هفت‌برکه – گریشنا: مسکوت ماندن طرح تفصیلی از نظر بسیاری از کارشناسان و مسئولین به ضرر شهر گراش است. برای واشکافی دلایل عقب افتادن تهیه طرح، پیشتر با مهندس سلمان مهرابی، مدیر شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهرسازی لارستان به عنوان متولی رسمی این امر صحبت کردیم (مصاحبه در گریشنا). اکنون به سراغ مشاور طرح تفصیلی گراش رفته‌ایم تا از دلیل متوقف شدن طرح بپرسیم.
دکتر کوروش افضلی، مدیر عامل شرکت آمودان و مشاور طرح تفصیلی گراش، دکترای مرمت شهری دارد و استاد دانشگاه آزاد اسلامی کرمان است. به گفته خودش، او حدود ۳۰ سال در تهیه‌ی طرح برای شهرهای مختلف کشور فعالیت داشته و سمت‌های مختلفی نیز در حیطه‌های شهری به عهده داشته است. بخشی از کارنامه‌ی علمی دکتر فاضلی را در این سایت بخوانید.
ذکر این نکته نیز لازم است که در این مصاحبه، هر جا دکتر افضلی از محدوده حرف می‌زند، منظور محدوده خدماتی شهر است و ارتباطی با محدوده‌ی شهرستان و اختلاف شهرستان‌های گراش و لارستان ندارد.
او از مصاحبه با گریشنا استقبال می‌کند: «اینقدر شهر گراش شهر خوبی است که من هم دربه‌در دنبال جایی بودم که دیدگاهم را نسبت به آن بگویم.»
خلاصه‌ای از روند طرح تفصیلی
دکتر افضلی در شروع مصاحبه، توضیح کوتاهی درباره‌ی طرح تفصیلی می‌دهد: «طرح تفصیلی در واقع جزییات دادن به طرح جامع است. یعنی طرح جامع که شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مصوب کرده است، در همان محدوده، به طرح اجرایی و تفصیلی تبدیل می‌شود. این کار را یک مشاور که دارای رتبه شهرسازی باشد انجام می‌دهد.»
او روند بستن قرارداد بین شرکت آمودان با شهرداری گراش را نیز اینگونه بازگو می‌کند: «در سال ۱۳۹۵ بود که قرارداد طرح در زمان آقای زارع، با خیلی شرایط سخت و بعد از آنالیز و بررسی از سوی استانداری و اداره کل راه و شهرسازی و شهرداری، با شرکت آمودان بسته شد. زمانی که ما شروع کردیم، آقای زارع دوست داشتند کاری شود که حداقل در استان فارس نمونه شود. ولی من دوست داشتم در ایران نمونه باشد.»
«ایشان نقشه پایه‌ی به‌روزی به ما داد. این نقشه پایه را می‌شد به عنوان اصلی‌ترین جزو طرح تفصیلی کارآمد مورد نظر قرار داد و حق و حقوق شهروندان و تعهداتی که شهرداران قبلی داده‌اند در آن لحاظ شود. ما حدود دو ماه با اکیپ کارآمدی از شیراز که داشتیم کار برداشت را انجام دادیم، چون من اعتقاد داشتم که اکیپ برداشت‌کننده هم باید تجربه داشته باشد و هم بومی باشد. شهرداری هم کمک‌های خوبی کرد و یک برداشت کامل انجام شد.»
گراش یک شهر بسیار انسانی است
دکتر افضلی در این قسمت از صحبتش یک پرانتز باز می‌کند تا درباره‌ی خصوصیات شهر گراش بگوید: «من شهر گراش را یک شهر بسیار انسانی می‌دانم. فراتر از فضایی که در شهرهای دیگر ایران وجود دارد. یک شهر با اخلاق اسلامی و انسانی است. نمونه‌اش هم همین دو ماهی است که گروه ما به خاطر گرمای هوا، شب‌ها کار می‌کردند و امنیت خیلی خوبی برایشان برقرار بود. که البته یک سری مسائل و مشکلات هم متاسفانه در قسمت‌هایی وجود دارد.»
