هفت‌برکه – گریشنا: دوم اسفند روز زبان مادری بود، هر چند اخبار داغ کرونا و انتخابات، حواس ما را از این روز پرت کرد اما ماهی را هر وقت از آب بگیری، تازه است. مریم مالدار، خبرنگار هفت‌برکه، به همین مناسبت یادداشتی به زبان گراشی نوشته است درباره‌ی باورها و اعتقادات گراشی‌ها پیرامون نوزاد و مادری که تازه زایمان کرده است. خواندن این مطلب آن هم به زبان شیرین مادری، در این روزهای پرتنش می‌تواند حالتان را خوب کند.
مریم مالدار- گتااِن کرونا اُنتن، سَندُلِس و گل در چمن تَش آتی و تِک خونَیاتو بگردنی تا ضدعفونی ببه. یعنه ای دوتا به علاوه مرو تعر از امی چیا ان که گراشینیا بر انواع بیماری تجویز اَکنن. دید سندلس مَجا اِسن. از تک عیش و برنش کرده مئز نظر بگر تا بچ اَورده، روضه خده، چارشمبد آخرماه صفر و… وله مرو تعر و گل در چمن ظاهرا علاوه بر دیدش جِش شتن و اَواخرن!
خونه اما که نَنَمو مَوخت مرو تعر شِه خَشه‌ان! و حدی که کسی بگه پام یا دستم درد کِردای نَنممو اَگه مروتعر واخو ولم اَوابه! حالا مروتعر راه شِ دِه اَچه وله دومی آخه…
همش تَخصِر کرونااِن که اِکده کاعَت بی‌خود اَمدارد. ما مواس چدو بگاام؛
پِنگی وَختِن و عمه بوسَم و چیا جدیدی اُمشُنُفتِن. اُمگت بنویسم تا چار نفرئدو هم واخَنِن و وخته شوشُنُفت عین ما تعجب نکنن! اندفعه یکته از بچیا گهواره خالی آرین (بچ کاکامو) شه تَکون اَدا. بعد زن کاکامو اُشگت: «گهواره خالی شِه تَکون مَدِ، بچ دِل درد شَگِرِ» شومُش که همه دور یک دونوم، نَنَه زن کاکامو شه زن کاکامو گت: «بچوم وَختِ شیر خَردای چَش تِک لیش مبی بچوت گُپی ابه» ما خنه اُمکه و امگت: «ای حرفیا و اِعتقادیا خاب اِز کو داری؟» اشگت: «از کدیم اگاان!» بعد بی‌بی زن کاکامو شه ما گت: «او بچوم هر چی از کدیم اگاان راسن. دِگَه اَگان وخته بچ شیر خردای نَنه بچ نباید بِنِزَه بِخاسه اگندو بِچ گاش درد شَگِرِ.» نَنَمو که ای اُش‌شُنُفت اُشگت ای‌تا دگه اُمنِه شُنُفتِسو وله اَدنَم که اَگاان: «کسی که دو کُلو شَعوردِن سراغ گرته کسی که بچ شعوردن ناچه!»
ما چدم تا چای بریزم. چای بر همه اُمریخت. بعد مه زن کاکامو گت چای بریزم اَواخرش؟ اشگت: «چای نه، وله نسکافه نک بکو اواخرم» نسکافه نک امکه مه جلو نا با کاکائو تا بخای. بیش دا یک گُپ اُشواخَه بعد نَنَشو اُشگت: «خاب اِنه تا سرد وابه، مون داخ مواخو بچوت شِ چریکِ اَزِت!» ای تعجبیا ما باعث بی تا حالا که جمع همه جمعن بشتر از کدیم واپرسم تا منبع دقیق‌تری اُمبه.
دگه اَگاان که دوت زِر از پوس اَواسه، یا بهتر بگاام زر دوت از پوس بشترن و ممکنن کسی که تازه دوت شعوردن اچه سراغ گرته کسی که پوس شعوردن پوسه بی‌حال وابه!
البته اگاان یک سری چیا اسن چون؛ ساعت رادو، انگشتر عقیق اصل، اَلَم نیم سَر «وسیله ای که کدیمینیا بر درمان سِرَ درد، له سِرَ تک چارقدشو شواَزَتِن» اگه از له بچ و جا بیارن، بچ بی‌حال شواکود که ای موکعیا زیدی بچ غسل شست دست و پا شَتِن: «انگشت شست دست راست بچ با انگشت شست پا چپ بچ له یک انسن و آو شزلی در اتن و اگاان غسلش می‌دهم غسل شست دست و پا. دفعه دو برعکس، یعنه شصت دست چپ با شصت پا راست.»
یا هم امی وسیله‌ِ مون کسی که شزلی وجا اوردن اَواسعن آو شزلی در اتن یک چکه آوِ هم شه بچِ اتن. البته ای عقیدیا تا قبل از چله‌ان که اگاان بشتر پائش اُشبکنی. ای چیا قطعا اعتقادات سنتی‌ان و بشتر گپ‌تریا شواَدل با.
چیای جالب خیلی کدیم‌تر هم بین حرفیاشو رد و بدل ابی. مثلا ای که زمان وَتی که بچیا تک خونه دنیا داونتسن و امکانات به ای شکله نبدن، اگه زنی و سختی زایمان شکردن به حدی که بر ننه خطر اشبدن، یک مردی اچزبدن له بو و قرآن شِه لِه سِرَ اَنَدِن و اذون شَگوتن. و در و همسایه که صدا اذون بی‌موقع شواَشُنُفتِن شواَدَنِسن و بر طرفی که در حال زایمان بُدن دعا شُواَکردِن.
یک چئدو هم شوگوت! خیچ کشدَ و در گَز! حالا بر ما ناشی که شوگَل دونم باید مواپرسی خیچ کشد چهن؟ در گز چهن؟ خیچ کشده یعنه یک گپ‌تری رز اول زن زادمو یک کارد یا شمشیر کِوه‌ای اَواسه و یواش با نوک تیزش له غالی دور تا دور تشک یا تختی که زن زادمو ختن اکشه. و امنه که کارد اشبا و کشدای اگه: «خیچ میکشم» مکس که اُدان اگاان: «برای که؟» طرف جواب اوادت:«برای مریم زائو» لدو مکس اگاان: «بکش که مبارک است.» به این عقیده که زن زادمو از جن و انس در امان به. حالا در گز! در واقع در گز امی آهنی‌ان که زمان وتی با امی پارچه، گز یا متر شواکردن!
خاب حالا رز هفت یا ده که بچ شبرن حموم و غسل شتن، وخته شتک نَنی اختنن، در گز شه دست یک گپ‌تری اتن تا اچه یواش شه بئنه بزت و بگه: «خَش ببش. نماز و قرآن‌خون بار بئش. با ایمان ببش. راه شیطونی نگرش. با کس بد نگردش. و…»
