هفت برکه (گریشنا): دهم تا شانزدهم مرداد ماه هفته‌ی جهانی تغذیه با شیر مادر است.«حمایت همه جانبه از مادران برای تداوم شیردهی، باهوش و قوی با شیر مادر» شعاری است که برای این هفته انتخاب شده است.
روابط عمومی معاونت بهداشت دانشکده علوم پزشکی گراش به همین مناسبت گفت‌وگویی با ثریا انصاری، مدیر گروه سلامت خانواده، جمعیت و مدارس داشته است.
ثریا انصاری، در گفت‌وگو با روابط عمومی معاونت بهداشت دانشکده علوم پزشکی گراش در خصوص شیر مادر می‌گوید:«تغذیه انحصاری با شیر مادر تا ۶ ماهگی به صورتی که کودک تا پایان ۶ ماهگی تنها شیر مادر می‌خورد و هیچ‌گونه غذا یا مایعاتی از قبیل آب، آب قند، جوشانده و… به کودک داده نمی‌شود و تداوم آن همراه با شروع غذای کمکی تا ۲ سالگی برای هر شیرخواری توصیه می‌شود که می‌تواند درصد قابل توجهی از مرگ و میر کودکان را کاهش دهد.»
انصاری، یکی از زیربنایی‌ترین اهداف برنامه‌های کودکان را ترویج تغذیه با شیر مادر در جهت کنترل بیماری‌های اسهالی، کنترل بیماری‌های حاد تنفسی و سعی در پیشگیری از بروز بیماری‌ها و ناتوانی‌های شایع و کاهش مرگ کودکان عنوان کرد.
او به اهمیت تغذیه با شیر مادر در یک ساعت اول تولد اشاره کرد و گفت: «تغذیه با شیر مادر حیاتی‌ترین گام برای کاهش مرگ و میر شیرخواران و کودکان است.»
وی از آمارهای به دست آمده در ارتباط با مرگ ومیر و تغذیه با شیر مادر گفت: «مطابق آمارهای موجود از ۱۳۱ میلیون تولد نوزاد درسال تقریباً ۴ میلیون از آن‌ها درطول ماه اول عمر می‌میرند که حدود ۹۸ درصد از آن‌ها در کشورهای کمتر توسعه یافته و یا فقیر متولد شده‌اند. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۰۷ انجام شده نشان می‌دهدکه اگر تمام مادران ظرف یک ساعت اول تولد، تغذیه با شیر مادر را شروع و منحصراً شیرخوارشان را تا ۱ ماه از شیر خود تغذیه نمایند، جان ۱ میلیون از ۴ میلیون نوزاد حفظ می‌شود.
نوزادانی که تغذیه با شیر مادر را پس از بیست و چهار ساعت ساعت اول تولد شروع می‌کنند احتمال مرگشان نسبت به نوزادانی که شیر مادر را ظرف ساعت اول شروع نموده‌اند ۵/۲ برابر بیشتر است. همچنین نوزادانی که با غذاهای کمکی و یا شیری بجز شیر مادر در ماه اول تغذیه شده‌اند احتمال مرگ آن‌ها نسبت به شیرخوارانی که منحصراً با شیرمادر تغذیه می‌شوند چهار برابر بیشتر است. اگرتغذیه انحصاری با شیرمادر از روز اول تولد شروع شود از ۱۶ درصد مرگ نوزادان و اگر تغذیه انحصاری با شیرمادر در ساعت اول تولد شروع شود از ۲۲ درصد مرگ در نوزاد پیشگیری می‌شود. تغذیه انحصاری با شیر مادر و تغذیه تکمیلی مناسب مداخلات کلیدی برای ارتقاء بقای کودکان هستندکه بطور بالقوه جان حدود بیست درصد از کودکان زیر ۵ سال را حفظ می کند.
