هفت‌برکه (گریشنا): اولین «سین» انجمن شاعران و نویسندگان گراش با موضوع «نوحه‌سرایی برای نسل نو» با حضور شاعران و نوحه‌سرایانی از گراش و لار برگزار شد.
جلسه‌ی نهصد و چهارم انجمن ادبی گراش در روز پنج‌شنبه ۲۲ مهرماه با برنامه‌ای متفاوت برگزار شد. بخش عمده‌ی این جلسه به مناسبت دهه اول محرم، به یک نشست علمی و ادبی با عنوان «سین اول» برای بررسی جنبه‌های مختلف نوحه‌سرایی امروز اختصاص داشت. در این نشست، سید علی هاشمیان، نوحه‌خوان نام‌آشنای حسینیه حاج تقی لار؛ خلیل رویینا، نوحه‌سرا و دبیر انجمن آفتاب لارستان؛ مصطفی کارگر، نوحه‌سرا و شاعر نام‌آشنای گراش؛ و جمعی از نوحه‌سرایان گراش و لار در کنار اعضای ثابت انجمن ادبی حضور داشتند تا به گفتگو درباره‌ی چند سوال بپردازند: مهم‌ترین دغدغه‌های نوحه‌سرایان امروز چیست؟ سبک‌های موسیقی چه تاثیری بر نوحه‌سرایی گذاشته است؟ آیا باید برای ترویج نوحه‌های بومی تلاش کرد؟ تفاوت‌های سرایش شعر و نوحه چیست؟
مسعود غفوری، سردبیر انجمن، در ابتدای جلسه درباره «سین» توضیح داد: «در این دوره تصمیم گرفتیم فعالیت‌های انجمن را علمی‌تر کنیم و مباحث فرهنگی و اجتماعی را نیز در انجمن مطرح کنیم. به خاطر همین، یک سری جلسات را با عنوان «سین» طراحی کردیم. در سین اول به مناسبت ایام محرم به موضوع نوحه‌سرایی توجه کردیم.»
تجربه‌های نوحه‌خوانان و نوحه‌سرایان از زبان خودشان
سید علی هاشمیان، نوحه‌خوان نام‌آشنای لار، از تجربه خود در مورد نوحه‌سرایی گفت و تاکید کرد: «فرد باید یک جوشش موسیقیایی و ریتمیک در درونش داشته باشد که او را به سمت شعر، موسیقی و نوحه ببرد. این جوشش ریتمیک برگرفته از ریتم هستی است. ما به جز جنبه‌ی دینی نوحه، باید به جنبه‌ی هنری آن هم نگاه کنیم. شکل و شمایل هنری قضیه خیلی اهمیت دارد. هسته و مغز مداحی و نوحه‌خوانی هنرنمایی است که سرش به عرفان و تاریخ و شعر کشیده می‌شود. مداح اگر عرفان و تاریخ و ادبیات را نشناسد، زمخت و سخت می‌شود. برداشتن یک شعر و خواندن با یک ریتم خاص، فرد را مداح نمی‌کند.»
خلیل روئینا، نوحه‌سرایی که بیش از ده سال است با هاشمیان همکاری می‌کند، در مورد آغاز این همکاری گفت: «پدرم از حدود چهل سال پیش نوحه می‌نوشت. من از اول شاعر هم نبودم. شب ششم ماه محرم که مخصوص حضرت علی اکبر است، جمعی نشسته بودند و نوحه آن شب را آماده می‌کردند. آقای هاشمیان به من گفت پدرت شعر می‌گوید، تو هم بگو. من شعری گفته بودم و تحویل دادم. همان شب آن شعر را با مطلع «کربلا زخمی‌ترین جای زمین» خواند و این آغاز همکاری بود.»
هاشمیان نیز درباره همکاری زیبایی که بین او و رویینا به وجود آمده است، بر دوستی عمیق و نگاه یکسان‌شان تاکید کرد و گفت: «شاعر وقتی شعری می‌گوید، نوحه‌خوان باید بتواند بر نگاه شاعر سوار شود. گاهی می‌گویند نوحه‌خوان نمی‌تواند با شاعر ارتباط برقرار کند. اینجا مداح به نگاه شاعر شناخت نداشته است.»
محمد زارع، از شاعران و فرهنگیان لار، درباره همکاری این دو نفر می‌گوید: «در شب‌هایی که کار مشترک هاشمیان و روئینا خوانده می‌شود، در حسینیه حاج تقی لار فضا این قدر سنگین می‌شود که فضای سینه‌زنی به سمت گریه هم می‌رود. به جز شاعر و نوحه‌خوان، سینه‌زن هم وارد می‌شود و حس مشترک سه‌گانه می‌شود.»
خلیل روئینا تازه‌ترین اثر منتشرشده‌اش با نام «کربلا زخمی‌ترین جای زمین» را معرفی کرد. این کتاب مجموعه نوحه‌هایی است که از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۴ سروده شده و هاشمیان آنها را در شب‌های محرم خوانده است. کتاب را انتشارات آرام‌دل با قیمت ۲۵ هزار تومان منتشر کرده است. قرار شد در یک جلسه دیگر قبل از اربعین حسینی، این کتاب با حضور شاعر نقد و بررسی شود.
