هفت‌برکه – گریشنا: جلوگیری از کاهش سطح آب زیرزمینی شهرستان و شیوه‌های کاهش مصرف آب، مهمترین موضوعات مطرح شده در جلسه شورای حفاظت از منابع آب شهرستان گراش بود.
جلسه شورای حفاظت از منابع آب به دبیری اداره منابع آب شهرستان گراش و به ریاست قاسم فرسوده، معاون فرماندار گراش، صبح چهارم دی‌ماه ۱۳۹۷ در سالن فرمانداری برگزار شد.
قاسم فرسوده معاون فرماندار، گفت: «جلسه قبل به صورت همزمان با شورای آب و خاک برگزار شد، اما با توجه به اهمیت موضوع، این بار جلسه به صورت مستقل برگزار می‌شود. سعی می‌کنیم جلسات بعد سریع‌تر برگزار شود و به جز اعضای شورای آب، از امام جمعه و افراد موثر دیگر دعوت می‌کنیم تا بتوانیم از تمام ظرفیت‌های شهرستان برای حفاظت از منابع آب استفاده کنیم.» (گزارش دو جلسه پیشین در گریشنا)
در وضعیت تنش آبی هستیم
بخش عمده‌ی این جلسه به توضیحات کاشفی، رییس اداره منابع آب گراش، در مورد اهمیت این موضوع اختصاص داشت. مهندس کاشفی گفت: «هر چند ۷۰ درصد سطح زمین را آب پوشانده است، تنها دو و نیم درصد آب کل زمین آب شیرین است که بخش عمده آن یخ‌های قطبی است. تنها سه دهم درصد آب شیرین در دسترس است. در کشورهای پر آب، سهم آبی هر نفر ۱۷۰۰ متر مکعب است اما در کشورها با بحران‌های مطلق آبی، کمتر از ۵۰۰ متر مکعب است. وضعیت آبی کشور ما در وضعیت بحران قرار دارد. طبق آخرین سرانه تعیین شده، سرانه آب کل جهان ۶۶۶ متر مکعب است.»
رییس اداره منابع آب در مورد وضعیت ایران گفت: «کشور ایران با بحران شدید مصرف آب روبه‌رو است. تا چند سال پیش سرانه آب مصرفی ۱۷۸۰ متر مکعب بوده است. در طی این سال‌ها سرانه آب در دسترس کشور ما از ۶۸۶۰ در سال ۱۳۳۵ به ۱۷۰۰ در سال ۱۳۹۵ رسیده است. در حاضر ما در وضعیت تنش آبی هستیم. و اگر این روند ادامه پیدا کند به وضعیت بحران آبی می‌رسیم.»
افت شدید آب زیرزمینی در گراش
کاشفی در مورد وضعیت دشت گراش گفت: «دشت گراش از سال ۱۳۷۳ ممنوعه شده است و برداشت از آن ممنوع است. ما از سال ۷۶ آمار سطح آب زیرزمینی را بررسی کرده‌ایم. بر اساس آمار هیدروگرافی دی‌ماه ۹۶ از سال ۷۶ تا ۹۶ ارتفاع آب ۵ متر و ۳۲ سانتی‌متر کاهش پیدا کرده است. در آخرین آمارگیری در مهرماه ۹۷ به ۶.۸۷ متر کاهش نسبت به سال ۷۶ رسیده است.»
مهندس قاسم وقارفرد، مهمان این جلسه، در تکمیل صحبت‌های رییس اداره آب گراش گفت: «من با توجه به تخصص‌ام در سال‌های دهه شصت دستگاه حفاری داشتیم. از زمانی که چاه گراش به آب شیرین رسید، تا آن سال‌ها که ما حفاری می‌کردیم سطح آب ۳۸ متر پایین رفته بود. خود کشاورزان هم دقیقا این مساله را درک می‌کنند. کاهش آب زیرزمینی حتی ممکن است که در سطح لایه‌های زمین نیز اثر داشته باشد. هر چند تحقیق علمی نشده اما من حدس می‌زنم زلزله‌های کوچکی که چند سال پیش رخ می‌داد و در دستگاه‌های زلزله‌سنج هم ثبت نمی‌شد، حاصل همین روی هم افتادن لایه‌های خاک بود.»
چکار کرده‌ایم؟
آب مصرفی به سه قسمت آب شرب و بهداشت، صنعت و کشاورزی تقسیم می‌شود. از کل آب استفاده شده در استان فارس، ۹۲ درصد برای کشاورزی استفاده می‌شود و ۵.۳ در بخش شرب، و کمتر از یک درصد در بخش صنعت.
کاشفی، رییس اداره منابع آب گراش، در مورد اقدامات انجام شده گفت: «در بخش شرب، ما آموزش را از طریق آبفا و آموزش و پرورش شروع کرده‌ایم. با توجه به این که عمده مصرف ما در بخش کشاورزی است، باید تمرکز کاهش مصرف در این بخش باشد. افزایش راندمان آبیاری، پوشش کانال‌های آبیاری، اصلاح نظام قیمت‌گذاری، ایجاد بورس آب و استفاده از الگوهای کشت کم آب‌بر، استفاده از پساب‌های تصفیه شده پیش‌نهادهای ما در این بخش است.»