دوره شیرخوارگی از حساس‌ترین مراحل زندگی است که نیاز به مراقبت‌های دقیق بهداشتی و تغذیه‌ای دارد. شیر مادر اساسی‌ترین ماده‌ای است که می‌تواند به تنهایی تمامی نیازهای تغذیه‌ای شیرخوار را از بدو تولد تا پایان شش ماهگی تامین نماید و تداوم آن همراه با غذاهای کمکی و در طول سال دوم عمر می‌تواند ضمن پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها در دوران کودکی، بهترین الگوی رشد و تکامل را فراهم آورد، شیر مادر در کاهش بیماری‌های مزمن بزرگسالی از جمله: بیماری‌های قلبی عروقی، فشارخون بالا، سرطان‌ها و دیابت در بزرگسالی نقش عمده‌ای دارد.»
مدیر گروه سلامت خانواده گفت:«موفقیت مادران در شیردهی تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد و مراقبت‌ها و حمایت‌های لازم باید در مراحل مختلف قبل و حین بارداری، بلافاصله پس از زایمان و در مراحل حساس روزهای اول به عمل آید و پس از آن مشاوره کارکنان بهداشتی درمانی با مادر برای حل مشکلات شیردهی و به ویژه تحکیم اعتماد بنفس او نسبت به کفایت شیرش برای تغذیه شیرخوار،جلب حمایت خانواده در ایجاد آرامش و محیط مناسب برای شیردهی مادر، وجود قوانین حمایتی برای بازگشت مادر به محل کار پس از زایمان، انتقال اطلاعات و پیام‌های کلیدی توسط رسانه‌ها و عدم تبلیغات گمراه کننده تغذیه مصنوعی… از عوامل موثر در موفقیت مادران در مراحل مختلف شیردهی می‌باشد.»
ثریا انصاری گفت علائمی همچون، سیر نشدن کودک،گریه کودک به دلیل گرسنگی، نوزاد دوقلو و قادر نبودن مادر به تولید شیر برای هر دو کودک، برای مدت طولانی نخوابد( زود به زود بیدار شده و تقاضای شیرکند)،زیر پستان آرام نباشد و به سختی تغذیه کند، انگشتان یا دست مشت کرده‌اش را بمکد ،مایل است مدت بیشتری یا به دفعات بیشتر زیر پستان باشد، مادر یا دیگران فکر کنند که شیرمادر رقیق است، وقتی مادر پستانش را می‌دوشد شیرکمی خارج شود و یا اصلا شیر بیرون نیاید، پستان، مانند گذشته پر نباشد یا نرم‌تر از قبل شده باشد، پستان مادر رگ نکند یا نشت شیر یا سایر نشانه‌های رفلکس جاری شدن شیر را حس نکند و اگر به شیرخوار شیرکمکی بدهند بخورد و چند ساعتی بخوابد، ممکن است وجود داشته باشد که علی‌رغم رشد خوب شیرخوار، مادر یا دیگران فکر کنند دریافت شیرمادر کافی نیست.
وی به مادران توصیه کرد که؛ مهم‌ترین معیار سنجش رشد نوزاد-کودک نمودار وزن‌گیری کودک می‌باشد، در صورت مطلوب بودن نمودار وزن‌گیری می‌بابیست سایر علل بیقراری و گریه کودک و….. بررسی شود.
انصاری، شایع‌ترین عوامل ایجاد‌کننده کاهش شیر مادر را مواردی از این قبیل عنوان کرد که پستان مادر تخلیه نمی‌شود در نتیجه شیر کمتری تولید می‌شود، تغذیه نامکرر شیرخوار و شیردهی بر حسب ساعت (شیردهی باید بر حسب میل و تقاضای شیرخوار باشد)، شیر ندادن در شب، دفعات کوتاه مدت تغذیه، پستان گرفتن نادرست و مکیدن ضعیف، بغل کردن نادرست شیرخوار موقع شیردادن، مصرف سایر غذاها، استفاده از بطری و گول‌زنک»
وی افزود: مهم‌ترین عامل در تولید شیر مادر، مکیدن مکرر و تخلیه مرتب پستان‌ها توسط شیرخوار است و می‌توان گفت تولید شیر تابع قانون عرضه و تقاضاست یعنی مکیدن بیشتر مساوی با تولید شیر بیشتر است و همچنین حمایت مادر از سوی خانواده در جهت کاهش استرس و اضطراب مادر و ایجاد اعتماد به نفس در مادر یکی دیگر از عوامل تولید شیر است.»
