هفت‌برکه – گریشنا: وقایع شهرستان شدن گراش در ۱۱ بهمن ۱۳۸۸ تا بیش از یک سال با چالش‌هایی در منطقه جنوب فارس همراه بود. در مصوبه اولیه، اوز و بیرم بخش‌هایی از شهرستان گراش بود اما با ایجاد تغییراتی در مرداد ۱۳۸۹ اوز و بیرم دوباره به لارستان ملحق و بخش ارد تشکیل شد.
بعد از ده سال، ۱۰ مهرماه ۱۳۹۸ بخش اوز نیز به شهرستان ارتقا پیدا کرد تا محدوده‌ای که چهل سال پیش شهرستان لار نامیده می‌شد به شش شهرستان تفکیک شود. با وجود نگرانی‌هایی که از سوی برخی مانند جمشید جعفرپور در مورد تکرار رویدادهای سال ۱۳۸۸ در منطقه وجود داشت، شهرستان شدن اوز به آرامی به سرانجام رسید.
این گزارش تاریخی در مورد روند شهرستان شدن گراش در دهمین سالگرد شهرستان شدن گراش منتشر می‌شود. حتی تا دو سال پیش برخی از چهره‌های سیاسی گراش مانند علی‌اصغر حسنی در جمع‌های خصوصی و یا مناظرات معتقد بودند مصوبه الحاق اوز و بیرم به گراش همچنان پابرجاست. اما مشخص بود این سخنان کاربردی بیش از تهییج افکار عمومی ندارد. مرور مصوبات هیات دولت نشان می‌دهد که کمیسیون امور سیاسی و دفاعی مصوبه ۱۱ بهمن را اصلاح کرده است اما ابهامات در مورد مرز بین شهرستان‌های لارستان و گراش در این مصوبه نیز وجود دارد.
توضیح: لینک‌های مربوط به سامانه قوانین که منبع این گزارش بوده است به دلیل به‌روزرسانی برنامه نرم‌افزاری موقتا در دسترس نیست.
از بخش تا شهرستان
بخش گراش در تاریخ ۱۵ آذرماه ۱۳۷۳ تشکیل شد. براساس مقرره ۸۴۷۴ :انجام اصلاحات و تغییرات در شهرستان لار تابع استان فارس (لینک در سایت) بخش گراش به مرکزیت شهر گراش شامل دهستانهای: آرد و فداغ مطابق نقشه ۱۲۵۰۰۰۰ پیوست در تابعیت شهرستان لار ایجاد و تأسیس شود.
تشکیل بخش گراش بدون ایجاد دهستانهای ارد و فداغ ممکن نبود، به همین دلیل بخش‌هایی از حومه شهر گراش به دهستان ارد و بخش مرکزی اختصاص یافت و دهستان جدیدی به نام دهستان عمادده نیز تشکیل شد. این دهستان در محدوده بخش بیرم قرار داشت.
گراش از سال ۱۳۷۳ تا ۱۳۸۸ به مدت ۱۵ سال در تقسیمات کشوری بخش بود و در طی این مدت ۲۶ بهمن ۱۳۸۳ یعنی ده سال بعد از بخش شدن گراش، برای تشکیل بخش صحرای باغ، روستای دیده‌بان از فداغ جدا و به بخش صحرای باغ اضافه شد. (مقرره ۲۵۲۵۰ سال ۱۳۸۳)
برای آشنایی با روند تقسیمات کشوری در جنوب فارس گزارش چهل سال تقسیمات کشوری در جنوب فارس را بخوانید
بهمن ۸۸: شهرستان گراش – فرمانداری ویژه لارستان
هیات وزیران در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۸۸ ایجاد شهرستان گراش را تصویب کرد. (مصوبه در سامانه قوانین)
مقرره ۴۱۷۲۸ : ایجاد شهرستان گراش به مرکزیت شهر گراش در تابعیت استان فارس
هیئت وزیران در جلسه مورخ ۱۳۸۸/۱۱/۱۱ بنا به پیشنهاد شماره ۱۵۶۸۶۱/۴۲/۴/۱ مورخ۱۳۸۸/۹/۱۷ وزارت کشور و به استناد ماده (۱۳) قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری – مصوب ۱۳۶۲- تصویب نمود:
شهرستان گراش به مرکزیت شهر گراش مشتمل بر بخشهای زیر در تابعیت استان فارس ایجاد می گردد:
الف- بخش مرکزی به مرکزیت شهر گردش مشتمل بر دهستانهای آرد و فداغ.