مرحله مطالعات وضع موجود را تمام و تصویب کردیم
«بعد از مرحله برداشت، رفتیم به سراغ تعهداتی که شهرداری انجام داده است. ما از کمیسیون ماده پنج در اداره کل راه و شهرسازی، تغییر کاربری‌ها را دریافت کردیم و همه تعهدات قبلی شهرداری را هم طی نامه‌های مختلف از شهرداری وقت گرفتیم. سپس ما طرح را آماده کردیم و در زمان آقای زارع به کمیسیون ماده ۵ بردیم. وضع موجود نقشه شهر تصویب شد.»
دکتر افضلی سیستم شهرداری را هم ستایش می‌کند: «سیستم شهرداری هم به سیستمی کارآمد تبدیل شده بود. من شهرهای مختلفی در کشور کار کرده‌ام. حتی قصد داشتم مسئولان استان هرمزگان را هم بفرستم تا از سیستم فنی شهرداری گراش بازدید کنند تا ببینند چقدر اینها به‌روز بودند. نیروهای لایقی در بخش فنی شهرداری حضور دارند. تمام موارد روی نقشه جانمایی شده بودند و در اختیار ما می‌گذاشتند.»
شهردار بعد جلو طرح علامت سوال گذاشت
اما انتخابات شورای اسلامی شهر در همین ایام برگزار شده، و شورای شهر عوض شده است. با تشکیل شورای پنجم، غلامعباس زارع نتوانست در شهرداری بماند و به آباده رفت. چندی بعد، احمد فقیهی‌کیا به شهرداری گراش آمد (خبر در گریشنا). این تغییرات، سرنوشت طرح تفصیلی را عوض کرد.
دکتر افضلی درباره‌ی این دو شهردار می‌گوید: «مرحله بعدی در زمان شهرداری آقای فقیهی‌کیا بود. این فرد هم استثنا بود و از آقای زارع فنی‌تر. چون زارع سازمانی‌تر بود و مدیریت استراتژیک فوق‌العاده‌ای داشت.»
او درباره‌ی همکاری‌اش با فقیهی‌کیا هم سربسته توضیح می‌دهد: «با همان دغدغه، دوباره با شهردار جدید رفتیم که وضع موجود را آنالیز کنیم. در آنالیز بعدی، جلسات متعددی با این شهردار هم داشتیم. چون دوست داشتیم کار نمونه‌ای در ایران باشد. هر جلسه هر بحثی که پیش می‌آمد، ما به گراش می‌آمدیم. تا وقتی که به مرحله تحلیل رسیدیم.»
شهردار بعدی هم جلوی طرح علامت سوال گذاشت
اما حضور فقیهی‌کیا در شهرداری گراش به یک سال هم نکشید و او با دلخوری شدید از این سمت استعفا داد (خبر در گریشنا). این باعث شد یک بار دیگر برای چند ماه طرح تفصیلی در هاله‌ای از ابهام فرو رود. شورای پنجم برای انتخاب شهردار بعدی، چند ماه معطل ماند تا بالاخره خداشناس را از شیراز به گراش آورد (خبر در گریشنا).
دکتر افضلی تاکید می‌کند: «با رفتن فقیهی‌کیا ضربه‌ی سنگینی به ما خورد.» اما ادامه می‌دهد: «ولی خداشناس در یکی دو جلسه‌ای که در خدمتشان بودم، انسان واقعا وارسته و باهوشی بود و چون رشته‌اش شهرسازی است، می‌دانست چکار می‌کند.»
متاسفانه شورا دغدغه‌ی افزایش محدوده دارد
طرح تفصیلی الآن سه صخره‌ی بزرگ را پشت سر گذاشته، اما به کوه شورای شهر برخورده است. دکتر افضلی درباره‌ی این مرحله سخت می‌گوید: «متاسفانه یک دغدغه‌ای برای شورای شهر گراش به وجود آمد که می‌خواهد حریم خدماتی را افزایش بدهد و محدوده را در قسمت‌هایی که از طرح هادی در طرح جامع حذف شده بودند، برگرداند.»
دکتر افضلی از پافشاری شورا بر این امر صحبت می‌کند و آن را به شدت نقد می‌کند: «من در چند جلسه با شورای شهر، حتی در یک جلسه هفت‌ساعته، برایشان توضیح مفصل دادم که حریم چیست، محدوده چیست، و ضوابط تغییر هر کدام از این موارد چیست. برایشان توضیح دادم که اگر می‌خواهید این کار را بکنید، باید پروسه طولانی طی کنید.»
