گریشنا: «شروع تغذیه سالم با صبحانه» شعار امسال روز جهانی دیابت است. همه‌ی ما کم وبیش در معرض خطر ابتلا به بیماری دیابت هستیم یا حتی این امکان وجود دارد که با وجود مبتلا بودن به دیابت، از آن بیاطلاع باشیم.
۲۲
طبق آماری که از بیماران مبتلا به دیابت در روستاها و توابع گراش گرفته شده است، ۲۰۰ نفر از افرادی که در روستا‌های توابع گراش زندگی می‌کنند با این بیماری دست‌وپنجه نرم می‌کنند و از این تعداد ۱۴۰ نفر در بخش ارد، شامل ۵۷ مرد و ۸۳ زن و ۵۹ نفر در فداغ شامل ۲۳ مرد و ۳۶ زن می‌شود. در خود شهرستان اما آمارگیری دقیقی از مبتلایان صورت نگرفته است اما مقدماتی از سوی معاونت بهداشتی دانشکده علوم پزشکی فراهم شده تا در یک آمارگیری از افراد بالای ۳۰ سال در گراش مشخص شود که چه میزان افراد در معرض خطر و چند نفر مبتلا و چه افرادی بیاطلاع از بیماری خود در گراش وجود دارد.
ایزدی در پاسخ به سوال ما در مورد روش تهیه‌ی دارو برای بیماران دیابتی می‌گوید:« معمولا داروها را میتوان از اکثر داروخانههای سطح شهر تهیه کرد و دارو‌هایی کمیاب نیز از طریق داروخانههای زیر نظر هلال‌احمر و همچنین داروخانههای زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی استان میتوان خریداری کرد.»
او با اشاره به واحد دیابت شهرستان ادامه می‌دهد:«شناسایی افراد دیابتی، برگزاری کلاس‌های آموزشی برای مبتلایان و تهیه پرونده برای آنها، معرفی مراکز فروش انسلوین به بیماران دیابتی، آزمایش خون رایگان، در صورت نیاز ارجاع بعضی از افراد به متخصصین قلب، چشم و کلیه و … از جمله فعالیت‌هایی این واحد است.»
معاونت بهداشتی دانشکده علوم پزشکی برای آشنایی بیشتر با این بیماری، خواندن این مقاله را پیشنهاد می‌کند:
دیابت چیست؟ دیابت یک اختلال در سوخت و ساز(متابولیسم) بدن است. در حالت طبیعی، غذا در معده تبدیل به گلوکز یا قند خون می شود. قند از معده وارد جریان خون می شود. لوزالمعده (پانکراس) هورمون انسولین را ترشح می کند و این هورمون باعث می شود قند از جریان خون وارد سلول های بدن شود. در نتیجه مقدار قند خون در حد نرمال و متعادل باقی می ماند.
ولی در بیماری دیابت، انسولین به میزان کافی در بدن وجود ندارد و یا انسولین موجود قادر نیست تا وظایف خود را به درستی انجام دهد، در نتیجه به علت وجود مقاومت در برابر آن، قند خون نمی تواند به طور موثری وارد سلول های بدن شود و مقدار آن بالا می رود
- دیابت شایع ترین بیماری غددی جهان است وهم اکنون حدود ۴۰۰ میلیون نفر به آن مبتلا هستند وطبق تخمین سازمان جهانی بهداشت تا سال ۲۰۳۵ به ۶۰۰ میلیون نفر خواهد رسید به عبارتی هرسال ۱۵۰ میلیون ابتلای جدید وجود خواهد داشت.
- فدراسیون جهانی دیابت اعلام کرده ۴۸ درصد ساکنین خاورمیانه دیابت بدون تشخیص دارند (از هر۲ نفر یک نفر) و۸۰ درصد مرگ ومیر بعلت دیابت در کشورهای جهان سوم اتفاق می افتد
- ۱۰ کشوری که دارای بیشترین تعداد مبتلایان به دیابت هستند به ترتیب عبارت از : هند، چین،ایالات متحده امریکا، اندونزی، روسیه، ژاپن، امارات متحده عربی، پاکستان، برزیل و ایتالیا می باشند
- دیابت همچنین علت۵ میلیون مرگ درسال( عامل ۹%کل مرگهای جهان می باشد) و۵۵۰ میلیارد دلار هزینه درمان وعوارض بیماران در سال خواهد بود.
- شایعترین علت نابینایی در افراد بالغ درجهان می باشد.( ۲۵ بار شایعتر از افراد عادی )
- مهمترین علت نارسایی مزمن کلیه در جهان می باشد .