انصاری گفت:«تغذیه با شیر مادر فواید بی‌شماری دارد که به چند فایده مهم آن اشاره کرد؛شیر مادر کامل‌ترین غذای کودک شیرخوار در ۶ ماه اول زندگی نیاز به هیچ نوع ماده غذایی دیگر حتی در آب و هوای گرم ندارد، ترکیب شیر مادر در طول هر وعده تغییر می‌کند، ترکیبات شیر مادر متناسب با رشد و بزرگتر شدن شیرخوار نیز تغییر می‌کند، شیر مادر حاوی مواد ایمنی‌بخش برای حفظ کودک در برابر عفونت‌ها است و سبب ابتلا کمتر کودک به اسهال و سرماخوردگی و سایر بیماری‌های شایع می‌شود، شیر مادر بهترین الگوی رشد و تکامل را برای کودک فراهم می‌کند، تکامل بینایی و راه رفتن در کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌شوند خیلی سریع‌تر است، مکیدن پستان باعث رشد طبیعی فک و دندان‌ها می‌شود، شیر مادر احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، چاقی و دیابت را در بزرگسالی کاهش می‌دهد، بهره هوشی در کودکانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، بالاتر است، رابطه عاطفی مادر و کودک هنگام شیردادن سبب می‌شود کودک در دوران بلوغ از امنیت روانی بیشتری برخوردار باشد، قطع زودتر خون‌ریزی پس از زایمان و در نتیجه احتمال کمتر ابتلا به کم‌خونی در مادران شیرده، برگشت زودتر وزن و اندام مادر به حالت طبیعی پس از زایمان، ابتلا کمتر به سرطان پستان و تخمدان، ابتلا کمتر به استرس و اضطراب و افسردگی و وضع روحی روانی بهتر، در هنگام کهولت ابتلا کمتر به پوکی استخوان و…»
در ادامه مدیر گروه سلامت خانواده افزود:«با توجه به اهمیت تغذیه با شیر مادر در جهت کاهش موارد مرگ و میر نوزادان و کودکان و همچنین مزایای تغذیه با شیر مادر و درصد پایین‌تر شاخص تغذیه انحصاری با شیر در شهرستان (۴۸ درصد) نسبت به شاخص کشوری (۵۳در صد) ، معاونت بهداشت دانشکده علوم پزشکی گراش در جهت بهبود این شاخص در راستای ارتقای سلامت کودکان اقدام به راه‌اندازی کلینیک مشاوره شیردهی نموده است که فعالیت این کلینیک همه روزه (به غیر از روزهای چهارشنبه) جهت کلیه مادران اعم از مادران باردار و شیرده در پایگاه سلامت علی بن ابیطالب(ع) در حال انجام است.»
در پایان ثریا انصاری برای مادران شیرده توصیه‌های تغذیه‌ای از قبیل این موارد را عنوان کرد:«ترجیحا از نان‌های سبوس‌دار استفاده شود، برنج به صورت کته یا دمی همراه حبوباتف مخلوط غلات و حبوبات، بجای سرخ کردن، استفاده از کباب پز و بخارپز و یا فر، استفاده از میوه‌های خشک در دسترس منطقه(خرما، توت، انجیر…)،منع پخت سبزیجات به مدت طولانی با در بازف تخم مرغ آب پز، ماهی‌های کوچک و پرورشی که احتمال آلودگی آن‌ها با جیوه کم است، استفاده از مواد غذایی در دسترس منطقه مثلا کشک که منبع غنی از پروتیین کلسیم و فسفر است (۲۰ دقیقه بجوشانند) و انواع مغزها پسته، بادام، فندق، گردو و منابع خوب پروتیین و آهن به صورت خام و کم نمک، در صورت عدم تحمل شیر مصرف ماست و پنیر،مصرف نمک ید‌دار به مقدار کم، مصرف یک نوشیدنی سالم قبل از شیر دادن مفید است. مادر باید آب و سایر مایعات مثل شربت‌های خانگی، آب میوه‌های طبیعی را به قدر کافی یعنی تا حد رفع تشنگی خود مصرف کند. (نوشیدن بیش از حد مایعات به تصور این که شیر را زیاد می‌کند لازم نیست)»