مصطفی کارگر، نوحه‌سرا و شاعر گراشی، نیز از ورودش به عرصه نوحه‌سرایی گفت: «سال ۱۳۷۴ اولین نوحه‌ام را گفتم و خواندم. چون من خودم می‌خوانم و شعر هم برای بقیه می‌گویم، کارم در مناسبت‌ها دو برابر است. در این سال‌ها به دو نوع کار می‌کنیم: اول این که شعر یا غزل گفته شده و سبک را مداح روی آن قرار می‌دهد. در نوع دوم مداح سبک و نوایی دارد و آن را به ما می‌دهند. من را بیشتر به عنوان کسی می‌شناسند که کلام روی سبک می‌گذارم که البته عملا کار خیلی سختی است.»
وحید شکوهی، نوحه‌خوان و مداح گراشی، از سختی کار نوحه‌خوانی گفت: «کار نوحه‌خوان از شاعر سخت‌تر است، چون هم باید مجلس را نگه دارد و هم بتواند دین شاعرش را ادا کند. نکته بعد این که نوحه با شعر خیلی فرق دارد.»
تاثیرپذیری نوحه‌خوانی از موسیقی ایرانی
یکی از مباحثی که در این جلسه مطرح شد، تاثیرپذیری نوحه‌خوانی از دستگاه‌های موسیقی سنتی بود. سیدعلی هاشمیان به عنوان موسس انجمن مداحان لار و استاد مداحی، در این زمینه توضیحات روشنی ارایه داد: «هر کدام از دستگاه‌های موسیقی صاحب شخصیت کلانی است. مثلا در دستگاه همایون، انگار یک پیری در بالا حضور دارد و دارد جمعی را نصحیت می‌کند. گوشه‌های موسیقی هر دستگاه نیز دارای یک شخصیت است. نوحه‌خوان با شخصیت‌های مختلف عاشورایی از امام حسین تا علی‌اصغر روبه‌رو است. اگر مثلا با صحنه شهادت ابوالفضل روبه‌رو هستیم، باید در دستگاه همایون، گوشه‌ای را انتخاب کنیم که با شخصیت شهادت ابوالفضل بخواند، نه مثلا با شخصیت جنگ ابوالفضل. وقتی گوشه را تعیین کردیم، ریتم را از دل آن به در می‌آوریم. حالا اول دردسر است. باید لحن شعر را نوحه‌خوان در بیاورد.»
سید علی هاشمیان در ادامه مثال‌هایی از انطباق مفاهیم عاشورایی با دستگاه‌ها و گوشه‌های موسیقی را ارائه کرد: «اگر قرار است جنگی بیان شود، دستگاه سه‌گاه مناسبت‌تر است. گوشه‌های این دستگاه همه اصطلاحات جنگی است.» او تاکید کرد در برخورد با شعر، اولین کار انتخاب دستگاه مناسب است. بعد از انتخاب گوشه، نوحه‌خوان باید لحن را مشخص کند و بداند تاکید را روی کدام یک از کلمات بگذارد.»
نوحه به زبان بومی؟ شاعران می‌گویند نه
بعد از بحث کوتاهی درباره اخلاق در مداحی، نوبت به بحث نوحه محلی رسید. عبدالرضا مفتوحی، شاعر لاری، نظرش این است که سرودن نوحه‌ی خوب به زبان بومی بسیار سخت و حتی ناممکن است: «اگر بخواهیم از کلمات محلی استفاده کنیم، این کلمات جنبه طنز دارد. اگر از این کلمات استفاده نکنیم هم فقط افعال شعر فارسی می‌شود و شعر در واقع محلی نیست.»
مصطفی کارگر هم با مفتوحی هم‌نظر است: «ما هنوز متن نوحه محلی خیلی کم داریم. به خاطر همین من توصیه می‌کنم نوحه‌سرایان به سراغ اشعار محلی نروند.»
روئینا هم در مورد استفاده از زبان محلی برای نوحه گفت: «کار خیلی سختی است. من زیاد تلاش کرده‌ام، ولی یک سطر را نوشته‌ام و بعد قلم را کنار گذاشته‌ام.» روئینا البته یک گام از مسائل زبانی و تکنیکی فراتر می‌رود و مساله‌ی اصلی را در جامعه دنبال می‌کند: «فکر می‌کنم آسیب اصلی در خانواده‌ها است که با بچه‌های خودشان فارسی صحبت کرده‌اند. در زبان ترکی که نوحه‌های بومی خوبی هم سروده می‌شود، یک‌نواختی زبان حفظ شده است. اما در زبان ما، به مرور زمان، واژه‌ها حذف شده و کار سخت شده است. مخاطبان ما بسیاری از واژه‌ها را نمی‌شناسند و حتی ممکن است با واکنش مخاطب روبه‌رو شود.»
نوحه‌خوان مطرح لار، هاشمیان، نیز در موافقت با دوستان شاعرش گفت: «ما در خیلی جاها لنگ می‌زنیم، بعد گیر به شاعران و مداحان داده‌ایم که چرا شعر محلی نمی‌خوانید؟ کسی اگر شعر محلی بخواند که درد را دوا نمی‌کند. گاهی خواندن شعر محلی به خاطر ارضای توتم‌پرستی ما است. من خیلی نسبت به قضیه شعر بومی نظر خوبی ندارم.»
سین اول، قدم اول
برنامه‌ی «سین» که از این جلسه شروع شده است، یک نشست ادبی و فرهنگی خواهد بود که در هفته‌های آینده نیز برگزار می‌شود. موضوع جلسات هر هفته از طریق شبکه‌های مجازی به اطلاع علاقه‌مندان رسانده می‌شود. جلسات انجمن شاعران و نویسندگان گراش هر هفته روز پنج‌شنبه ساعت ۱۶ در موسسه فرهنگی هنری هفت‌برکه گراش برگزار می‌شود حضور در جلسات انجمن ادبی برای همگان آزاد است.
