گریشنا: جواد حسن زاده، در مورد قباله نویسی در گراش از دیروز تا امروز ، با عوض حیدری صحبت کرده است.
عوض حیدری معروف به غلامرضا حیدری متولد ۱۳۲۰ گراش است. او بر اثر حادثه‌ای در ۳۶ سالگی در قطر از دو پا فلج می‌شود. وسیله‌ی ایاب و ذهاب‌اش موتور سیکلت سه چرخ‌اش است. با او گفتگوی کوتاهی ترتیب داده‌ایم.
آقای حیدری کار قباله‌نویسی را از کجا و چگونه یاد گرفته‌اید و در چه سالی شروع به قباله‌نویسی کردید؟
از جایی یاد نگرفته‌ام. علاقه شخصی خودم بود که به این راه کشیده شدم. قباله‌هایی را که توسط مرحوم رحمانی نوشته می‌شد، می‌خواندم. البته لازم به ذکر است مرحوم سید علی‌اصغر رحمانی از خط بسیار زیبایی برخوردار بودند. کار قباله‌نویسی را از سال ۱۳۵۰ شروع کردم و تا به حال ادامه دارد.
به نظر شما آنها قباله‌نویسی را از کجا یاد گرفته بودند؟
مرحوم رحمانی قباله‌نویسی را نزد دهباشی پل‌وردی که از خوانین و اعیان گراش بودند فرا گرفتند.
قدیمی‌ترین استاد قباله‌نویسی در گراش را می‌توانید نام ببرید؟
یکی از قدیمی‌ترین اساتید، کربلایی حاجی بابای گراشی است که خود صاحب مکتب‌خانه نیز بوده است.
به نظرتان قباله‌های برامکی (محمدعلی سیف‌الله معروف به برامکی) را خودش می‌نوشت؟
فکر نکنم خودش می‌نوشته. قباله‌هایش را شخصی به نام حاج محمدصادق صالحی می‌نوشت. البته لازم است ذکر کنیم که بعضی از مواقع قباله‌هایی را خودش هم می‌نوشت.
قباله‌نویسان گراشی چه جایگاهی در منطقه لارستان داشتند؟
قباله‌نویسان گراشی بسیار در این رشته قهار و زبان‌زد منطقه بودند، و از شهرها و آبادی‌های اطراف همچون لار، فیشور، اوز، فداغ، ارد و … جهت قباله‌نویسی به گراش می‌آمدند.
قباله‌نویسی شامل چه زیرشاخه‌هایی است؟
شامل وصیت‌نامه‌نویسی، مصالحه‌نامه، خرید، فروش، معاوضه‌نامه، مبادله‌نامه و تقسیم‌نامه است.
اسناد در چند نسخه تنظیم می‌شود؟
معاوضه‌نامه در دو نسخه، و بقیه تماماً در یک نسخه.
خصوصیات قباله‌ها و اسناد قدیمی در چیست؟
به نظرم در نوع نگارش آن است که ۴۰ الی ۵۰ درصد آن از کلمات عربی استفاده می‌شود و در نوشتن وصیت‌نامه ۸۰ درصد آن از واژگان عربی استفاده می‌شود.
می‌شود چند واژه را که در نوشتن قباله‌هایتان از آن استفاده می‌کنید نام ببرید؟
پیز آب، ممر، مجاری، پزه جاریه، چوب انداز، خاکریز برکه.
قضیه شش دانگ یک زمین را توضیح دهید؟
زمین چهار زاویه دارد و کف زمین و فضای بالای آن دو دانگ دیگر زمین محسوب می‌شود که جمعا می‌شود شش دانگ.
در نگارش و تنظیم اسناد جدید که بنگاه‌داران زمین و اتومبیل و … انجام می‌دهند، آیا هنوز هم آن اصطلاحات عربی به کار می‌روند؟
نه، متاسفانه دیگر استفاده نمی‌شود.
برای نگارش قباله از چه وسایلی استفاده می‌شود؟
قلم نیشی که نوک آن قابل تعویض است؛ دوات؛ و برگه‌های سفید. معمولا ابزار تحریر قباله را از شیراز تهیه می‌کردیم.
نوع نگارش و خط قباله‌نویسی چگونه بود؟
هر کس به اندازه سوادی که داشت می‌نوشت. بعضی‌ها با آداب خاص و زیبایی فراوان می‌نوشتند.
آیا قباله‌ای با خودکار معمولی هم نوشته‌اید؟
اصلا به یاد ندارم. نوشتن سند و قباله باید با همان قلم خوش‌نویسی مخصوص انجام شود، چون نوشتن با آن خطوط زیباتر می‌شود.
قباله‌ها را کجا می‌نویسید؟
تماما در منزل می‌نویسم.
شغل دیگری هم غیر از این دارید؟
نه، همین تنها راه امرار معاش من است.
روزانه تا چند سند می‌نویسید؟
بستگی دارد. بعضی روزها دو تا سه سند، و گاهی هم روزها می‌گذرد و سندی نمی‌نویسم.
هزینه‌ای که از مشتریان می‌گیرید چقدر است؟
این بستگی به ارزش ملکی دارد که قباله‌ی آن را تنظیم کرده‌ایم. مثلا وقتی ارزش یک ملک۶۰ الی ۷۰ میلیون تومان باشد، مبلغ دریافتی‌ام پانزده هزار تومان است؛ اسناد سبک‌تر ده هزار تومان، و گاه از افرادی که بضاعت مالی کمتری دارند اصلا مبلغی نمی‌گیرم.
فرزندان‌ات کارت را ادامه می‌دهند؟
متاسفانه فرزند پسری ندارم و جای تاسف دارد که این حرفه رو به فراموشی است و نسل جوان تمایلی به ادامه‌ی این کار نشان نمی‌دهد.
بیشتر قباله‌هایی که نوشتید در چه موضوعی بوده است؟
درباره‌ی زمین و صحرا بوده است.
قدیمی‌ترین سندی که تابه‌حال دیده‌اید؟
چند مدت قبل، سندی جهت خواندن پیش من آوردند که مربوط به یک‌صد و هفتاد سال قبل بود، در ابعاد ۳۵×۸۰ که این زیباترین خطی بود که تابه‌حال دیده بودم. فروشنده با خط قرمز و خریدار با خط سبز از هم مجزا شده بود. توانستم با زحمت فراوان ۸۰ درصد آن را بخوانم.
خاطره‌ای از گذشته دارید؟
اولین سندی که نوشتم اصلا اعتماد به نفس نداشتم و از مرحوم حاج محمدعلی فانی کمک خواستم. قباله‌ای از خودم نوشتم و آن مرحوم پس از مطالعه تشویق‌ام کرد و گفت شروع کن، چون استعداد این کار را داری.
در پایان حرف خاصی اگر دارید بفرمایید؟
تشکر می‌کنم از روزنامه‌ی افسانه که با ترتیب دادن چنین مصاحبه‌ای، حرفه فراموش‌شده‌ی قباله‌نویسی را دوباره برای مردم مخصوصاً نسل جوان زنده کردید. و از متولیان می‌خواهم کاری کنند که حرفه قباله‌نویسی آموزش داده شود تا جوانان علاقه‌مند وارد این رشته شوند تا از نابودی حفظ شود.