پافشاری شورا با توسل به رابطه با مقامات است
اما توضیحات دکتر افضلی را شوراییان قبول نمی‌کنند. او می‌گوید: «با توجه به ارتباطاتی که شورای شهر، بخصوص رییس شورا، از قدیم با مقامات دولتی و حقوقی داشتند و ارتباطاتی که با معاونت عمرانی استانداری وقت گرفته بودند، یک قول‌هایی هم بهشان داده بودند که شما افزایش محدوده و حریم را می‌توانید پیگیری کنید.»
اما دکتر افضلی سعی می‌کند توضیح بدهد که افزایش محدوده به طرح جامع باید جداگانه دنبال شود، و ربطی به طرح تفصیلی ندارد. او تایید معاونت عمرانی استانداری را نیز برای این موضوع مطرح می‌کند: «در عین حال، معاونت عمرانی وقت هم گفته بود که بگذارید طرح تفصیلی به موازات خودش برود جلو و بحث افزایش محدوده و افزایش حریم را هم پیگیری کنید.»
جلسه نمی‌گذارند و حقوق مختلفی ضایع می‌شود
اما آیا این دو مساله پیگیری می‌شود؟ دکتر افضلی نظر مثبتی ندارد: «ولی با این حال من واقعیتش نمی‌دانم چه چیزی در اینجا هست که پیگیر نمی‌شوند. جالب است که به گفته‌ی اداره راه و شهرسازی لارستان، طرح تفصیلی لار خیلی عقب‌تر از طرح تفصیلی گراش و با شرایط خاص دیگری شروع شده است، ولی الآن آنها در مراحل پایانی هستند، ولی گراش متاسفانه یک سال و نیم است که هر چقدر پیگیر شدیم که جلسه بگذارند، متاسفانه جلسه نگذاشته‌اند.»
او از ضایع شدن حقوق هم در مورد مردم و هم در مورد شرکت خودش صحبت می‌کند: «اینجا حق و حقوق متفاوتی ضایع می‌شود. من می‌دانم که نامه‌هایی که به ما می‌دهند برای تغییر کاربری‌ها و نظر در قسمت‌های مختلف چیست. چرا مردم بیفتند در چرخه‌ای که نیاز نبود؟ مردم باید به راحتی بروند شهرداری و به طرح تفصیلی نگاه کنند و وضعیت ملکشان را ببینند و پروانه ساختمانی بگیرند. اما الآن افتاده در یک چنبره و یک فرآیند، که اسم خاصی رویش نمی‌گذارم، ولی دارای یک سری گیرها و گرفتاری‌هاست که خیلی راحت با شرایط بسیار عادی و با ارتباط و تعامل می‌توانست برطرف شود. تا الآن باید طرح مصوب و ابلاغ شده بود. علاوه بر این، به عنوان یک مشاور خیلی ضرر کردیم و من نمی‌دانم چه پاسخی باید بدهیم.»
نمی‌خواهیم برای احقاق حق به مراجع قانونی متوسل شویم
دکتر افضلی از پیگیری‌های مداومش به عنوان مدیر عامل شرکت آمودان و مشاور طرح تفصیلی برای احقاق حقوق شرکت صحبت می‌کند: «ما دیگر جایی نمانده که نامه‌نگاری نکرده باشیم. دیگر بیشتر از این دست من نیست. خدا شاهد است که احتمالا باید از مراجع قانونی حرکت کنیم تا حق ما را بگیرند. ولی توی قاموس این ۳۰ سالی که کار من با شهرداری‌هاست، این نبوده است که با کارفرمایی اینقدر مشکل داشته باشیم.»
فکر می‌کند به تنهایی می‌تواند مشکل مردم را حل کند
دکتر افضلی درباره‌ی عملکرد رییس شورای شهر گراش نیز اظهار نظر می‌کند: «این بنده خدا هم واقعا به فکر مردم است، اما فکر می‌کند خودش به تنهایی می‌تواند مشکل مردم را حل کند. متاسفانه اینطور است که وقتی شما می‌خواهید یک مشکل را حل کنید، برمی‌گردد به ده تا بند قانونی دیگر. من خودم انتقاد شدید دارم به این سیستم که اگر یک کار کوچک بخواهی انجام بدهی، شورای شهر باید بروند تهران و با وزیر و رییس مجهور ملاقات کنند!»
