هفت‌برکه – گریشنا: به بهانه‌ی شروع طرح بهسازی پیاده‌روی بلوار سرداران، حسین ناصری، دانشجوی رشته شهرسازی، در این یادداشت به بررسی اهمیت پیاده‌راه‌ها و انتقاد از طرح در حال اجرا در جلوی سینما فرهنگ پرداخته است.
حسین ناصری – پیاده‌راه: منظر تعامل شهری
در زندگی امروز، خیابان‌ها و معابر شهری تنها محل اتصال و ارتباط فضاها و فعالیت‌های شهری به یکدیگر نیستند، بلکه مظهر و آیینه‌ی زندگی شهروندان نیز به حساب می‌آیند. بر همین اساس باید انتظار داشت که در فرهنگ‌های مختلف، خیابان‌ها و معابر از جمله پیاده‌راه‌ها به صورت متنوع و گوناگونی تبلور پیدا کند. نمونه واقعی زندگی ساکنین یک شهر در فعالیت‌های عمومی و خصوصی در خیابان‌ها و فضاهای عمومی آن قابل مشاهده و ردیابی است. همین فعالیت‌هاست که همواره با هر چیز دیگری که نمایانگر ارزش‌های ساکنین شهر باشد، سرانجام در کالبد شهر انعکاس پیدا خواهد کرد.
با این دید، خیابان‌ها، پیاده‌راه‌ها و فضاهای عمومی وسیله موثری در انتقال اطلاعات و تعاملات اجتماعی محسوب می‌شوند. (بحرینی، ۱۳۷۵) به این ترتیب می‌توان گفت، یکی از مهم‌ترین وظایف پیاده‌راه‌ها، ایجاد بستری برای قرارگیری تعاملات شهری بین شهروندان است.
گرچه در جوامع پیشرفته، پیاده‌روها و پیاده‌راه‌ها جزوی اصلی از شبکه‌ی معابر شهری و محلی برای استراحت، تفرج و پیاده‌روی شهروندان محسوب می‌شود، اما متاسفانه در کشور ما و به ویژه در شهر ما این معابر به عنوان مکان‌های فراموش‌شده شهر تلقی می‌شوند. در شهرسازی ما، اولویت با تردد خودروها، موتورسیکلت‌ها و وسائط نقلیه است، که باعث می‌شود پیاده‌روها برای تردد آسان و ایمن عابران ناامن شوند. در نتیجه، در توجه به ایجاد محیط‌های کالبدی مناسب، انسانی و ایمن برای تردد عابر پیاده در شهر، همچنان دچار عارضه توسعه‌نیافتگی هستیم. گواه این ادعا، شرایط فیزیکی و روانی نامطلوبی است که معابر پیاده در بعضی از نقاط شهر ما دارند.
نخستین اقدام در جهت تفکیک حرکت سواره از پیاده در دنیا، در سال ۱۸۵۸ توسط اولمستد، شهرساز و معمار، صورت گرفت. طی این اقدام اولمستد در طراحی پارک مرکزی نیویورک، برای عبور پیاده‌ها پلی از سنگ روی جاده ساخته شد. در همان جغرافیا، پس از جنگ جهانی دوم، این نوع خیابان‌های پیاده با نام (مال) شکل گرفتند که بیشتر همسو با مقاصد تجاری در مرکز شهرها بودند و در عین حال هدفشان ایجاد محیط‌های مطلوب برای خرید و گردش در شهرها بود.