- شایعترین علت قطع پا در دنیا است
- در جهان : هر ۳۰ ثانیه ۱ نفر دیابتی پای خود را به خاطر عوارض دیابت از دست می دهد .
- در ایران : تصادفات مقام اول و دیابت مقام دوم را در قطع پا دارا می باشد.
- هر دقیقه ۶ مرگ بعلت دیابت و ۱۲ مورد ابتلای جدید اتفاق می افتد.
وضعیت دیابت در ایران:
- طبق بررسی های به عمل آمده ایران جزو کشورهایی است که به میزان زیاد در معرض خطر ابتلا به دیابت قرار دارد و بروز دیابت در ایران رو به افزایش است. میزان شیوع بیماری دیابت در نواحی مختلف ایران متفاوت است. به عنوان مثال، طبق بررسی های انجام شده بیشترین میزان شیوع بیماری دیابت در شهر یزد وجود داشته است. (۳/۱۶ درصد)
- طبق مطالعات اخیر ۱۴ – ۲۳% ایرانیان بالغ بالای ۳۰ سال دیابتی هستند یا دچار عدم تحمل گلوکز (IGT) می باشند. تقریباً ۲۵% موارد IGT در آینده دچار دیابت می شوند.
- طبق آمار ارائه شده حدود ۵-۶ درصد افراد ۳ تا ۶۹ ساله در شهر تهران مبتلا به دیابت هستند. مطالعات نشان داده است که نصف افراد دیابتی بررسی شده در ایران قبل از انجام مطالعات از بیماری خود آگاهی نداشتند.
- ۵-۴ میلیون دیابتی درایران -۱۰ درصد جمعیت بالغ دیابت دارند که نیمی از آنها از بیماری خود بی خبر اند.
انواع بیماری دیابت
به طور کلی دیابت به چهار گروه دیابت نوع ۱، دیابت نوع ۲، دیابت حاملگی و دیابت به علل متفرقه تقسیم بندی می شود.
دیابت نوع۱:
در دیابت نوع ۱ که ۱۰- ۵درصد کل موارد دیابت را تشکیل می دهد، تولید انسولین از پانکراس به علت از بین رفتن سلول های سازنده ی انسولین، متوقف می شود. به همین دلیل افراد مبتلا به این نوع دیابت باید از بدو تشخیص، انسولین مورد نیاز بدن را به صورت تزریقات روزانه تأمین کنند. به همین دلیل به آن “دیابت وابسته به انسولین” نیز می گویند.
دیابت نوع ۱ اغلب در سنین زیر ۳۰ سال به وجود می آید، لذا به آن “دیابت جوانی” نیز می گویند.
دیابت نوع۲:
دیابت نوع ۲ بیشتر در بالغین بالای ۳۰ سال و چاق دیده می شود که ۹۵- ۹۰ درصد کل موارد دیابت را شامل می گردد و انسولین تولید شده از پانکراس در این افراد به خوبی عمل نمی کند. در واقع یا پانکراس به اندازه ی کافی انسولین ترشح نمی کند و یا این که انسولین ترشح شده، به علت وجود مقاومت سلول ها به انسولین مخصوصاً در افراد چاق، فاقد کارآیی لازم است.
به این نوع دیابت، “دیابت غیر وابسته به انسولین” یا “دیابت بزرگسالان” نیز می گویند.
دیابت حاملگی:
دیابت حاملگی به دیابتی گفته می شود که برای اولین بار در طول حاملگی تشخیص داده شود. این نوع دیابت معمولاً گذراست و بعد از اتمام حاملگی بهبود می یابد. خانم های مبتلا به دیابت حاملگی بعداً در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند.
دیابت با علل متفرقه:
از علل متفرقه ی دیابت می توان به جراحی، داروها (مثل کورتیکواستروئیدها)، سوء تغذیه و عفونت اشاره کرد.
آیا دیابت درمان دارد؟
هنوز درمان قطعی برای دیابت پیدا نشده است. حتی روش های جدیدی مثل پیوند سلول های بتا به افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ نیز، به علت ضرورت مصرف داروی ضد َردِ پیوند به صورت مادام العمر و عوارض احتمالی ناشی از آنها، برای اکثریت افراد مناسب نمی باشد. با این وجود رعایت ۵ اصل کنترل دیابت که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد باعث می شود تا افراد دیابتی بتوانند یک زندگی سالم در مقایسه با افراد غیر دیابتی داشته باشند و از پیدایش عوارض دیابت جلوگیری کنند.
این ۵ اصل عبارتند از: آموزش، کنترل روزانه، تغذیه ی صحیح، فعالیت جسمانی و مصرف منظم داروها (قرص یا تزریق انسولین). در صورتی که هر یک از این پایه ها سست باشد، تعادل و در واقع کنترل دیابت بر هم خواهد خورد.