کاشفی در مورد مشکلات برای پر شدن چاه‌های غیر مجاز گفت: «مقابله با حفر چاه‌های جدید و پیگیری پر کردن چاه‌های غیر مجاز قدیمی، کار اداره ما است. در این مورد روند قضایی زمان‌بر باعث شده است برخورد با چاه‌های غیرمجاز کند باشد. از اول امسال، ۲۹ حلقه چاه غیر مجاز را در سطح شهرستان پر کرده‌ایم که از این تعداد ۵ حلقه از چاه‌های پر شده چاه‌های جدید هستند.»
مهندس کاشفی نصب کنتور هوشمند را بهترین راه برای کنترل برداشت از منابع زیرزمینی می‌داند: «نصب کنتور هوشمند بر روی چاه‌های مجاز دارای پروانه اجباری است. در این مورد باید مصرف بر اساس پروانه بهره‌برداری باشد. هر چند همکاران ما بر چاه‌های بدون کنتور هوشمند نظارت می‌کنند ولی لازم است کنتور همه چاه‌ها هوشمند باشد. در این مورد شعاع ۵۰۰ تا ۲۰۰۰ متری چاه‌های آب شرب اولویت ما است. در این محدوده چاه‌های غیرمجاز حتما پر می‌شود و چاه‌های مجاز هم باید کنتور هوشمند داشته باشند.»
وقافرد: کاشت پرتقال خیانت است
آب مجازی نیز از مفاهیمی بود که در این جلسه مطرح شد. آب مجازی واحدی است برای نشان داد مقدار آب واقعی که در تولید یک محصول مصرف می‌شود. مثلا برای تولید یک کیلو گوشت گاو ۱۵ هزار لیتر یا برای تولید یک برگ کاغذ A4 ده لیتر آب مصرف می‌شود.
مهندس قاسمعلی وقارفرد به عنوان مهمان این جلسه و فعال اجتماعی گفت: «بحران آب در آینده کاملا جدی است اما کسی آن را جدی نمی‌گیرد. من فکر کنم این داستان از نشست‌های اداری و روشنفکرانه باید به بین مردم برود. این پرتقال که ما کیلویی سه هزار تومان می‌فروشیم، اگر هزینه آب را حساب کنیم بالای ده هزار تومان خرج برداشته است. به خاطر همین، کاری مثل کشت پرتقال در دشت گراش یک خیانت است. هر چند این کار ناآگاهانه است و باید با کمک گروه‌های موثر مانند علما و روحانیون حساسیت مردم را نسبت به موضوع بحران آب بالا ببریم.»
مجیدی، کارشناس جهاد کشاورزی، نیز گفت: «در بخش کشاورزی باید به راهکار برسیم. کنتورهای هوشمند بخشی از مشکلات را حل می‌کند. در مورد مدیریت کشت، ما قانونی نداریم که کشاورزان را منع کنیم و فقط می‌توانیم توصیه کنیم. باید به این نکته توجه شود که معشیت افراد از این طریق است و تغییر معیشت مساله خیلی پیچیده‌ای است که نهادهای مختلفی درگیر هستند.»
هنرور، کارشناس جهاد کشاورزی، از عدم استقبال کشاورزان از طرح نکاشت خبر داد: «طرح نکاشت مورد استقبال قرار نگرفت زیرا که بودجه اختصاص داده شده ناچیز بود و برای کشاورزان راضی‌کننده نبود. بخشی از مصرف ما نیز در باغ شهرها است. معضل باغ‌شهرها در گراش گسترده است که هم مشکلات اجتماعی و مشکلات آبی خواهد داشت.»
واگذاری‌های بلاتکلیف
هنرور در مورد واگذاری‌های سال‌های اخیر گفت: «واگذاری زمین در بخش کشاورزی اصلا نداریم و در بخش صنعت و دامداری به دلیل عدم استقبال سرمایه‌گذاران، واگذاری زیادی نیست. بعضی افراد درخواست گیاهان دارویی دارند که آب از طریق آبفا تامین شود که این موارد هم معمولا به نتیجه نمی‌رسد. قبلا واگذاری در کمیسیون شهرستان بود ولی از دو سال پیش تصمیم‌گیری واگذاری در استان گرفته می‌شود.»
هنرور در مورد واگذاری‌های سال‌های پیش گفت: «با توجه به اقلیم حدود ۱۵ سال پیش اراضی واگذاری دیم نخیلات انجام شده است. اما بارندگی مطلوبی نداشتیم و افراد قبلا این نخیلات را از طریق خرید آب آبیاری می‌کردند، ولی در حال حاضر اداره امور آب در این مورد جلوگیری می‌کند. در این مورد باید تعامل داشته باشیم.»
رییس اداره آب با رد این درخواست گفت: «در این مورد ما معذوریت قانونی داریم و هیچ راه حلی نداریم. حتی برای آب شرب هم ما معذوریت داریم و باید برداشت از منابع زیرزمینی را محدود کنیم.»