امروزه می‌توان گفت پیاده‌راه‌ها در کشورهای پیشرفته به قدری اهمیت یافته‌اند که گاهی یک پیاده‌رو به زیباترین و عجیب‌ترین جاذبه‌های جهان تبدیل می‌شود و هرساله درآمد بسیاری را برای کشور و شهر میزبان به ارمغان می‌آورد. در واقع معابر پیاده یا پیاده‌راه‌ها، معابری با بالاترین حد نقش اجتماعی هستند که تسلط کامل در آن با عابر پیاده است و تنها از وسایل نقلیه موتوری به منظور سرویس‌دهی به زندگی جاری در معبر استفاده می‌شود. این معابر می‌توانند به صورت بازار، بازارچه، مسیری در میدان، پارک و فضای یک مجتمع شکل بگیرند. پیاده‌راه‌ها با از میان بردن ترافیک عبوری سواره در بخشی از شهر ایجاد می‌شوند و به دلایل معمارانه، تاریخی و یا تجاری شکل می‌گیرند.
در جوامع توسعه‌یافته، پیاده‌راه‌ها در جابجایی ساکنین شهرها و انتقال ترافیک شهری نقش بسزایی دارند و افزایش جمعیت شهرها و معضلات ترافیک موجود ایجاب می‌کند ایجاد پیاده‌راه‌ها و مسیرهای پیاده مورد توجه بیشتری قرار گیرد. توسعه پیاده‌راه‌ها و تشویق مردم به پیاده‌روی در توسعه پایدار شهرها نقش موثری ایفا خواهد کرد، به شرط اینکه در طراحی پیاده‌راه‌ها از استانداردها و معیارهای موجود استفاده شود.
به نظر می‌رسد طی چند دهه اخیر، آنچنان که باید در رابطه با احداث پیاده‌راه‌ها و بهسازی آنها نه تنها اقدامات جدی چندانی صورت نگرفته، بلکه در مواقع بسیاری به دلیل حجم ترافیک عبوری، به حریم پیاده‌راه‌ها تجاوز نیز شده است. در یک کلام، ماهیت اصلی پیاده‌راه‌ها در شهری مثل گراش رفته‌رفته به فراموشی سپرده شده است.
با این مقدمه، به نظر می‌رسد تکلیف محلی مثل فضای روبه‌روی سینمای گراش و امتداد آن که می‌توان به بهترین نحو از آن بهره برد، نزد تصمیم‌گیران شهری بی‌اهمیت‌ترین مساله در شهرسازی است. این مباحث در حالی مطرح می‌شود که مسئولان شهری گراش به جای توجه به پیاده‌راه‌ها، احداث پارکینگ را برای کاهش ترافیک موثر می‌دانند؛ در حالی که مثلا در کپنهاگ دانمارک، که از بزرگترین شهرهای دارای شبکه پیاده‌راه به حساب می‌آید، کارشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که پارکینگ‌ها را به فضای عمومی تبدیل کنند؛ امری که شاید به نظر کارکنان بخش عمران شهری گراش ناشدنی و محال باشد. همچنین با توجه به اینکه سرانه استاندارد پارکینگ در این شهر بسیار کم است، چه بسا علت اصلی آن تراکم‌فروشی در مرکز شهر و خیابان اصلی شهر دستگاه‌ها و ارگان‌های ذی‌ربط باشد.
اما در بلوار سرداران که امروزه به عنوان یک کمربندی در نظر گرفته نمی‌شود، به نظر می‌رسد اگر به جای طراحی پارکینگ، به طراحی پیاده‌راه پرداخته شود، تاثیر شایانی بر زیبایی شهر دارد. همچنین بنابر مشاهده‌ی میدانی از طرح، می‌توان گفت که فقط برای ۱۰ ماشین سواری پارکینگ در نظر گرفته شده است. به نظر نمی‌رسد این تعداد جای پارک، دردی را دوا کند و روی سرانه پارکینگ تاثیر چندانی داشته باشد.
به لحاظ شهرسازی، برنامه‌های شهرهای مدرن برای کاهش میزان تصادفات و ناهنجاری‌های اجتماعی، تفکیک مسیر پیاده از سواره است. تامین امنیت و ایمنی مسیر پیاده، بهترین روش برای کاهش ناهنجاری‌های اجتماعی و اخلاقی است. امیدوارم در آینده پیادهراههای بلوار سرداران به عنوان یکی از زیباترین پیادهراههای ایران نام برده شود.