تصویب نشدن طرح تفصیلی ضربه‌ی دوم به شهر است.
البته دکتر افضلی سعی می‌کند درک درستی از موضع شورا داشته باشد. او در مورد حذف بخش‌هایی از محدوده در طرح جامع که در طرح هادی بوده، می‌گوید: «از نظر شخصی من که مشاور هستم، کار بسیار اشتباهی است و متاسفانه ضربه به شهر خورده است. اما ضربه دوم این است که طرح تفصیلی را اینقدر معطل کنیم. یک پتانسیل به وجود آمده، مبلغی را شهرداری به مشاور داده است و مبلغی هنوز باقی مانده است. این همه زحمت کشیده شده و مشاور تا اینجا کار را رسانده و الآن یک سال کار مشاور عقب افتاده است. حالا از چه کسی باید حق و حقوقش را بگیرد؟»
نقش رییس و سخنگوی شورا در این امر چقدر است؟
در جلسه پرسش و پاسخی که از طرف شورای شهر در تاریخ ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۷ در حسینیه چهارده معصوم(ع) گراش برگزار شد (خبر در گریشنا)، این سوال پرسیده شد: «شورای شهر در حال تدوین طرح تفصیلی شهر گراش است و نکته مهم این است که شنیده می‌شود برخی از اعضای شورای شهر با توجه به موقعیت زمین‌های خود اقدام به تعیین نوع کاربری مناطق شهر می‌کنند. از اعضای شورای شهر به ویژه جناب آقای حسنی و باقرزاده تقاضا دارم در این جلسه اعلام کنند که در چه نقاطی از شهرستان گراش و چه مقدار زمین دارند تا مشخص شود آیا این مساله صحت دارد یا نه؟» در این جلسه پرسش و پاسخ، شهردار سابق، مهندس فقیهی‌کیا، به جای باقرزاده که در جلسه حضور داشت پاسخ داد و این موضوع را تکذیب کرد.
اکنون دکتر افضلی نیز در جواب این سوال، نقش پررنگ این دو نفر را در مسکوت گذاشتن طرح تفصیلی تایید می‌کند، اما موضوع درخواست آنها را رد می‌کند: «من چیز پنهانی ندارم. آن قسمت‌هایی که پنهان هستند را شنیده‌ام. من هم پنج عضو شورای شهر را دارای دغدغه‌های خاص خودشان می‌دانم. یعنی رییس یک دغدغه دارد، ولی با مسئول کمیته عمران مشورت می‌کند. من این را به چشم خودم در دو جلسه‌ای که در خدمت عزیزان بوده‌ام متوجه شده‌ام. مسئول کمیته عمران که کارش عمرانی بوده است و انصافا دارای تجربه است. ولی در بحث جملات و کلماتی که استفاده می‌کند، جملات را ساده و سلیس و روان ارائه نمی‌کند. این ساده و سلیس نبودن کلمات باعث می‌شود برای دیگران شبهه به وجود بیاید که ایشان می‌خواهد برای زمین‌های خودش و الی آخر …»
او سپس به بازگویی نظر خودش درباره‌ی بقیه‌ی اعضای شورا می‌پردازد: «خانم ناصری یک انسان بسیار دغدغه‌مند با اخلاق کاملا اسلامی و انسانی است. من در دو جلسه‌ای که در زمان خداشناس بوده و دو جلسه در زمان فقیهی‌کیا، هیچ روزنه‌ی خطایی در صحبت‌های ایشان ندیدم. دکتر فتحی هم فرد باتجربه‌ای است ولی آن برندگی خانم ناصری و ابهام مهندس باقرزاده را ندارد. او همیشه می‌گوید من می‌خواهم طرح خوب باشد و هیچ حرکت قدرتمندی از ایشان بروز نکرده است. آقای خورشیدی هم واقعا باتجربه است. انصافا من نمی‌دانم چرا ایشان حفظ نمی‌شود. یعنی باید مسئولیت خاصی در شورا در بحث عمرانی شهرداری بگیرد. ایشان هم در هر بحثی بوده، ما را کمک کرده است. بنابراین، این شورا شورای قدرتمندی است.»
