هفت‌برکه – سمیه کشوری: با شروع تابستان، هر هفته سه‌شنبه‌ها با هشتگ #کمدکودک به معرفی یکی از کتاب‌های کودک و نوجوان می‌پردازیم. اما پیش از هر چیز، یک درخواست صمیمانه از والدین داریم.
سخنی با والدین
با رسیدن تابستان و گذر از روزهای پرتلاطم مدرسه، کودکان و نوجوانان فراغ بال بیشتری دارند تا از کتاب‌های غیر درسی فاصله بگیرند و کتاب‌هایی را انتخاب کنند که در آن سرگرمی حرف اول را می‌زند و یادگیری در زیر متن آن نهفته است.
شما والدین به عنوان اولین آدم‌بزرگ‌هایی که کودکان و نوجوانان با آنها سروکار دارند، موظف هستید دنیایِ پیشِ روی فرزاندانتان را امن و به دور از هیجانات غیر ضروری ترسیم کنید. شاید دنیای شیرین قصه و رمان، یکی از هزاران دنیایی باشد که کودک و نوجوان در آن می‌تواند به دور از خطرات بیرونی پرسه بزند و کسب تجربه کند. در همین راستا، ما با این سوال بزرگ روبه‌رو می‌شویم: آیا همه‌ی رمان‌ها برای فرزندانمان مناسب است؟ جواب این سوال، یک خیر بزرگ است. قصه‌ها و رمان‌ها باید مراقب روح و روان فرزندان باشد و دنیایی را برایشان ترسیم کند که متناسب با سن آن‌هاست.
از همین رو، چندین دهه است که ادبیات کودک و نوجوان خود را از دیگر انواع ادبیات جدا کرده است؛ و به صورت مستقل در این سیر ادیبانه حرکتی کُند ولی رو به جلو دارد. برای درک اهمیت و حجم مطالعات روی این نوع ادبیات، کافی است نگاهی به مجموعه ده‌جلدی «تاریخ ادبیات کودکان ایران» نوشته محمدهادی محمدی و زهره قایینی بیندازید (اینجا).
در اینجا لازم است در وهله‌ی اول ادبیات کودک و نوجوان را معرفی کنیم و بعد به کتاب‌هایی که برای این سن وجود دارد بپردازیم. در ادامه، تمام تلاشمان را می‌کنیم که کتاب‌هایی را که در این حوزه وجود دارد را با زبان گویای خود کودکان و نوجوانان معرفی کنیم.
پس از شما دعوت می‌کنیم که این ستون را به صورت هفتگی برای کودک و نوجوانتان بخوانید و کتاب‌ها را برایشان تهیه کنید تا عادت به مطالعه درونشان نهادینه شود.
اگر کودک و نوجوانتان هم کتابی خوانده است که دوست دارد به دیگران معرفی کند، خوشحال می‌شویم آن را در هفت‌برکه به‌عنوان یادداشت به گوش دیگران برسانیم.
ادبیات کودک و نوجوان
این گونه‌ی ادبی هنگامی پدید آمد که بزرگسالان متوجه شدند کودکان و نوجوانان به سبب گنجایش‌های شناختی و ویژگی‌های رشدی خود، آمادگی پذیرش متن‌های بزرگسال را ندارند و به متن‌هایی نیاز دارند که پاسخگوی دوره‌ی رشد و نیازهای آنها باشد.
همه‌ی این‌ها وقتی راحت‌تر می‌شود که کودکمان را از همان کودکی با کتاب و قصه آشنا کرده باشیم. احتمالاً زیاد شنیده‌اید که کتاب قصه نقش مهمی در رشد فکری، احساسی و اجتماعی کودک ایفا می‌کند ولی زیاد حساسیت به خرج نداده‌ایم. اما در عصری که در آن زندگی می‌کنیم کودکانمان مدام در معرض انبوه اطلاعات (گاه نادرست و پرخطر) قرار دارند. پس بهتر است کمی درباره‌ی مطالعات غیر درسی کودکانمان جدی‌تر و با فکر بازتری عمل کنیم. بنابراین در لابه‌لای معرفی کتاب برای نوجوان، به معرفی کتاب‌قصه هم می‌پردازیم.
سنِ نوجوانی، سنِ حساس و سرنوشت‌سازی برای یک نوجوان است. به عبارتی این دوره، دوران سختی هم برای نوجوان و هم برای والدینش محسوب می‌شود و ممکن است تعارض‌ها و اختلافات بسیاری میان اعضای خانواده پیش بیاید. بنابراین رمان‌های نوجوانانه باید مناسب حال و هوای آنها باشد و دغدغه‌های آنها را منعکس کند. در واقع جایگاه رمان نوجوان به‌خاطر موقعیت سنی خاص این دسته بسیار مهم است و رمان نوجوان باید بتواند به برطرف کردن سرگردانی نوجوان در این سن کمک کند.
کودکانی که به مرز نوجوانی و پس از آن می‌رسند، می‌توانند رمان‌های متناسب با نیازهای خود را مطالعه کنند. امروزه این رمان‌ها اغلب در قالب فانتزی یا داستان‌های علمی تخیلی منتشر می‌شود. البته داستان‌های واقع‌گرایی که بازتاب دهنده‌ی احساسات و درگیری‌های زیستی و اجتماعی نوجوانان در موضوعاتی مانند جدایی پدر و مادر، مرگ نزدیکان، بیماری‌ها و عشق‌های دوره‌ی نوجوانی است نیز به فراوانی منتشر می‌شود. موضوع اصلی و خط داستانی این آثار، معمولاً به مسائلی چون سن و تجربیات شخصیت اصلی می‌پردازد.
کتاب‌های نوجوانان، دسته‌ای مهم و خاص در دنیای نشر و ادبیات هستند. انتخاب کتاب مناسب برای این گروه سنی می‌تواند تأثیر بزرگی بر شکل‌گیری شخصیت، تقویت مهارت‌های اجتماعی و رشد فکری آنها بگذارد.
کتاب‌هایی که در دوران نوجوانی می‌خوانیم شاید اولین کتاب‌های جدی زندگی‌مان باشند. آنها ما را به دنیایی می‌برند که تاکنون تجربه‌شان نکرده‌ایم. طعم یک زندگی جدید را برای ما به ارمغان می‌آورند. شاید حتی بعضی رویاهایمان از دل همان کتاب‌ها درآمده باشد. کتاب هایی که در نوجوانی می‌خوانیم هرگز از یادمان نمی‌رود و طعم شیرین‌شان تا سال‌ها زیر دندانمان می‌ماند.
سخن آخر
ما برای افزایش میزان مطالعه و اعتلای کودکان و نوجوانان شهرمان دستِ یاری به سمت والدین دراز کرده‌ایم. امید است که در این مسیر والدین نیز با ما همراه شوند و با خواندن این ستون، کتاب‌های ارزشمند را به فرزندانشان معرفی کنند و حتی‌الامکان آنها را برایشان تهیه کنند. در این دنیای تکنولوژی‌زده و سرسام‌آور، داشتن یک قفسه کتاب برای فرزندانتان از ضروریات زندگی است.
امروزه با توجه به وجود کتابفروشی‌های آنلاین، دسترسی به کتاب‌ها اصلا سخت نیست. شما می‌توانید از سایت‌های مختلفی همچون بازار کتاب، شهر کتاب آنلاین، و یا همین پسِ دست خودمان، کتاب‌فروشی آنلاین چارسوق لارستان (ریباس)، این کتاب‌ها را بخرید.