونه حقوق بشر مرتبط به: (۱) همه‌ی مردم، (۲) افراد دارای معلولیت‌های ارتباطی، (۳) کودکان و (۴) زبان است. برای پرورش و گسترش حق مردم برای ارتباط، این اقدامات لازم است: باید مردم را به رسمیت شناخت، سبک ارتباط را تنظیم کرد، و برای گوش دادن وقت گذاشت.
هفت‌برکه: مقاله‌ی «حقوق ارتباطی: حقوق بشر اساسی برای همه» نوشته‌ی شارین مک‌لوید در سال ۲۰۱۸ در ژورنال بین‌المللی آسیب‌شناسی گفتار-زبان (شماره ۱:۲۰، صص. ۳ – ۱۱) منتشر شده است. راحله بهادر بخشی‌هایی از این مقاله را برگزیده و ترجمه کرده است. مقاله‌ی کامل به زبان انگلیسی را می‌توانید از اینجا دریافت کنید.
پیش از این سه مطلب در مورد تاثیر فیلترینگ واتساپ و اینستاگرام در هفت‌برکه منتشر شده بود: تاثیر فیلترینگ بر کسب‌وکارها (اینجا)، بر ارتباطات خانوادگی و دوستانه (اینجا) و بر فضای عمومی گفتگو (اینجا). این مقاله را می‌توان پشتوانه‌ی علمی این گزارش‌ها محسوب کرد.
مطالب مرتبط:
https://www.gerishna.com/archives/127442
https://www.gerishna.com/archives/128317
https://www.gerishna.com/archives/128798