ب- بخش اوز به مرکزیت شهر اوز مشتمل بر دهستانهای فیشور و بیدشهر.
ج- بخش بیرم به مرکزیت شهر بیرم مشتمل بر دهستانهای بیرم و بالاده.
محمدرضا رحیمی
معاون اول رییس جمهور
سه روز بعد از این مصوبه ۱۴بهمن ۱۳۸۸ فرمانداری ویژه لارستان نیز در هیات وزیران تصویب شد. (مقرره ۴۱۷۴۱ :تکلیف وزارت کشور نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان لارستان در سامانه قوانین)
تکلیف وزارت کشور نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان لارستان
هیئت وزیران در جلسه مورخ ۱۳۸۸/۱۱/۱۴ بنا به پیشنهاد شماره ۱۵۶۸۷۰/۴۲/۴/۱ مورخ ۱۳۸۸/۹/۱۷ وزارت کشور و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصویب نمود:
وزارت کشور مکلف است در شهرستان لارستان نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه اقدام نماید.محمدرضا رحیمی
معاون اول رییس جمهور
نکته جالب این که نظریه مدیرکل معاونت حقوقی ریاست جمهوری در مورد فرمانداری ویژه لارستان ۴ روز بعد یعنی ۱۸ بهمن‌ماه اعلام می‌شود. (متن نظر در سامانه قوانین) این نظریه در پاسخ به نامه تاریخ ۱۲ دی‌ماه ۱۳۸۸ نوشته است و نشان می‌دهد همان گونه که علی‌اصغر حسنی نماینده دوره هشتم مجلس شورای اسلامی مدعی است، موضوع فرمانداری ویژه همزمان با شهرستان گراش در دست بررسی بوده است.
بر اساس نظریه معاونت حقوقی، از ۵ شرط فرمانداری ویژه، لارستان سه شرط را دارا بوده است: «شهرستان لارستان واجد تنها سه شاخص (سابقه فرمانداری، مساحت شهرستان، فاصله تا مرکز استان) از موارد پنجگانه مندرج در مصوبات فوق‌الذکر می باشد، به طریق اولی تصویب پیشنهاد مستلزم طرح و تصویب در دولت است.»
پرونده فرمانداری ویژه لارستان در هیات دولت موجود بوده است و احتمالا اعتراضات پس از شهرستان شدن گراش در تسریع فرمانداری ویژه موثر بوده است.
تکلیف اوز و بیرم
خواسته دیگر لاری‌ها پس از فرمانداری ویژه، بازگشت اوز و بیرم به محدوده لارستان بود. این موضوع شش ماه اجرای مصوبه شهرستان شدن گراش را به تاخیر انداخت. ۲۰ مرداد ۱۳۸۹ وزیران عضو کمیسیون سیاسی و دفاعی در جلسه‌ای تشکیل بخش ارد را تصویب کردند و بخشهای اوز و بیرم از شهرستان گراش جدا و به شهرستان لارستان الحاق شد. این مصوبه در تاریخ ۲ آبان ۱۳۸۹ به امضای رییس‌جمهور رسید و نهایی شد.
مقرره ۵۷۸۳۸ :تغییرات و اصلاحات تقسیماتی در استان فارس
وزیران عضو کمیسیون سیاسی و دفاعی درجلسه مورخ ۱۳۸۹/۵/۲۰ بنا به پیشنهاد شماره ۲۰۴۱۰/۴۲/۴/۱ مورخ ۱۳۸۹/۲/۱۳ وزارت کشور و به استناد ماده (۱۳) قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری – مصوب ۱۳۶۲- و با رعایت جزء (د) بند (۱) تصویبنامه شماره ۱۵۸۸۰۲/ت ۳۸۸۵۴هـ مورخ ۱۳۸۶/۱۰/۱ موافقت نمودند:
الف – مرز بین دهستان های فداغ و ارد مطابق نقشه ۲۵۰۰۰۰/۱ پیوست که تأیید شده به مهر دفتر هیأت دولت می باشد اصلاح می گردد.