سیاست رییس و مسئول کمیسیون عمران نامتناسب با قوانین است.
دکتر افضلی درباره‌ی رییس شورا و همچنین سخنگو و مسئول کمیسیون عمرانی شورا می‌گوید: «رییس شورا هم که خیلی قدرتمند است و یک دوره هم نماینده مجلس بوده، می‌خواهد شورای گراش را به سطحی بالاتر از آن چیزی که هست ببرد، ولی این ضربه‌ی سنگینی دارد به شهر می‌زند. یعنی وقتی شما شهر گراش را قیاس کنید با شهر شیراز و حتی بالاتر، کار درستی نیست. الآن پشت سر آقای باقرزاده دارند صحبت‌هایی می‌کنند، ولی من انصافا ایشان را بد نمی‌دانم. اما دارند سیاست نامتناسبی با قوانین را پیش می‌برند. از نظر من، خواسته‌ی ایشان نامتناسب با قوانین است و این ضربه‌ی سنگینی زده است به توسعه شهر گراش و حق و حقوق مشاور.»
او تاکید می‌کند: «اصلا و ابدا هیچکس به من که مدیر عامل و مشاور و مدیر پروژه‌ی طرح تفصیلی در گراش بوده‌ام، نگفته است که این زمین را این کار بکنید یا آن زمین را آن کار بکنید. شورای قبلی استدلال‌های علمی و تجربی من را می‌پذیرفتند و قبول کردند که محدوده در مرحله بعدی بیاید.»
دکتر افضلی می‌گوید با شورای قبل برای دو شهرکی که در انتهای خیابان درمانگاه، خارج از محدوده ساخته شده‌اند نیز برنامه داشته‌اند: «ما حتی مسیر را بردیم به سمتی که بافت حاشیه‌نشین و فرسوده و ناکارآمدی که وجود دارد (و قانون هم اعتبارات خوبی برای آن قسمت که خارج از محدوده طرح جامع افتاده را می‌توانستند بگیرند) از آن مسیر داشتند پیگیری کار می‌کردند. حتی فرماندار گراش با من تماس گرفت و با ایشان جلسه داشته‌ام درباره این اراضی. دغدغه‌ی مردمی بوده است. شهرداری در دوره‌های قبلی پروانه داده است و تعهد برای شهرداری به وجود آمده و طبق قانون کار بدی کرده است. هر مرجعی که تصویب کرده است که این قسمت باید جدا شود، یا در جریان نبوده، یا عجله کرده است.»
من فقط چیزهایی به گوشم می‌رسد
برای افزایش محدوده شهر، اعضای شورا باید مناطقی از شهر را در نظر داشته باشند و به مشاور پیشنهاد دهند. اما دکتر افضلی می‌گوید هیچ پیشنهاد مستقیمی به او نشده است: «به غیر از این [دو شهرک در انتهای خیابان درمانگاه] یک زمین هم هست که متعلق به خانواده شهیدی است در سمت بلوار شهدا. برای اینجا هم فرماندار و هم استاندار پیگیرند که مشکل زمین حل شود. غیر از این هیچ چیزی به من گفته نشده است. اما وقتی به شهرداری می‌آیم، چیزهایی به گوشم می‌رسد. ولی من وارد این فضاسازی‌ها نمی‌شوم.»
دکتر افضلی بر پیش‌برد کارها بر اساس قانون تاکید می‌کند: «این که کارها را بر اساس رابطه پیش ببرند، خوب هست، اما زمانی که دو قدرت کنار هم قرار می‌گیرند، فرضا اوز با گراش، این کار اختلاف‌انگیز می‌شود. اگر شما به گراش اضافه کنید و به اوز اضافه نکنید، اختلاف پیش می‌آید. اگر همه به محدوده شهرشان اضافه کنند، باعث می‌شود شهرسازی مملکت از این هم افتضاح‌تر بشود.»
افزودن زمین خالی به گراش خیانت است.
