هفت‌برکه (گریشنا): اضافه وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان، یکی از عوارض شیوه‌ی زندگی امروز و زمینه‌ساز بیماری‌های متعددی است. در برنامه‌ی کودک سالم، باید مدیریت اضافه وزن نیز گنجانده شود.
به مناسبت هفته‌ی بسیج ملی تغذیه، روابط عمومی معاونت بهداشت دانشکده علوم پزشکی گراش مطلبی را به قلم مریم اکبرزاده، مسئول بهبود تغذیه جامعه، برای هفت‌برکه فرستاده است که می‌خوانید.
یک مشکل تغذیه‌ای جهانی
امروزه اضافه وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان به عنوان یکی از مشکلات تغذیه‌ای در جهان مطرح است. بر اساس اطلاعات موجود، در سال ۲۰۱۰ شیوع اضافه وزن و چاقی در کودکان زیر پنج سال، شش و یک دهم درصد بوده است. کم‌تحرکی و دریافت مواد غذایی کم‌ارزش (قند، چربی، شکر) و پرانرژی و عادات نامناسب در زندگی کودکان و نوجوانان، آنها را به سمت اضافه وزن و چاقی می‌برد.
اضافه وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان زمینه‌ساز ابتلا به بیماری‌های متعدد از جمله بیماری‌های قلب و عروق، دیابت، پرفشاری خون، افزایش چربی‌های خون، بیماری‌های کبدی و بیماری‌های تنفسی است. عارضه مهم دیگری که چاقی کودکان در بردارد، ارتباط آن با چاقی بزرگسالی است. اغلب کودکان چاق امروز، بزرگسالان چاق آینده خواهند بود؛ به طوری که چهل تا نود درصد کودکان چاق، در بزرگسالی نیز از چاقی رنج خواهند برد.
عوامل ارثی، عادات مربوط به شیوه زندگی، مصرف غذاهای آماده و تنقلات کم‌ارزش، کاهش فعالیت بدنی (به خاطر استفاده بیش از حد از کامپیوتر، تماشای تلویزیون به مدت طولانی و …)، کاهش فرصت‌های بازی در خارج از منزل، مصرف غذاهای پرچرب و سرخ‌شده و رفتارهای غذایی افراد خانواده به ویژه مادران و الگوپذیری کودکان از رفتارهای غذایی در محیط خانه و مهد کودک، در بروز اضافه وزن و چاقی کودکان موثرند. نتایج برخی مطالعات نشان داده است که خطر چاقی در کودکان و نوجوانانی که پنج ساعت در روز تلویزیون تماشا می‌کنند، بیش از پنج برابر کودکان و نوجوانانی است که تلویزیون نمی‌بینند یا حداکثر ۲ ساعت تماشا می‌کنند.
با توجه به شیوع اضافه وزن و چاقی در کودکان و پیامدهای نامطلوب آن بر سلامت کودکان، مدیریت اضافه وزن و چاقی کودکان در برنامه کودک سالم گنجانده شده است.
توصیه‌های تغذیه‌ای در پیشگیری و کنترل اضافه وزن و چاقی کودکان:
– مصرف روزانه صبحانه به عنوان یکی از سه وعده اصلی غذایی
– مصرف روزانه حداقل دو میان وعده غذایی مناسب، مانند میوه، نان و پنیر
– خودداری از وادار کردن کودک به خوردن و آشامیدن. به کودک نباید به زور غذا داد و او بهتر از هر کسی می‌داند که چه وقت سیر شده است.
– خودداری از دادن غذا یا تنقلات هنگام تماشای تلویزیون. معمولا هنگام تماشای تلویزیون، احتمال زیاد خوردن بیشتر است. بنابراین توصیه می‌شود غذای کودک را در محیطی آرام و بدون سر و صدا و دور از تلویزیون به او داد که مقدار غذای خورده شده کنترل شود.
– خودداری از وادار کردن کودک به اتمام غذا. کودک را وادار به اتمام غذا نکنید. بهتر است اول مقدار کمی غذا در بشقاب کودک کشید و در صورت تمایل و سیر نشدن، دوباره غذا در بشقاب او کشید.
– ندادن شکلات و شیرینی به عنوان پاداش به کودک. دادن شیرینی و شکلات به کودک هم باعث اضافه دریافت انرژی و در نتیجه چاقی می‌شود و هم ذائقه او را به شیرینی عادت می‌کند.
– محدود کردن مصرف غذاهای پرچرب با کالری بالا. غذای روزانه کودک دچار اضافه وزن باید کم‌چرب تهیه شود. بنابراین به جای سرخ کردن، غذاها را به شکل بخارپز، آب‌پز و تنوری تهیه کنید. مثلا به جای سیب زمینی سرخ‌کرده، سیب زمینی تنوری به او دهید.
– محدود کردن تنقلات پرکالری و پرچرب مانند چیپس، پفک، شکلات، کیک‌های خامه‌ای و شکلاتی، بستنی، شیر کاکائو و …. به جای شیرینی خامه‌ای و کیک‌های خامه‌دار، ژله‌ای و مربایی که کالری زیادی دارند، شیرینی‌ها و کیک‌های ساده به مقدار کم به کودک بدهید. در صورت مصرف شیرینی و کیک خامه‌ای، سعی کنید که بخش عمده خامه، ژله یا مربا را از شیرینی جدا کنید.
– نوشیدن آب یا دوغ کم‌نمک و یا آبمیوه طبیعی و بدون قند به جای نوشابه‌ها گازدار، آبمیوه‌های صنعتی و دلستر و انواع شربت‌ها که مقدار زیادی قند دارند و موجب افزایش کالری دریافتی می‌شوند.