علائم اولیه ی دیابت چیست؟
دیابت نوع ۱معمولاً شروع پر سر و صدایی دارد و با علائمی چون تشنگی، پُر ادراری، پُر نوشی، کاهش وزن، گرسنگی و خستگی شدید تظاهر پیدا می کند.
دیابت نوع ۲ شروع خیلی آهسته تری دارد و شایع ترین علامت اولیه ی آن در واقع “بی علامتی” است. درصد قابل توجهی از مبتلایان به دیابت نوع ۲ (تقریباً ۵۰ درصد آنها) از بیماری خود اطلاعی ندارند و تنها با انجام آزمایش قند خون می توان بیماری آنها را تشخیص داد. با این وجود در صورت عدم کنترل مطلوب، ممکن است علائمی مشابه به دیابت نوع ۱ نیز بروز کند.
از دیگر علائم دیابت نوع ۲ می توان به عفونت های مکرر، مخصوصاً عفونت دستگاه ادراری و پوست، تاری دید، بهبودی دیررس زخم ها، احساس سوزش و بی حسی در انگشتان پا اشاره کرد.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به دیابت هستند؟
* تمامی افراد بالای ۴۰ سال در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲هستند و باید هر ۳ سال یک بار تحت آزمایش قند خون قرار بگیرند.
* افرادی که دچار اضافه وزن می باشند و حداقل یکی از شرایط زیر را دارند، نیز در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲هستند و انجام آزمایشات مکرر قند خون در آ نها باید در سنین زیر ۴۰ سال یا با فواصل کوتاه تر، یعنی هر ۲-۱سال یک بار انجام شود.
این شرایط عبارتند از: وجود سابقه ی ابتلا به دیابت در بستگان درجه ی اول، سابقه ی ابتلای فرد به دیابت پنهان(مرحله ی پیش از دیابت)، سابقه ی ابتلا به دیابت حاملگی، سابقه ی تولد نوزاد با وزن بیشتر از ۴ کیلوگرم یا تولد نوزاد با ناهنجاری های مادرزادی، بالا بودن فشارخون (فشارخون ماکزیمم بیشتر از ۱۴۰ و یا مینیمم بیشتر از ۹۰ میلی متر جیوه)، وجود اختلالات چربی خون؛ یعنی تری گلیسیرید بالاتر از ۲۵۰ و یا کلسترول خوب (HDL) کمتر از ۳۵ میلی گرم در دسی لیتر، سابقه ی ابتلا به کیست های متعدد تخمدان و یا بیماری های قلبی- عروقی (تنگی رگ های قلب، انفارکتوس قلبی یا سکته ی مغزی ).
آیا دیابت قابل پیشگیری است؟
در مورد دیابت نوع ۱ با وجودی که تحقیقات زیادی در مورد روش های مختلف پیشگیری از آن در حال انجام است، ولی هنوز راه حل قطعی برای پیشگیری از آن به دست نیامده است. ولی در مورد دیابت نوع ۲ تحقیقات به روشنی نشان داده اند که تغذیه ی صحیح و کاهش وزن به میزان ۷- ۵ درصد وزن فعلی و نیز انجام مرتب فعالیت ورزشی (۱۵۰ دقیقه در طول هفته) در پیشگیری از ابتلا به دیابت، در افراد در معرض خطر بسیار مؤثر است.
در پایان بایستی به این نکته اشاره کرده با توجه به اینکه بیماری دیابت مدام العمر ،مزمن وغیر قابل درمان می باشد وعوارض شدید را ممکن است بدنبال داشته باشد اما بیماریست که قابل کنترل بوده ومهمتر اینکه با “ترویج زندگی سالم” میتوان تا ۷۰ درصد از ابتلا به دیابت پیشگیری نمود تغذیه سالم وکافی،تحرک بدنی ،دروی از دخانیات،ترک عادتهای غذایی بد(نخوردن صبحانه،دیر شام خوردن،خوابیدن بلافاصله بعد از صرف غذا،استفاده زیاد از مواد قندی وچربیهای مختلف و..) وکنترل سالیانه میزان قندخون اصولی است که برای پیشگیری از ابتلا به دیابت باید انجام دهیم.
شعار امسال روز جهانی دیابت که ۱۴ نوامبر هرسال (۲۳ ابان ۹۳) می‌باشد از سوی فدارسیون جهانی دیابت” شروع تغذیه سالم با صبحانه” انتخاب شده است. وهدف آن ” زندگی سالم ودیابت” می‌باشد.