دکتر افضلی دکترای مرمت شهری دارد و استاد دانشگاه آزاد اسلامی کرمان است. او با تاکید خاصی می‌گوید: «این خیانت بزرگی است که زمین خالی به محدوده شهر گراش اضافه شود.»
او سپس به ذکر دلایل این اعتقاد می‌پردازد: «شهر گراش یک شهر انسان‌مدار و انسان‌محور و یکی از شهرهای استثنایی در کل کشور است. شهر گراش به دلایل مختلف، از بنیه اقتصادی گرفته تا مشارکت‌های مردمی و کمک خیرین، کیفیت فضای شهری و کیفیت زندگی بسیار بالایی دارد. البته من مطلق صحبت نمی‌کنم، چون بخش‌های عقب‌افتاده و مشکل‌زای زیادی دارد ولی در مقایسه با سایر شهرها مساله روشن است.»
شورا محکوم است که ساختار گراش را ادامه بدهد
دکتر افضلی بر حفظ این ساختار نیز بسیار اصرار می‌کند: «شورای شهر گراش محکوم است به این که این ساختار را که برای شهر گراش از قدیم به ارث رسیده، و آن هم مدیون زحمت‌های همه است، ادامه بدهد. ادامه دادنش هم خیلی شفاف است. در رینگ بلوار سرداران، بلوار معلم، خیابان امام و بلوار سپاه که رینگ مردمی است، شورای شهر در سه بخش اول زحمت کشیده و در بلوار سپاه چندان زحمتی نکشیده است. این دوره، شهرداری باید توجه کاملش را به این سمت بدهد و از آنجا رسوخ کند و سرمایه‌گذار را هم به داخل بافت تاریخی که استثناترین و سالم‌ترین بافت تاریخی در کل کشور است (و حتی می‌توانیم بگوییم از یزد هم بالاتر است) بکشاند. من اینقدر دلم می‌سوزد از این که این کیفیت‌ها دارد از بین می‌رود.»
او اظهار می‌کند که بعد از همه تحقیقات و بررسی‌ها، شهر گراش را بهتر از بسیاری از گراشی‌ها می‌شناسد: «من عاشق شهر گراش هستم. من اتمسفر خیابان‌های شما را در سرما و گرما چشیده‌ام. باید برای شما مورد افتخار باشد که شهر گراش جاذبه‌هایی به این شکل دارد. علاوه بر این که خدمات درمانی ارائه می‌کند و جاذبه‌های گردشگری دارد، اتمسفر سنگینی هم دارد. وقتی با آدم‌هایش صحبت می‌کنید، کیف می‌کنید.»
طرح تفصیلی گراش یک سال پیش آماده شده است.
به آخر مصاحبه که نزدیک می‌شویم، دکتر افضلی دو نکته‌ی مهم را یادآوری می‌کند: اول این که طرح تفصیلی گراش یک سال پیش آماده شده است؛ و دوم این که هدف‌گذاری رییس و سخنگوی شورا بالاتر از توان گراش است. او می‌گوید: «یک سال هست که طرح تفصیلی گراش به صورت کامل تهیه شده و بسته شده است. شهردار گراش هم به این اذعان خواهند کرد که طرح تمام شده است. شاید آقای خداشناس به هر دلیلی هنوز بخواهند ما چند جلسه دیگر در خدمتتان باشیم، ولی طرح کامل شده است.»
او در ادامه نیز می‌گوید: «دو نفر از اعضای شورای شهر، سیاست‌هایشان به سمت بزرگ‌منشی می‌رود که بالاتر از توان شهر گراش است. خودشان آدم‌های توانمندی هستند، مثلا رییس شورا تا از استاندار یک مصوبه نگیرد او را رها نمی‌کند. ولی کاش به این سمت کشیده می‌شد که بلوار سپاه و سرداران را درست می‌کرد.»
و صحبت نهایی مشاور طرح تفصیلی گراش، اطمینان‌بخشی به مردم است: «طرح تفصیلی گراش جلوتر از هر شهر دیگری، اسنادش آماده است و به شهرداری ارسال شده است. مردم گراش نباید دغدغه‌ای از بابت طرح تفصیلی داشته باشند. شورا باید این طرح را پیگیری کند تا مصوب شود و بتوانند توسعه‌ی شهر را از طریق این طرح انجام بدهند.»