ب – دهستان خلیلی به مرکزیت روستای خلیلی مطابق نقشه ۲۵۰۰۰۰/۱ پیوست که تأیید شده به مهر دفتر هیأت دولت می باشد از ترکیب روستاها، مزارع و مکان های زیر در تابعیت بخش مرکزی شهرستان گراش در استان فارس ایجاد می گردد:
۱- خلیلی ۲ - حسین آباد ۳ - بشیر آباد ۴- لب اشکن ۵ - حیدرآباد ۶- پشت پری ۷ - نخلستان تنگ خور ۸ - نخلستان شونگ ۹ - بنکوی میرزا خانلوج – دهستان سبز پوش به مرکزیت روستای زینل آباد مطابق نقشه ۲۵۰۰۰۰/۱ پیوست که تأیید شده به مهر دفتر هیأت دولت می باشد از ترکیب روستاها، مزارع و مکان های زیر در تابعیت بخش ارد شهرستان گراش در استان فارس ایجاد می گردد:
۱ – زینل آباد ۲ - گزدان ۳ - چک چک ۴- علی آباد شرقی ۵- جاشهرشرقی ۶- آغصه -۷ تلمبه کر بلایی شیرزاد ۸ - امامزاده سبز پوش ۹ - تلمبه علی نژادد – بخش ارد به مرکزیت روستای ارد شامل دهستان های ارد و سبز پوش در تابعیت شهرستان گراش ایجاد می گردد.
هـ – بخش اوز و بیرم از تابعیت شهرستان گراش منتزع و به شهرستان لارستان الحاق می گردد.
و – مرز بین شهرستان های خنج و گراش مطابق نقشه ۲۵۰۰۰۰/۱ پیوست که تأیید شده به مهر دفتر هیأت دولت می باشد اصلاح می گردد.
ز – مرز بین شهرستان های لامرد و گراش مطابق نقشه ۲۵۰۰۰۰/۱ پیوست که تأیید شده به مهر دفتر هیأت دولت می باشد اصلاح می گردد.
این تصمیم نامه در تاریخ ۱۳۸۹/۸/۲ به تأیید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است.
معاون اول رییس جمهور ـ محمدرضا رحیمی
جدا شدن اوز و بیرم از شهرستان گراش با واکنش روبه‌رو می‌شود. علی‌اصغر حسنی نماینده وقت مجلس و مرتضی فتحی رییس شورای شهر از طریق شکایت به دیوان عدالت اداری خواهان ابطال بند هـ ـ مصوبه ۱۷۲۳۱۸/۴۴۵۹۸ مورخ ۲/۸/۸۹ کمیسیون سیاسی و دفاعی دولت می‌شوند که درخواست آن‌ها در دیوان عدالت رد می‌شود و به این صورت الحاق مجدد اوز و بیرم به لارستان قطعی می‌شود. (متن حکم در سایت دیوان عدالت اداری)
در خصوص شکایت آقای سید محمد حائری به وکالت از آقایان علی اصغر حسنی و مرتضی فتحی به طرفیت ۱- کمیسیون امور سیاسی و دفاعی دولت موضوع کمیسیون اصل ۱۳۸ قانون اساسی ۲- وزارت کشور (معاونت سیاسی) به خواسته تقاضای ابطال بند هـ ـ مصوبه ۱۷۲۳۱۸ ـ ۴۴۵۹۸ مورخ ۲/۸/۸۹ کمیسیون سیاسی و دفاعی دولت نظر به این که بر مبنای ماده ۱۳ قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری اختیار هر گونه الحاق و انتزاع را به طور مطلق به هیأت وزیران تجویز شده است بنابراین مصوبه مورد شکایت خلاف قانون و خارج از حدود اختیارات مرجع تصویب نبوده لذا به استناد بند (ب) ماده ۸۴ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب ۱۳۹۲ رأی به رد شکایت صادر و اعلام می کند . رأی صادره ظرف مدت بیست روز از تاریخ صدور ، از سوی ریاست ارزشمند دیوان یا ده نفر از قضات محترم قابل اعتراض است.
در مصوبه اولیه شهرستان شدن گراش اشاره‌ای به مرزهای شهرستان گراش نشده است اما در اصلاحیه آبان ۱۳۸۹ در بندهای «و» و «ز» مرز شهرستان گراش با شهرستان‌های خنج و لامرد مشخص شده است. در این مصوبه نیز به دلایل نامشخصی به موضوع مرز بین شهرستان‌های «گراش» و «لارستان» اشاره نشده است.
البته ممکن است در سال‌های بعد این موضوع در مراجع حقوقی مانند وزارت کشور مشخص شده باشد اما در اسناد معاونت حقوقی ریاست جمهوری به این موضوع اشاره نشده است.